54
qtisadi inki af n bu m rh l sind tikinti sah si iqtisadiyyatda daha
üstün mövqey malik olmu dur.
“Az ri”, “Ç raq” v “Gün
li” yataqlar üzr hasilat n pay
bölgüsü sazi inin imzalanmas ndan öt n ill r rzind ölk nin neft-qaz
s nayesinin inki af na on milyardlarla AB dollar m bl
ind
s rmay qoyulmu dur. Haz rda neft-qaz sektoru üzr a a
dak
mühüm layih l r h yata keçirilir:
- AÇG yata
n n d rin hiss sinin tammiqyasl i l nm si;
- “ ahd niz” qaz-kondensat yata
n n i l nm si.
Sənayenin maşınqayırma, metallurgiya, kimya, mebel, toxuculuq, qida və digər
sahələrində dinamik artım baş vermiş, dünya iqtisadiyyatının böhranla üzləşdiyi
dövrdə belə Azərbaycan sənayesinin qeyri-neft sektorunda inkişafa nail olunmuşdur.
Qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafını təmin etmək, ölkədə innovativ və yüksək
texnologiyalar əsasında rəqabət qabiliyyətli sənaye istehsalının inkişafı üçün münbit
şə
rait yaratmaq, müasir texnologiyalara əsaslanan sənaye müəssisələrini təşkil etmək,
ə
halinin istehsal sahəsində məşğulluğunu artırmaq istiqamətində Sumqayıt
Texnologiyalar Parkının, Sumqayıt Kimya Sənaye və Balaxanı Sənaye Parklarının,
Yüksək Texnologiyalar Parkının yaradılması və s. mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycan üçün bu gün ən mühüm məqsədlərdən biri iqtisadiyyatın neftdən
asılılığını aradan qaldırmaq və iqtisadi inkişafın kənd yerlərinə daha çox yayılmasını
təmin etməkdir. Azərbaycan iqtisadiyyatında kənd təsərrüfatı neft və tikinti
sahələrindən sonra üçüncü ən iri sahə olmaqla iş yerləri ilə təminatda ən böyük pay
sahibidir. Eyni zamanda bu sahə həm də kənd yerlərində yoxsulluğun azaldılmasına
ə
saslı təsir edən sahədir. Öləkdə kənd təsərrüfatının inkişafına meloriasiyaının
inkişaf etdirilməsi əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Dövlət Proqramına uyğun
olaraq kənd yerlərində torpaqların suvarma və meliorasiya təminatının
yaxşılaşdırılmasına, torpaq və su ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsinə xüsusi
önəm verilmişdir. Belə ki, son beş ildə kənd təsərrüfatı torpaqlarında 1226,5 min pm
kollektor-drenaj şəbəkələrinin, 1687,3 min pm suvarma kanallarının tikintisi, bərpası
və yenidən qurulması işləri həyata keçirilmiş, 10,5 min hektar əkin sahəsinin su
55
təminatının yaxşılaşdırılması üçün 399 ədəd subartezian quyusu qazılmışdır.
Görülmüş meliorativ tədbirlər nəticəsində 228,8 min hektar torpaq sahəsinin su
təminatı yaxşılaşdırılmış, 6472 hektar yeni suvarılan torpaq sahəsi dövriyyəyə
buraxılmış, habelə çaylarda 83,2 min pm mühafizə bəndi, o cümlədən 46,0 min pm
daş-beton bənd tikilmişdir. Hesabat ilində Samur-Abşeron suvarma sistemi üzrə
nəzərdə tutulan tədbirlərin reallaşdırılması nəticəsində şimal bölgəsi rayonlarında 150
min hektara qədər torpaq sahəsinin su təminatının yaxşılaşdırılması, habelə Şabran,
Siyəzən və Xızı rayonlarında ümumilikdə 35 min hektardan çox sahədə yeni
suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulmuşdur.
K nd t s rrüfat n n sosial v sah vi t rkibind
sasl
d yi iklikl r ba vermi dir.
ri t s rrüfat formalar n n
v zin
müxt lif m nsubiyy tli çoxsayl t s rrüfat subyektl ri yarad lm
,
geni miqyasl öz ll
dirm siyas tin uy un olaraq, k nd
t s rrüfat na yararl torpaq sah l ri, mal-qara, istehsal v qeyri-istehsal
obyektl ri, k nd t s rrüfat texnikas üz rind dövl t mülkiyy t
formas f rdi (
xsi) mülkiyy tl v z edilmi dir. Bununla bel k nd
t s rrüfat n n inki af na t sir göst r n mühüm amill rd n biri
anbar t s rrüfat n n inki af etdirilm sidir. kənd təsərrüfatı məhsullarının
adi şəraitdə uzun müddət ərzində saxlamaq mümkün olmadığına görə ölkədə belə
məhsulların saxlanması üçün müvafiq anbar şəbəkəsinin yaradılması tələb olunur.
