Microsoft Word 3- atat\334rk ve cagdasla\336MA. doc
Yüklə 112,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
| ATATÜRK VE ÇAĞDAŞLAŞMA ( * )
Kızıltan ULUKAVAK
Büyük Atamızı kaybedeli 61 yıl oldu. Aradan geçen yarım yüzyılı aşkın süre içersinde, kendileriyle ilgili yapılan konuşmalarda, okunan şiirlerde şu sözcüklerin sürekli yinelendiğine tanık olunmaktadır:
“Atam izindeyiz”, “Atam izindeyiz”.....
Böyle bir genelleme yapmak doğru mudur?. Gerçekten, toplumun tüm kesimleri, Atatürk’ün izinde midir ?. Bu sorular, ne yazıkki bugün, “evet” denilerek yanıtlanamıyor.
Duvar panolarına da yazılan “Atam izindeyiz”, gerçekleri içeren, doğru bir söylem değildir; bunun yerine “Atanın izinde olmalıyız” denirse, ancak o zaman hem doğruyu ve hem de olması gerekeni açıklamak söz konusu olabilir.
Evet, Atanın izinde olunmalıdır. Bilimde, sanatta, sosyal ve kültürel etkinliklerde, sanayide ve nihayet ekonomide çağdaş ülkelerin gerisinde kalmamak için, kısaca çağdaşlaşmak için Atatürk’ün çizgisi izlenmelidir.
Söylemde değil, eylemde Atatürkçü olunmalıdır.
Çünkü Atatürk’ün çizgisi çağdaşlıkla örtüşür, Atatürkçülük çağdaşlıkla özdeştir. Atanın izinde olunmalıdır demek, çağdaş olunmalıdır demekle eş anlamlıdır.
Bu gerçekten hareketle bu yılki Atamızı anma toplantısındaki konuşmamı, “Atatürk ve çağdaşlaşma” başlığı altında sunmaya çalışacağım.
Sözde Atatürkçülük bir tarafa bırakılırsa, özde Atatürkcülüğün temelinde hiç kuşkusuz Atatürk ilke ve devrimleri vardır. Aslında Atatürk ilke ve devrimleri birer araçtır; bu araçlarla ulaşılmak istenilen amaç çağdaşlaşmadır.
Atatürk’ün sözlüğünde çağdaşlaşma, asrileşmedir. 10. Yıl Söylevinde, çağdaşlaşma, “muasır medeniyet” sözcükleriyle ve gür bir sesle tüm cihana duyurulmaktadır. Atatürk;
“Memleketler muhteliftir, fakat medeniyet birdir ve bir milletin terakkisi için de bu yegane medeniyete iştirak etmesi lazımdır” der.
Uygarlığa katılmanın yolu ise, çağdaşlaşmadır.
Prof. Halil ĐNANCIK, Türk Tarih Kurumu’nun dergisi Belleten’de 1981’de yayınlanan “Atatürk ve Türkiye’nin Modernleşmesi” başlıklı makalesinde, modernleşmeyi çağdaşlaşma anlamında kullanır ve Atatürk’e kadar modernleşmenin
( *
10 Kasım 1999 günü Başbakanlık Yüksek Denetle Kurulu Konferans Salonu’nda yapılan konuşma
2 yalnız teknikte ve usullerde mümkün ve arzu edilir bir şey olduğunun düşünüldüğüne; aslında modernleşmede hayat görüşü ve insan davranışındaki değişmenin çok daha önemli olduğuna değinerek, Atatürk’ün başarısının ve haklılığının buradan kaynaklandığını açıklar.
Gerçekten, 1683 Viyana bozgunu sonrası 1699 Karlofça ve daha sonraki 1718 Pasarofça Antlaşmalarının ağır koşullarının şaşkınlığı ve hatta ezikliği içersinde Osmanlı devlet adamları, sürekli yenilgilerin nedenlerini araştırmışlar, ellerindeki harp araç ve gereçlerinin yetersizliğini görmüşler, Avrupa’dan getirttikleri uzman subayların bilgilerinden yararlanmışlar, teknoloji transfer etmeye çalışmışlar, ülke yönetiminde görev alacak asker ve sivil kişileri yetiştirecek Batıdaki örneklerine uygun okulları da, Batılı öğretmenlerin yönetiminde açmışlar; 1839’da Tanzimat, 1856’da Islahat fermanlarını okumuşlar, Batının kanunlarını da almışlar ve nihayet Meşrutiyetin 1876’da birincisini, 1908’de ikincisini ilan etmişler, ama yenilgilerin ve gerilemelerin önünü bir türlü alamamışlardır.
Patrona Halil ve
Kabakçı Mustafa
isyanları, yeniçeri ayaklanmaları, Padişah III.Selim’in katli, din elden gidiyor yaygaraları, şeriat isteriz avazeleri, 31 Mart vakaları ve benzerleri yenileşmedeki başarısızlıklara neden gösterilmek istenir.
Oysa, bunlar neden değil, uygulanan yöntemlerin yanlışlığının doğal sonuçlarıdır. Osmanlı yenileşme hareketinin, kısır bir döngü olmasındandır.
Çünkü maddi unsurlardaki değişmeyle yetinilmektedir. Batının sadece teknolojisinin ülkeye getirilmesi yeterli görülmektedir; yenileşme uzun bir zamana yayılmak istenilmekte; yönetimde, toplumsal yapılanmada, yaşam biçiminde ve düşünce bazında değişme ise, asla söz konusu olmamakta ve koruyucu kimliğindeki kimi devletlerin bastırmasıyla, Müslüman olmayan azınlıklara yönelik iyileştirmeler, ön planda tutulmaktadır.
Atatürk’ün başlattığı çağdaşlaşma hareketi ise toplumun bütününü kucaklamaktadır; toplum yaşamının her alanını kapsamaktadır ve en önemlisi rasyonalisttir, yani akılcıdır ve kısa sürede sonuç alabilmek için de radikaldir, yani köktencidir.
Atatürk’ün başlattığı çağdaşlaşmanın, Osmanlının başarısız kalan yenileşme çabalarından bir başka farkı da şudur.
Atatürk’ün öngördüğü çağdaşlaşma, Batı istiyor
diye yapılmamıştır; çağdaşlaşma Batının desteği olmaksızın başarılmış bir uygarlaşma sürecidir. Atatürk’e göre çağdaşlaşma aslında Batılılaşma değil, uygarlaşmadır. Ulusal Kurtuluş Savaşı nasıl Batıya karşı kazanılmış ise, çağdaşlaşma da Batıya karşın gerçekleştirilmiştir. Çünkü Türklerin ulusallaşması da, çağdaşlaşması da Batının çıkarlarına uygun değildir. Örneğin, şu olay ilginçtir:
3
1923 yılında Đngiliz Veliahdı Prens Edward’ı, ziyarete gittiği Hindistan’da gemiden indiğinde, bir kaç mihrace dışında, yerli halktan hiç kimse karşılamaz. Veliahd Prens, zamanın Đngiltere Kralı babası V. George’a yazdığı mektupta, bunun nedeni, Gandi’den kaynaklanmış olabilir mi diye sorduğunda, “hayır, bunun nedeni Türk kurtuluş savaşında aranmalıdır” yanıtını alır.
Ünlü gazeteci Ahmet Emin YALMAN’ın da şöyle bir anısı vardır. Đngiliz Güyanı’nda bir yerli, YALMAN’ın Türk olduğunu öğrenince, “dost ve kardeş sayılırız” der. YALMAN, “Müslüman mısınız ?” diye sorduğunda; “hayır, bağımsızlığa susamış bir Hiristiyanım, sizin kurtuluş savaşınızın hayranıyım” yanıtını alır.
Bu gerçekler, Behçet Kemal ÇAĞLAR’ın şu dizelerinde en güzel ifadesini bulur:
“Tıpkı ilk sesin gibi Samsun’dan Amasya’dan
Son sesin yükseliyor, Afrika’dan, Asya’dan”
Atatürk’e, o günlerde Batı değil, ezilen ülke insanları hayrandır. O günlerin Batısı da, Türkiye’nin ne yapsa beğendiremediği bugünün Batısından farklı değildir. Atatürk, onlardan değil, kendi ulusunun azim ve kararından güç alarak yola çıkar.
Prof. Dr. Afet ĐNAN’ın belirttiğine göre, Atatürk anı defterine, çok önceleri, 6 Temmuz 1918’de şunları yazar:
“ Benim elime büyük selahiyet ve kudret geçerse, ben hayatı içtimaiyemizde arzu edilen inkilabı bir anda, bir (coup) ile tatbik edeceğimi zannederim”
Evet, zannederim diyor ve zannettiklerini de, yani devrimlerinin en önemlilerini de çok kısa bir sürede Cumhuriyetin ilk 5 yılında, tamamını ise, 57 yıllık kısa ömrünün son 15 yılında gerçekleştiriyor.
Devrimler, Atatürk ilkelerinin uygulandığı alanlardır. Ancak, Atatürk ilkelerinin gerekliliği ve geçerliliği uygulandığı dönemle sınırlı değildir. Çünkü bu ilkeler değişmez, değiştirilemez kurallar içermemektedir; bilim ve akla dayanmaktadır, tabu değildir, doğma hiç değildir; donmuş, kalıplaşmış nitelikleri yoktur.
Aksine, hep yenilenmeyi, yeniden gözden geçirilmeyi öngörür; durgun bir su değil, akan bir ırmaktır; yaşam denizine her an yeni sular taşır.
Bu, Atatürk ilkelerinden devrimciliğin bir gereğidir. Devrimcilik ilkesi, değişen toplumsal ve siyasal koşullar ile teknik gelişmelerin yaşam biçimine yansıtılmasını amaçlar. Bu açıdan, Atatürk’ün devletçilik ilkesi, kamu yararına uygun olmak koşuluyla, bugünün özelleştirme anlayışıyla bir çelişki oluşturmaz.
Aslında, Atatürk ilkeleri, aradan 70 yıl da geçse karanlıkları aydınlatmayı sürdürecek bir güçtedir. Bu nedenle, bu ilkelere ilişkin olarak günümüzde bir kısım çevrelerde başlatılan tartışmalar gereksizdir.
4
Örneğin, Atatürk’ün Cumhuriyetçilik ilkesiyle, egemenliğin bir hanedandan alınıp, ulusa verildiği; toplumda yönetimin çağdaşlaştırıldığı gözardı edilerek, son zamanlarda kimi çevreler, Cumhuriyet-Demokrasi tartışması açabiliyor.
Atatürk Cumhuriyeti demokrasiye yöneldiği için ve dikta yönetiminin değil, halk yönetiminin ilke ve kuralları egemen olduğu için çağdaştır.
Bu gerçeklerin doğru olmadığı savında bulunanlara, Atatürk’ün kendi el yazısıyla hazırladığı ”Medeni Bilgiler Kitabı”nda yer alan “Demokrasi prensibinin, en asri ve mantıki tatbikini temin eden Hükümet şekli Cumhuriyet’tir” satırları en güzel yanıtı oluşturur.
Aynı kitapta Atatürk tarafından, insan hak ve özgürlüklerinin anlatılması ve çağdaş yurttaşlık bilgilerinin verilmesi ise, dikta rejimlerinde insan hak ve özgürlüklerinden söz edilemeyeceği için, Atatürk’ü diktatörlükle suçlamaya kalkanların haksızlığını kanıtlamaya yeter.
Atatürk’ün sadece Cumhuriyetçilik ilkesi değil, Milliyetçilik ilkesi de çağdaştır, gerçekçidir; ırkçı ve kafatasçı değildir. Atatürk sözkonusu Medeni Bilgiler Kitabı’nda:
“Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halkına Türk milleti denir” der ve 10. Yıl Söylevi;
“Ne mutlu Türküm diyene” özdeyişiyle son bulur.
Atatürk’e göre etnik köken önemli değildir; mutluluk için Türk olmak değil, Türküm demek yeterlidir. Atatürk, Ziya GÖKALP’ten de esinlenerek, “Aynı harstan olan insanlardan oluşan topluma millet denir” demektedir. Hars birliğini, yani kültür birliğini uluslaşmanın koşulu görmekte; ulus’un tanımında, din ve ırk ögelerine yer vermemektedir.
Uluslaşma, toplumun “ümmet” anlayışına göre değil; ortak kültüre ve ortak çıkarlara dayalı bir toplum olarak yapılaşmasıdır. Dinsel değil, ulusal çıkarlara göre yönetilmesidir.
Türk milliyetçiliğinin önde gelenlerinden Prof. Dr. Remzi Oğuz ARIK’a göre, 900 yıl Atatürk’e gelene kadar beklenildikten sonra, Türk Vatanı’ndan, Türk Devleti’nden ve Türk Milleti’nden söz edilebilmeye başlanmıştır.
Gerçekten, nasıl her ülke, o ülkede yaşayanların adıyla anılıyorsa, Fransızların toprağına Fransa, Đspanyolların ülkesine Đspanya deniyorsa, Türklerin vatanı da Türkiye olarak adlandırılacaktır. Bu da genel kabul gören, çağdaş bir anlayıştır.
Hiç kuşkusuz çağdaşlaşmanın ve dolayısıyla Atatürk’ün çok önemli bir ilkesi de laikliktir. Laikliğin özü şudur: Din baskı altına alınmamalıdır, ama din de, toplumsal bir baskı aracı olmamalıdır.
5
Laiklik ilkesi, önce egemenliğin dinsel kaynaklı değil, ulusta olduğunun duyurulması ve kabul ettirilmesiyle uygulama alanı bulmuştur. Daha Cumhuriyet kurulmadan Erzurum ve Sıvas Kongrelerinde “milli irade”den söz edilmesi, egemenliğin kaynağının laikleştirilmesidir. Sonra saltanatın ve hilafetin kaldırılması ise, Devletin laikleştirilmesidir.
Bunların hemen ardından hukuk laikleştirilmiştir. Hukukun laikleşmesiyle, devlet yönetiminde ve bireysel ilişkilerde değiştirilemez bilinen kurallar yürürlükten kaldırılmış; Tanrı’nın yeryüzündeki gölgesi sayılan. Padişahın kul’u değil, Cumhuriyetin, hak ve özgürlüklerle donatılmış yurttaşı olunmuştur.
Hukukun laikleştirilmesi, beraberinde sosyal yaşamın
laikleştirilmesini getirdi; kadın hakları gündeme geldi; kadınlar, toplumda erkeklere eşit bir statü kazandı.
Prof.Dr. Turhan Feyzioğlu, Atatürk Araştırma Merkezi yayını, Atatürk Yolu kitabında 1981’de şunları yazar:
“Anne olarak, eş olarak, kız ve kızkardeş olarak kalplerimizde o kadar sevgi duyduğumuz insanların kanunlarla hor görülmesi çok yanlıştı.”
Bu yanlışlığı, Ziya GÖKALP;
“Bu mahluklar nasıl hakir olur şer’in gözünde ?
Bir yanlışlık var mutlaka müfessirin sözünde” dizeleriyle dile getirir.
Yanlışlıklara, 1926’da Medeni Kanun son verdi; laik ve dolayısıyla çağdaş bir yurttaşlık yasasına kavuşuldu, yurttaşlara çağdaş haklar tanındı.
