Microsoft Word Design Glo Kongre doc

II International Congress
 
 
297 
Tablo 3: Doğrudan Yabancı Sermaye Girişleri (Milyon Dolar) 
  
1992 
1993 
1994 
1995 
1996 
1997 
1998 
1999 
2000 
2001 
2002 
Orta Asya 
118,0 
1417,4 
907,9 
1609,4 
2027,6 
2812,9 
2510,6 
2372,7 
1636,0 
3795,6 
4154,2 
Azerbaycan 
… 
0,0 
22,0 
330,1 
627,3 
1114,8 
1023,0 
510,3 
129,9 
226,5 
1392,4 
Kazakistan 
100,0 
1271,4 
659,7 
964,2 
1137,0 
1321,4 
1151,4 
1587,0 
1282,5 
2835,0 
2583,3 
Kırgızistan 
0,0 
10,0 
38,2 
96,1 
47,2 
83,8 
109,2 
44,4 
-2,4 
5,0 
4,8 
Tacikistan 
9,0 
9,0 
12,0 
10,0 
18,0 
18,0 
25,0 
21,0 
22,0 
9,5 
8,7 
Türkmenistan  … 
79,0 
103,0 
233,0 
108,1 
107,9 
62,0 
89,0 
131,0 
150,0 
100,0 
Özbekistan 
9,0 
48,0 
73,0 
-24,0 
90,0 
167,0 
140,0 
121,0 
73,0 
569,6 
65,0 
Kaynak : Asian Development Bank (ADB) - Key Indicators 2004   (www.adb.org/statistics) 
2006  yılı  itibariyle  de    dünyada  doğrudan 
yabancı sermaye yatırımları girişlerindeki en hızlı 
büyüme Orta Asya ve Güneydoğu Avrupa’ da gö-
rülmüş ve bir önceki yıla göre % 55 oranında arta-
rak  6.2  milyar  $  a  ulaşmıştır  (Dünya  Bankası, 
2007).  
Doğrudan  yabancı  sermaye  yatırımları  pek 
çok  ülkenin  kalkınma  sürecinde  önemli  bir  yer 
oynadığı bilinen bir gerçektir Özellikle Orta Asya 
ve  Kafkasya  gibi    geçiş    ekonomilerinde,  doğru-
dan  sermaye  yatırımları  geçiş  sürecini  hızlandır-
mada  ve  dönüşümü  sağlamada  katalizör  rolü  üst-
lenmektedirler (Abeasi,  2003).  Özellikle  bu  ülke-
lerin sahip oldukları petrol, gaz ve maden rezerv-
leri  enerji  sektörüne  yönelik  yabancı  sermaye  gi-
rişlerini  hızlandırmaktadır.  Özellikle  Orta  Asya 
gibi  geçiş  ekonomilerinde, doğrudan sermaye ya-
tırımları  geçiş sürecini hızlandırmada ve dönüşü-
mü  sağlamada  katalizör  rolü  üstlenmektedirler 
(Clinton,  2003).  Bu  ülkelerin  sahip  oldukları  pet-
rol gaz ve maden rezervleri, enerji sektörüne yöne-
lik yabancı sermaye girişlerini hızlandırmaktadır.   
Tablo 5:  Doğrudan  Yabancı Sermaye Giriş Đndeksi  
 
1999-2001 
2001-2003 
2003-2005 
Azerbaycan 
35 
3 
1 
Kazakistan 
15 
8 
26 
Kırgızistan 
107 
115 
45 
Özbekistan 
84 
113 
128 
Tacikistan 
93 
82 
29 
Kaynak: UN2001, 2002, 2004, 2006  
Tablo  5,  Bölge  ülkelerine  son  yıllardaki 
DYSY’nın ne kadar girdiğini göstermesi açısından 
oldukça  önemlidir.  Azerbaycan  1999–2001  döne-
minde  35.  sırada  iken  2000–2002  döneminde  13. 
sırada  yer  alarak  hızlı  bir  gelişme  göstermiş  ve 
2001–2003  döneminde  de  üçüncü  sıraya  2003-
2005 arasında ise birinci sıraya yükselmiştir (UN, 
2004). Yabancı yatırımlardaki bu artışın en büyük 
nedeni  Bakü-  Tiflis-  Ceyhan  Boru  hattı’nın  yanı 
sıra  bölgede  bulunan  doğal  gaz  yataklarıdır.  Ör-
neğin,  Azerbaycan’a  gelen  doğrudan  yabancı 
sermaye yatırımlarının %65’i, Kazakistan’a gelen 
yatırımların  ise  %57,8’i  enerji  sektörüne  gitmek-
tedir.  2004  yılında  Azerbaycan’daki  toplam  doğ-
rudan  yabancı  sermaye  yatırımı  2.3  milyar  dolar 
iken,  2005  yılında  ülkeye  giren  yatırım  miktarı 
500  milyon  doların  altına  düşmüştür.  Bunun  en 
önemli  nedeni,  BTC  petrol  boru  hattı  ile  Şah 
Deniz  projesinin  tamamlanmasıdır  (EIA,  2005).  
Geçen  7  yıllık  dönemde  Azerbaycan  ve  Kazakis-
tan, DYSY açısından kazananlar arasında yer alır-
ken,  Özbekistan  ve  Kırgızistan  kaybedenler  ara-
sında yer almaktadır.  Özellikle Batılı sermayenin, 
Türkmenistan  ve  Özbekistan’a  ilgi  göstermeme-
sinin  en  büyük  nedeni,  bu  ülkelerde  yabancı  ser-
meyeyi çekecek yasal düzenlemelerin yapılmama-
sıdır (Sadri, 1997). Buna ek olarak bu ülkelerdeki 
güvenlik ve istikrar sorunları, bölgede kanıksanan 
rüşvet  olgusuyla  birlikte  Batılı  yatırımcıları  cay-
dırıcı bir unsur taşımaktadır (Socor, 2005). 
4. Azerbaycan Doğal kaynakları 
Orta Asya’da gerek üretici gerekse transit ülke 
niteliği taşıması, Azerbaycan kilit ülkelerden biri-
dir. Azerbaycan, Hazar Denizi’nde bulunan zengin 
doğal  gaz  rezervleriyle  oldukça  önemli  bir  konu-
ma  yükselmiştir. Ülkede, Azeri, Şirak ve Güneşli 
bölgelerinde petrol, Şah Deniz’de ise zengin doğal 
gaz  alanları  bulunmaktadır.  Azerbaycan’ın    sahip 
olduğu  doğal  gaz  rezervlerin  %90’ı  Hazar  Deni-
zinde  yer  almaktadır.  Aşağıdaki  tablo  6’a  göre 
Azerbaycan    doğal  gaz  ithalat  eden  bir  ülkedir. 
Bununla  birlikte  Şah  Deniz  projesinin  faaliyete 
başlamasıyla  ithalatçı  ülkeden  doğal  gaz  ihraç 
eden ülke konumuna yükselmiştir. 
Tablo 6: Azerbaycan’ın Petrol ve Doğal Gaz  Dengesi 
 
 
1990 
1995 
2000 
2001 
2002 
2003 
2004 
2005 
Üretim bin ton / gün 
254 
185 
281 
300 
310 
320 
319 
440 
PETROL 
Tüketim bin ton /gün 
171 
130 
123 
81 
74 
86 
92 
103 
Üretim milyar m3/yıl 
9.2 
5.9 
5.3 
5,2 
4,8 
4,8 
4,7 
5,3 
D.GAZ 
Tüketim milyar m3/yıl 
15.8 
5.9 
5,4 
7,8 
7,8 
8,0 
8,6 
8,8 
Kaynak:  BP,2006 

---