Microsoft Word Design Glo Kongre doc



Yüklə 1,5 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/77
tarix12.10.2018
ölçüsü1,5 Mb.
#73681
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   77

 
 
295 
AB ENERJĐ POLĐTĐKALARININ ORTA ASYA VE KAFKASYAYA YÖNELĐK 
DOĞRUDAN YABANCI  SERMAYE YATIRIMLARINA ETKĐSĐ: AZERBAYCAN  
ÖRNEĞĐ 
Prof. Dr. Vildan SERĐN  
Fatih Üniversitesi  
Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi 
Đstanbul / TÜRKĐYE 
Yrd. Doç. Dr. Havva ÇAHA  
Fatih Üniversitesi  
Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi 
Đstanbul / TÜRKĐYE 
ÖZET 
Avrupa  Birliği’  nin  gelişmiş  zengin  ülkelerinin  enerji  kaynakları  açısından  fakir  olmaları,  bu  ülkelerin  Hazar  Denizi  ve 
çevresinde yeralan petrol ve doğalgaz yataklarına yönelik yatırımlarını artırmalarına neden olmaktadır. Özellikle Azerbaycan ve 
Kazakistan’a yönelik yabancı sermaye yatırımlarında hızlı bir artışa neden olmakla birlikte yetersizdir.  AB’nin Orta Asya ülkeleri 
içinde  en  çok  Azerbeycan’a  yönelik  politikalar  geliştirdiği  diğer ülkelerin  dışarıda bırakıldığı dikkati  çekmektedir.  Gelinen  son 
noktada  AB’nin,  Hazar  kaynaklarını  Birliğe  ulaşmasından  daha  çok  yenilenebilir  enerji  kaynaklarının  geliştirilmesi  ve 
kullanılmasına  büyük  önem  verdiği,  enerji  verimliliği  ve  enerji  tasarrufu  potansiyelini  arttırma  yönünde  güçlü  yaptırımlar 
uygulayacağını göstermektedir. 
 
GĐRĐŞ  
Avrupa  Birliği’  nin  gelişmiş  zengin  ülkeleri-
nin  enerji  kaynakları  açısından  fakir  olmaları,  bu 
ülkelerin  Hazar  Denizi  ve  çevresinde  yeralan 
petrol  ve  doğalgaz  yataklarına  yönelik  yatırımla-
rını  artırmalarına  neden  olmaktadır.  "Avrupa’ya" 
enerji sağlama, büyük ölçüde dünyanın her yerin-
de faaliyet gösteren az sayıdaki çok uluslu şirket-
ler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bundan dola-
yı,  AB’nin  ve  üye  ülkelerin  enerji  politikalarını, 
geleneksel  enerji  kaynakları  konusundaki  küresel 
rekabet belirlemektedir. 
Avrupa  Birliği’nin  enerji  politikalarının  te-
meli,  1973  enerji  krizinden  çok  önce  atılmıştır. 
AB,  öncelikle  1951  tarihinde  Avrupa  Kömür  ve 
Çelik  topluluğu  olarak  kurlmuştur.  Daha  sonra 
1958  yılında  Avrupa  Atom  enerjisi Topluluğu  ve 
Evrupa  Ekonomik  Topluluğu  olarak  kurulmuştur. 
Bu tarihten sonra birliğin enerji politikalrı ekono-
mik  bütünleşmeye  paralel  bir  şekilde  yürümek-
tedir.  Birliğin şu andaki mevcut enerji politikası, 
rekabet  gücünün  arttırılması,  çevrenin  korunması 
için yenilenebilir enerji kaynaklarının teşvik edil-
mesi  ve  enerji  verimliliğinin  arttırılması  ile  arz 
kaynaklarının  çeşitlendirilerek  enerji  arz  güvenli-
ğinin  sağlanması  olarak  özetlenebilir.  Bu  hedef-
lerin gerçekleştirilmesi için Avrupa genelinde son 
derece rekabetçi bir ortak enerji piyasasının oluş-
masının  istihdamı  arttıracağı  düşünülmektedir. 
Arz kaynaklarının çeşitlendirilerek enerji güvenli-
ğinin  sağlanmasında  Hazar  Bölgesine  özel  bir 
önem  verilmektedir.  Bu  kapsamda  bölgeye  yöne-
lik yardım ve yatırımlar  önemli rol oynamaktadır. 
 1.   AB’ nin  Genişleme Sürecinin Yarattığı  
Enerji  Tüketimi Artışları ve Hazar 
Petrollerinin  Önemi  
Bilindiği  gibi  AB,  şu  anda  ABD’den  sonra 
dünyanın en büyük ikinci enerji tüketen bölgesi ve 
ABD’nin aksine dünyanın en çok enerji ithal eden 
bölgesidir.  1950’den  1973’e  kadar  AB  üyeleri 
ekonomik  açıdan  kabul  edilebilir  koşullar  altında 
enerji  gereksinimlerini  tedarik  edebileceklerine 
yönelik  bir  kaygı  taşımamaktaydılar.  1973  yılın-
daki petrol krizi,  enerji teminini bir sorun olarak 
ortaya çıkmasına yol açmış ve gelişmiş ülkeler bu 
sorunu çözmeye yönelik enerji yoğunluğunu azalt-
maya  yönelik  tedbirler  almışlardır.  Bu  tedbirler, 
AB-15’in enerji talebinin nispeten yavaş artmasına 
yol  açmıştır.  Buna  karşılık,  Birliğe  yeni  üye  olan 
ülkelerdeki sanayiler enerji yoğun bir yapı göster-
mektedir. Bu durum AB-25’in önümüzdeki yıllar-
da  enerji  ihtiyacının  artacağını  göstermektedir 
(Mavraki, Thomadies, 2006). 
AB, 2005 yılı verilerine göre, tükettiği enerji-
nin yaklaşık olarak % 50’ini ithal etmektedir. Đthal 
edilen  petrol miktarı  halen % 76 olmakla birlikte 
2030 yılında %94’e yükseleceği beklenilmektedir. 
Şu  anda  ihtiyacı  olan  gazın  yarısını  ithal  etmek-
teyken  bu  oran  2030  yılında %81’e  yükselecektir 
(IEA,  2004:  252).  Kıta  genelinde  petrol  rezerv-
lerinin  büyük  bir  kısmı  Norveç  (9,7  milyar  varil) 
ve Đngiltere (4 milyar varil)’de yer almaktadır. Do-
ğal gaz rezervleri ise ağırlıklı olarak Norveç (84,9 
trilyon  m³)  ve  Đngiltere’de  (18,7  trilyon  m³)  ve 
Hollanda (49,6 trilyon m³) ‘da yer almaktadır (BP, 
2006).  Norveç  AB içinde yer  almamakla  birlikte, 


Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
 
 
296 
Norveç’in sahip olduğu rezervler Birlik rezervleri 
içinde  gösterilmektedir.  Norveç  dışarıda  tutuldu-
ğunda AB-25’in sahip olduğu petrol ve doğal gaz 
rezervleri  %0,5’in  altına  düşmektedir.  Birlik 
içinde  (aynı  zamanda  Norveçte)  petrol  ve  doğal 
gaz üretimimin düşmeye başladığı görülmektedir. 
Çok yoğun araştırmalar yapılmasına karşılık bulu-
nan  yeni  rezervlerin  tükenenlerin  yerini  tutmaya-
cağı  düşünülmektedir.  Birlik  içindeki  günlük  pet-
rol üretimin 2010 yılında 2,2 milyon varile, 2030 
yılında  ise  bir  milyon  varile  düşeceği  beklenil-
mektedir.  
AB  enerji  tedarik  eden  ülkelere  bakıldığında, 
Norveç,  Rusya  ve  Orta  Doğu  Ülkeleri  dikkati 
çekmektedir.  Tedarikçi  ülkelerden  Norveç,  Birlik 
üyesi  bir  ülke  olmamasına  karşılık,    güvenilir  bir 
tedarikçi  olarak  algılanmaktadır.  Birliğin  diğer 
önemli  tedarikçi  ülkesi  Rusya’dır.  1973  yılındaki 
petrol  krizinden  sonra,  AB  genelinde  uygulanan 
petrolde  Orta  Doğuya  bağımlı  olmama  yönünde 
uygulanan  politikalar    sonucunda  Rusya,  Birliğe 
enerji  sağlayan  en  önemli  tedarikçi  ülke  konu-
muna gelmiştir. Fakat ilk olarak Rusya ve Ukray-
na arasında geçen tartışmalar ve bunun sonucunda 
Rusya’nın  Ukrayna’ya  gaz  akışını  kesmesi,  daha 
sonra da Rusya ile Belarus arasında yaşanan doğal 
gaz  krizi,  AB  genelinde  Rusya’ya  yönelik  bazı 
endişelerin  ortaya  çıkmasına  yol  açmıştır.  Geçen 
yılki  Ukrayna  krizine  kadar  AB,  Rusya’ya  olan 
bağımlılığı  aynı  zamanda  Rusya’nın  da  AB’e  ba-
ğımlılık  getirdiğini,  bu  karşılıklı  bağımlılığın  arz 
güvenliğini  sağlayacağına  inanmaktaydı.    Fakat 
geçen sene yaşanan olaylar, karşılıklı bağımlılığın 
Rusya’nın  politikalarına  yön  vereceği  ve  Rusya’-
nın  enerji  kesintisine  gitmeyeceği  varsayımının 
geçersiz olduğunu göstermiştir. Bu durum AB’nin 
tekrar  Orta  Asya  ve  Kafkasya  ülkelerine  yoğun-
laşmasını beraberinde getirmiştir 
2.    Hazar Bölgesindeki Petrol ve Doğal Gaz 
Rezerv, Üretim ve Tüketimi 
Dünya tüketimi göz önüne alındığında, petrol 
rezervlerinin  40  yıl,  doğal  gaz  rezervlerinin    65 
yıl, kömür rezervlerinin ise 216 yıl yetecek kadar 
kaldığı  görülmektedir  (BP:  2006).    Aşağıdaki 
Tablo 1, Hazar Bölgesinde yer alan ülkelerin sahip 
oldukları petrol ve doğal gaz rezerv, üretim, tüke-
tim miktarlarını göstermektedir. Hazar bölgesinde 
yer  alan  ülkelere  bakıldığında,  Đran  sahip  olduğu 
rezervler  açısından  hemen  dikkati  çekmektedir. 
Đran’ı Rusya, Kazakistan, Azerbaycan ve Özbekis-
tan takip etmektedir.
 