Araşdırmalar göstərmişdir ki, 20 ton yük daşıma tutumu olan soyuducu yük maşını
ilə Xaçmazdan Moskva şəhərinə yük daşınması mövsüm ərzində 8000 ABŞ dollarına
başa gəldiyi halda bu qiymət mövsümdən kənar vaxtda 2500 və ya Rusiyadan geriyə
yük maşını ilə daşınma 1000 ABŞ dollarına başa gəlir.
9
Bu baxımdan, anbar
təsərrüfatının olmadığı halda mövsüm zamanı kənd təsərrüfatı məhsullarının
qiymətinin aşağı olmasına, satış xərclərinin isə yüksək olmasına səbəb olur. Son
illərdə regionlarda aqrar istehsalın infrastrukturunun yaradılması istiqamətində
tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Belə ki, hazırda Sahibkarlığa Kömək Milli
Fondunun dəstəyi ilə Azərbaycanın regionlarında ümumi dəyəri 100,6 mln. manat
9
Azərbaycanın Daxili Resurs Dəyərinin təhlili. Yekun hesabat. USAID. 18 mart 2009-cu il.
56
(bunun 51 mln. manatı Fondun güzəştli kreditlər olmuşdur) məbləğində ümumi tutmu
85 min ton olan 25 soyuducu anbar kompleksi, ümumi dəyəri 39,7 mln. manat
(bunun 21,4 mln. manatı Fondun güzəştli kreditlər olmuşdur) məbləğində ümumi
tutmu 267 min ton olan taxıl məhsullarının təmizlənməsi və saxlanılması üçün isə
müasir standartlara cavab 17 taxıl anbar kompleksi tikilmişdir.
“Aqrolizinq" ASC-nin yaradılması kənd təsərrüfatının inkişafına təsir göstərən
amillərdən biri olmuşdur. Belə ki, bu qurum vasitəsilə kənd təsərrüfatına göstərilən
xidmətlərin qiymətlərini və bununla da özəl aqroservis qurumlarının inkişafı üçün
zəruri olan gəlirlilik səviyyəsini və gəlirlərin ayrı-ayrı sahələr arasında bölgüsünü
dövlət tərəfindən tənzimləmək mümükün olur.
Ölkədə istehsala xidmət edən sahələrin, nəqliyyatın, rabitənin, elektrik enerjisi
təminatının, bank və digər xidmətlərin keyfiyyəti artdıqca, kadrların ixtisas
səviyyəsi yüksəldikcə, ölkədə mövcud iqtisadi resurslardan istifadənin səmərəliliyi
də artır və nəticədə rəqabətqabiliyyətlilik yüksəlir. Məsələn, kənd təsərrüfatı
məhsulunun istehsal həcminin artırlması və əkinlərinin strukturunun təkmilləş-
dirilməsi suvarma və kollektor-drenaj şəbəkələrinin inkişafından əhəmiyyətli
dərəcədə asılıdır. Keçən dövr ərzində ölkənin irriqasiya sistemi səmərəli idarə və
istismar edilməmiş, əkin sahələri drenaj sistemləri ilə lazımi səviyyədə təmin olun-
mamışdır ki, bunun da nəticəsində kənd təsərrüfatı istehsalçılarının su ilə
təminatında problemlər vardır. Bundan başqa, “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proq-
ramı”nda göstərilir ki, mövcud torpaqlar əhəmiyyətli hissəsi müxtəlif dərəcədə
eroziyaya uğramış, suvarılan əkin sahələrinin təqribən 47 faizi müxtəlif dərəcədə
ş
oranlaşmışdır. Bu səbəbdən 657 min hektar sahədə meliorativ tədbirlərin aparıl-
masına ehtiyac vardır. Beləliklə, kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi üçün ölkədə
irriqasiya sisteminin, kollektor drenaj şəbəkələrinin, suvarma sistemlərinin inkişaf
etdirilməsi tələb olunur ki, bu da iri həcmli investisiya qoyuluşları tələb edir.
Dostları ilə paylaş: |