Aslında, çağdaş toplum için tek başına çağdaş kurumlar yeterli olamazdı; çağdaş hak ve özgürlüklere sahip, çağdaş bireylere gereksinim vardı. Osmanlının son yüzyılında Batıdan çağdaş kurumlar alınmasına karşın, başarılı olunamaması da bunu kanıtlıyordu.
Bu nedenle, toplumun çağdaşlaştırılması için önce, birey çağdaşlaştırılmalıdır; bunun da yolu eğitimin çağdaşlaştırılmasından geçmektedir. Medresede nakle dayalı, mektepte akla dayalı bilimlere göre yapılan eğitimin ortaya çıkardığı sorunları sona erdirmede, Öğretim Birliği Yasası öncü olmuştur.
Günümüzün sözcükleriyle Atatürk’e göre, “Yaşamda en gerçek yol gösterici bilimdir, fendir. Bilimin ve fennin dışında kılavuz aramak aymazlıktır, bilgisizliktir, sapıklıktır”
Eğitimin çağdaşlaştırılmasında tüm
görev, Atatürk’ün, “gelecekteki kurtuluşumuzun saygıdeğer öncüleri” olarak nitelendirdiği öğretmenlerindir. Şu sözler, bugünkü dille Atatürk’ün öğretmenlere yüklediği görevin önemini ve onlara verdiği değerin yüceliğini gösterir: 6
- “Savaş alanında kazanılan zaferlerin kalıcılığı, ancak irfan ordusuyla sağlanabilir.”
- “Yeni kuşakları, Cumhuriyetin özverili öğretmenleri, Sizler yetiştireceksiniz; yeni kuşak Sizin eseriniz olacaktır.”
- “Ulusları kurtaranlar yalnız ve ancak öğretmenlerdir. Öğretmenden, eğiticiden yoksun bir ulus, ulus adını almak yeterliliğini kazanmamıştır.”
Cumhuriyet kuşakları Atatürk’ün bu direktiflerini ilke edinen öğretmenlerin eseridir; bu öğretmenler Atatürk Cumhuriyetinde çağdaş toplumun mimarları olmuşlardır.
Konuşmamın burasında, yıllık iznini kullanması nedeniyle, şu anda aramızda bulunmayan, Kurulumuzun çok değerli Başdenetçisi Sayın Ünal ŞERAFETTĐNOĞLU’nun 25.11.1998 tarihli bir şiirini Sizlere okumalıyım. Bunun için telefonla kendilerinin Olur’larını aldım; saygıdeğer dostum ŞERAFETTĐNOĞLU’nun duygularını Sizlerle paylaşmak istiyorum.
HATĐCE ÖĞRETMENĐM
Mümessil;
“Türkan Öğretmen, bizim sınıfı bırakmış...”
Dedi.
Bütün gece gözüme uyku girmemişti.
Başımdan yorganı çekip, ağladığım da olmuştu...
Ertesi gün başöğretmenle sen çıkageldin,
Hatice Öğretmenim...
Daha ilk ders bitmeden
Hepimize sevdirmiştin kendini.
Ne çok okul şarkısı,
Bir de ninni öğretmiştin
Evde bebeğine söylermişsin...
Ya masallar okuyuşun
Hiç, hiç unutamadığım masallar.
Ortaya ön sıraya gelir,
Sıranın üzerinde otururdun;
Çevresine yavrularını toplamış,
Sevgi dolu bir anne gibi...
Bir gün gene böyle oturdun,
“Size Atatürk’ü anlatacağım” diyordun.
Bir anda hepimiz daha sıklaşmış,
Birbirimize sokulmuştuk
Seni can kulağıyla dinleyebilmek için.
“Çocuklar tıpkı, sizin yaptığınız gibiydi,” 7
“Bütün milletçe O’nun çevresinde toplandık.”
“Millet birlik olunca O, Başkomutan oldu.”
“Vatan birdir bölünmez”
“Düşman gitmeden yurttan, Ecel gelse ölünmez.”