Tablo 1: Orta Asya Petrol  Üretim, Tüketim ve Rezerv 
 
Rusya 
Đran 
Azerbeycan   Türkmenistan  Kazakistan 
Özbekistan 
Üretim ( 2005) bin varil/gün 
9551 
4049 
452 
192 
1364 
126 
Tüketim (2005) Bin varil/gün 
2753 
1659 
103 
110 
208 
161 
Đspatlanmış Rezerv Miktarı  
74,4 
137,5 

0,5 
39,6 
0,6 
Üretim/ rezerv 
21,4 
93 
42,4 
7,8 
79,6 
12,9 
Kaynak: BP 2006 
Tablo 2: Orta Asya Doğal Gaz Üretim, Tüketim ve Rezerv (Milyar m
3

 
Rusya 
Đran 
Azerbeycan  Türkmenistan  Kazakistan 
Özbekistan 
Üretim ( 2005) milyar m3 
598 
87 
5,3 
58,8 
23,5 
55,7 
Tüketim (2005) milyar m3 
405,1 
88,5 
8,8 
16,6 
17,8 
44 
Đspatlanmış Rezerv Miktarı trilyon m3  
47,82 
26,74 
1,37 
2,9 

1,85 
Üretim/ rezerv 
80 
100 yıl 
100 yıl 
49,3 
100 yıl 
33,2 
Kaynak: BP 2006 
Tablo  2  ise  Hazar  bölgesi  ülkelerinin,  doğal 
gaz  rezerv,  üretim  ve  tüketim  miktarlarını  gös-
termektedir. Bölgede en büyük doğal gaz üreticisi 
ve  ihracatçısı  olarak  Rusya  dikkati  çekmektedir. 
Türkmenistan,  Azerbaycan,  Kazakistan  ve  Özbe-
kistan    önemli  doğal  gaz  rezervlerine  sahip  olan 
ülkeler olarak karşımıza çıkmaktadırlar. 
Orta  Doğu  ülkeleri,  Dünya  genelinde  en  çok 
petrol  ve  doğal  gaz  rezervlerine  sahip  olmakla 
birlikte  güvenilir  enerji  tedarikçileri  olarak  algı-
lanmamaktadırlar. Bu durum,  dünya enerji arz gü-
venliğini  sağlamada  Hazar  bölgesinde  yer  alan 
Orta Asya ülkelerine büyük önem verilmesine yol 
açmaktadır.  Bunun  sonucunda  özellikle  gelişmiş 
ülkeler arasında Orta Asya ülkelerinin enerji kay-
naklarını  yönetme,  kullanma  ve  pazarlara  ulaştır-
ma konusunda büyük bir rekabet yaşanmaktadır.  
3.   Orta Asya’ya Yönelik Doğrudan Yabancı 
Sermaye Yatırımlarında Son Gelişmeler 
Gelişmiş  ülkelerin  artan  enerji  talepleri,  bu  
ülkelerdeki  enerji  sektörüne  olan  doğrudan  ya-
bancı  sermaye  yatırımlarını  (DYSY)  hızlandır-
mıştır. Aşa-ğıda yer alan Tablo 3, 1992-2002 yıl-
ları  arasında  bölgeye  giren  DYSY  miktarlarını 
göstermektedir. 


Yüklə 1,5 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə