4
Dördüncü hakimiyyətin gücü
Ümumiyyətlə, yazmaq, yaratmaq, dilsiz, boş vərəqələri gözəl
misralarla bəzəmək, könül oxşayan, üzdə təbəssüm və eyni
zamanda kədər hissi oyadan həyatdan mənzərələrə ədəbi dil ilə
qulaq asmaq-bu, həm şair, həm yazar, həm də dinləyici üçün
başqa bir aləmdir.Sevinc də , kədər də, qüssə də, qəm də
hamısı insan üçündür. Kimisibu hissləri içində saxlayır, kimisi
də bunları başqaları ilə bölüşür. Başqa sözlə desək, bu hissləri
içərisində yaşayanlara işıq tutub tərcüman olurlar.Bu ilahidən
gələn bir vəhdir. Hər kəsin istəsə də sahib ola bilməyəcəyi bir
istedaddır.
Siyasətdə, iqtisadiyyatda, təbiətdə baş alıb gedən böhranlar,
aşınmalar xeyli vaxt idi ki, mənəvi dəyər olan əxlaqa da
keçmişdi. Şüurlu surətdə düşünülmüş imperiya siyasəti,
nəhayət ki, Azərbaycan türkünün psixologiyasına, durumlu
ailə-məişət ənənələrinə təsir etmişdi.Şərqliliyi özündə ehtiva
edən xalqımızın demoqrafik vəziyyəti təhlükə qarşısında
qalmışdı. Belə ki, ərsəyə çatan oğlanlarımız bir ucdan
təbliğatın, bir ucdan da sosial təzyiqin vasitəsilə şimala
“repressiya” olunurdular. Onları getdikləri yerlərdə gəlirli
bazarlar, yüksək maaşlı iş yerləri, əcnəbi qızlarla ucuz başa
gələn toy mərasimləri gözləyirdi. Qızlarımıza qismət olunasılar
yad ellərdə beləcə əriyib “yoxa” çıxırdılar.
Azərbaycandan başlanan və hələ də davam edən sosial
münaqişələr qələm adamlarımız tərəfindən oxucuların nəzər-
diqqətinə çatdırılmışdır.Belə yazarlardan biri də hörmətli
qələm dostumuz Camal Zeynaloğludur.Mən onun xeyli
5
kitablarını çap etmişəm. Ümumi şəkildə bildirmək istəyirəm ki,
onun bədii dili rəvan, canlı və səlisdir. O, təfərrüata, sözçülüyə
uymaq azarından uzaqdır.
Adətən deyirlər ki, qəzetin bir günlük ömrü olur.
Doğrudur, hətta elə qəzetlər, elə məqalələr var ki, heç bir
gün, bir saat yaşamır, oxucunun diqqətini əsla cəlb eləmir.
Ancaq söhbət əsil jurnalistikadan, ictimai məna daşıyan,
oxucuya yol göstərən, cəmiyyəti kamilliyə səsləyən
sanballı məqalələrdən gedir. Elə məqalələr olur ki, elin
qayğılarından yaranır,qəlblərə yol tapır, əsil hadisəyəçevrilir,
əldən-ələ gəzir, müvafiq qurumları tərpədir, konkret tədbir
görülməsinə yol açır. Bax, belə hallarda mətbuat dördüncü
hakimiyyət rolunu görür və dördüncü hakimiyyət adlanır.
Camal Zeynaloğlunun “Ağrılı düşüncələrim” kitabında
ölkənin ictimai-siyasi həyatına fəal təsir edən, müəyyən
sahələrdə sistem halında kök salmış qüsurları, yanlış
işüslubunu açıb göstərən yazılar geniş rəğbət qazanır və
bu zaman jurnalistika əslində dördüncü hakimiyyət rolunu
oynayır.
Bəllidir ki, üç hakimiyyət növü mövcuddur.
Qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti. Onların hər
birinin rəsmi statusu, konkret təsir sahəsi vəüsulları
vardır. Dördüncü hakimiyyət saydığımız jurnalistikanın isə
belə statusu yoxdur. Mətbuatın rolu ictimai-siyasi dəyəri
və cəmiyyətə təsir gücü iləəsaslanır. Jurnalistikaya
dördüncü hakimiyyət anlayışını ilk dəfəon səkkizinci əsrdə
-1776-cı ildə ingilis filosofu və publisisti Edmund Bek
gətirmişdir. E.Bek dördüncü hakimiyyət deyiləndə jurnalis-
tikanın hakim dairələrə nəzarət funksiyasını nəzərdə
tuturdu.
6
Sonralar bu barədə bir sıra fikirlər söylənilmiş, hətta
“xalqdan sonra birinci hakimiyyət mətbuatdır” deyənlər də
var idi. Mətbuata dördüncü hakimiyyət funksiyası rəsmi
qaydada verilmir, dərin ictimai məna daşıyan sanballı yazı-
larla bu mərtəbəni özü qazanır. Axı mətbuat ictimai rəyin
formalaşmasına ən güclü təsir edən bir qurumdur. Əbəs
demirlər ki, mətbuat həyatın güzgüsüdür. Məhz buna görə
də müdrik H.B.Zərdabi yazırdı ki, “hər bir vilayətin qəzeti
gərək o vilayətin aynası olsun... yaxşı-yamanlığın aşkar
eləsin”, xalqın “hər bir dərdi və xahişi o qəzetdəçap
olunsun ki, o qəzetə baxan xalqı aynada görən kimi
görsün”.
Hələötən əsrin əvvəlində, xüsusən əsrin ikinci yarısında
ictimai mahiyyət daşıyan belə yazılar istər oxucunun,
istərsə də müvafiq rəhbər orqanlarının diqqətini cəlb edir,
bir qayda olaraq irəli sürülən nöqsanların aradan
qaldırılmasıüçün konkret tədbirlər görülürdü. Bu sahədə ulu
öndər Heydər Əliyev çoxcəhətli fəaliyyəti ilə hamıya
nümunə göstərirdi.
Gözəl bir ənənə var idi. Mətbuatın dəyərli çıxışları
iləəlaqədar konkret tədbirlər görülür, müntəzəm surərdə
redaksiyaya cavablar verilirdi. Bu kitabı tərtib eləməklə
demək istəyirik ki, bizdə jurnalistikanın dördüncü
hakimiyyət dövrü olub və bu da ölkəyə heç də az fayda
gətirməmişdir .
Jurnalist sadəcə məqalə yazan mirzə deyildi. Öz dəyərli
axtarışları ilə müəyyən problemlərin həllinəçalışır, məhz
dördüncü hakimiyyət rolunda ölkənin ictimai-siyasi
həyatında fəal iştirak edir, kitaba toplanan yazıları
nəzərdən keçirir, mövzuların,məqalələrin istiqamətinəverilən
Dostları ilə paylaş: |