“Ayrı gayrı olamaz. Ne ümmetiz, ne sus pus;
Bu bölünmez vatanda, kenetlendi bu Ulus.”
“Çocukları çok sevdi; onlara bayram verdi.”
“Eserlerini sevdi, en büyük eserini;”
“Laik Cumhuriyeti,”
“Türk gençlerine verdi.”
“Uygar olalım dedi, zamanla da yarıştı,”
“Her şeyi milletine öğretmeye çalıştı”
Diye anlatıyordun.
On Kasım olduğundan gözlerin buğulansa da;
Anlatırken bunları bize gülümsüyordun.
Çünkü sen bir ATATÜRK kızıydın öğretmenim,
O’nun çocuklarına, O’nu öğretiyordun.
Başka zaman olsaydı belki de soramazdım,
Çıt bile yoktu çünkü, sınıf seni dinlerken;
Yavaş bir sesle sordum;
“O bir öğretmen miydi ?”
“Her şeyi bilir miydi ?”
Bana doğru eğildin,
Tatlı gülümsemene, bir de ciddiyet kattın,
Bütün sınıfa dönüp, sorumu yanıtladın:
“Elbette yavrum” dedin,
“Hem de Başöğretmendi...”
Başöğretmen ATATÜRK !
Bu yurdun öğretmeni !
Bütün eserlerini, her şeyi öğretmeni,
Bu Cumhuriyet kızı, Hatice Öğretmeni
Dinledikçe öğrendik,
Öğrendikçe çok sevdik,
Hem de pek çok sevdik.
Bütün eserlerine:
Korkmaz bekçi kesildik ANKARA 23.11.1998
Sayın ŞERAFETTĐNOĞLU ile ben aynı yıl doğmuş olmakla, aynı kuşaktanız; kendileri yurdumuzun Güneydeki bir il merkezinden; ben Kuzeydeki bir ilce merkezindenim. Yörelerimiz çok farklı olmasına karşın, öğretmenlerimiz aynı; benim öğretmenlerim de Sayın ŞERAFETTĐNOĞLU’nun Hatice öğretmeni gibiydi. Bizim kuşağı, yurdun her yerinde hep, çağdaş ve Atatürkçü öğretmenler okuttu..
8
Bugün Atatürk ilkelerine aykırı davranışlardan söz ediliyor; toplumda çağ dışı akımların varlığından yakınılıyor; gerekli önlemlerin alınması zorunluğu, ülke gündemindeki yerini ve önemini koruyor.
Demekki, toplulumumuz bireylerinden bir bölümü, Hatice öğretmenlerden yoksun bırakılmış oluyor. Bu yoksunluk sonuçta, çağdaş kimlikten yoksunluğa yol açıyor.
Çağdaş kimlik nedir ?
Bundan 20 gün önce, 21 Ekim 1999 tarihinde çağ dışı karanlık güçlerin hunharca katlettiği, değerli bilim adamı, Kemalizm’in yılmaz savunucusu Prof. Dr. Ahmet Taner KIŞLALI, Haziran/1996 tarihli bir makalesinde Atatürk’ün kazandırdığı çağdaş insan kimliğini şöyle tanımlar :
“Batıya karşın, batının düzeyine ulaşma istencine (iradesine) sahip bir kimlik... Dinine saygılı, ama laik... Ulusal değerlerine bağlı, ama insancıl... Kökeninden kopmamış, ama evrensel.. Geçmişiyle onur duyan, ama ulusların eşitliğini savunan...”
Bu kimliği, uygulanacak yeni eğitim ve öğretim yöntemleriyle, toplumumuzun tüm bireylerine kazandıracak, çok sayıda Hatice öğretmenlere bir an önce kavuşmak dilek ve özlemiyle sözlerimi bağlıyorum.
Büyük Atamızın aziz hatıraları önünde saygı ile eğiliyorum.
Sizleri saygılarla selamlıyorum.
10 Kasım 1999
KIZILTAN ULUKAVAK
Yüklə 112,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|