Türkiye Parazitoloji Dergisi, 33 (2): 162 - 164, 2009
Türkiye Parazitol Derg.
© Türkiye Parazitoloji Derneği
© Turkish Society for Parasitology
Van Yöresi Tavuklarında Paraziter Fauna Tespiti
Özlem ORUNÇ
1
, Kamile B ÇEK
2
Yüzüncü Yıl Üniversitesi
1
Sağlık Bilimleri Enstitüsü Veteriner Parazitoloji Programı,
2
Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı, Van, Türkiye
ÖZET: Bu çalışma ile2002 ve 2003 yılı içerisinde Van yöresinde yaşayan ev tavuklarında paraziter fauna tespiti amaçlandı. Çalışmanın
kapsamını dışkı muayenesi ile endoparazit tespiti ve dış bakı ile ektoparazit tespiti oluşturmuştur. Gaita muayenesinde natif, flotasyon ve
sedimentasyon yöntemleri kullanıldı. Çalışmada %85 oranında endoparazit, %76 oranında ektoparazit enfestasyonu tespit edildi.
Endoparazitlerden Eimeria oocystleri %65, helmint yumurtaları %52 oranında bulundu. Bulunan helmintler %2 Echinostoma spp., %8
Davania proglottina, %10 Raillietina spp., %4 Trichostrongylus tenuis, %2 Dispharynx nasuta, %13 Ascaridia galli, %15 Heterakis
gallinarum, %30 Capillaria spp.olarak belirlendi.Ektoparazitlerin %32 Goniocotes hologaster, %6 Lipeurus heteragraphus, %42
Eomanacanthus stramineus, %11 Menacanthus cornutus, %22 Menopon gallinae olduğu belirlendi.
Anahtar Sözcükler: Endoparazit, ektoparazit, helmint, tavuk, Van
Determination of Parasite Fauna of Chicken in the Van Region
SUMMARY: The aim of this study was to determine the parasite fauna of the chicken in Van Province in 2002 and 2003. The material
of the present study included endoparasites and ectoparasites determined by rutine parasitological examinations. Direct, flotation and
sedimentation techniques for endoparasites were used. The total of endoparasites and ectoparasites were determined as 85% and 76%
respectively. The ratios of endoparasites obtained from the chicken were coccidial oocystis 65%, Echinostoma spp. 2%, Davania
proglottina 8%, Raillietina spp. 10%, Trichostrongylus tenuis 4%, Dispharynx nasuta 1%, Ascaridia galli 13%, Heterakis gallinarum
15%, Capillaria spp. 30% whereas ratios of ectoparasites were Goniocotes hologaster 32%, Lipeurus heteragraphus 6%,
Eomenacanthus stramineus 42%, Menacanthus cornutus 11%, Menopon gallinae 22%.
Key Words: Endoparasites, ectoparasites, helminth, chicken,Van
G R Ş
Kanatlı hayvan yetiştiriciliğini olumsuz yönde etkileyen ve
önemli ölçüde ölüm ve verim kayıplarına neden olan faktör-
lerden biride paraziter hastalıklardır. Paraziter hastalıklar ge-
nellikle sinsice ve semptomsuz seyretmekte, gerek modern ve
gerekse aile işletmelerinde genellikle farkına varılamamakta-
dır. Bundan dolayı yetiştiriciye ve ekonomiye büyük zarar
vermektedir. Paraziter hastalıklardan olan helmint hastalıkları
tavuklarda çok yaygındır. Helmintler içerisinde de tür ve sayı
bakımından nematoda sınıfındaki parazitler daha sık karşımıza
çıkmaktadır. Protozoer hastalıklardan olan ve halk arasında
kanlı ishal olarak bilinen coccidiosis ise özellikle 3-8 haftalık
piliçlerde yüksek mortalite ve morbiditeye sahiptir (1, 6).
Ektoparazitlerden ileri gelen enfestasyonlar da tavuklarda çok
sık görülmektedir. Kanatlılar üzerinde Mallophaga dizisine ait
25’ten fazla bit türünün yaşadığı bilinmektedir. Bunun yanın-
da pireler, tahtakuruları, Dermanyssus gallinae, Argas soyuna
bağlı kene türleri ve Cnemidocoptes soyuna bağlı uyuz etken-
leri tavuklarda parazitlenirler. Ektoparazitler direkt temasla
bulaşarak hayvanlarda strese, verim düşüklüğüne ve anemiye
neden olarak, ayrıca bakteriyel ve viral hastalıklara vektörlük
yaparak önemli sağlık sorunlarına yol açarlar.(10,12) Bu neden-
lerden dolayı bu araştırma Van ve yöresinde halk elinde yetişti-
rilen tavuklardaki paraziter fauna tespiti amacıyla yapılmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu çalışma 2002-2003 yılları arasında yapılmıştır. Çalışma iki
aşamalı olarak gerçekleştirildi. lk aşamada halk elinde yetişti-
rilen kümes tavuklarına ait 100 gaita örneği ayrı ayrı yerlerden
taze olarak toplandı ve dışkı kaplarına konuldu. Dışkı kapları-
nın üzerlerine alındığı yerler, tarih ve protokol numarası veri-
lerek laboratuvara getirildi. Gaita örneklerinin aynı gün ince-
lenmesine özen gösterildi. kinci aşamada ise tek tek yakala-
nan tavuklar ektoparazit yönünden muayene edildi. Görülen
ektoparazitler alkole batırılmış pamuklarla toplanarak %70
o
C
alkol içeren şişelere konuldu. Uyuzdan şüphenilen durumlarda
lezyonlu bölgelerden kazıntı alındı ve %70
o
C alkol içeren
ağzı kapalı şişelere konuldu. Şişelerin üzerine tarih, alındığı
yer ve protokol numarası verildi.
Makale türü/Article type: Araştırma / Original Research
Geliş tarihi/Submission date: 20 Mayıs/20 May 2008
Düzeltme tarihi/Revision date: 16 Eylül/16 September 2008
Kabul tarihi/Accepted date: 02 Mart/02 March 2009
Yazışma /Correspoding Author: Özlem Orunç
Tel: (90) (432) 217 13 25 Fax: -
E-mail: ozlemorunc@hotmail.com
Van’da tavukların paraziter faunası
163
Dışkı örnekleri öncelikle makroskobik, sonrada mikroskobik
olarak nativ, flotasyon ve sedimentasyon yöntemlerinin üçüde
kullanılarak incelendi. Mikroskobik muayene sonucunda tespit
edilen yumurtaların ölçüleri alınarak fotoğrafları çekildi ve
ilgili literatürlere göre teşhisleri yapıldı (7, 11, 14) ve sonuçlar
tek tek kaydedildi. Toplanan ektoparazitler laktofenolle şeffaf-
landırılarak stereo mikroskop yardımıyla incelenerek ölçümleri
yapıldı ve fotoğrafları çekildi. Uyuz şüphesi ile alınan kazıntı
örnekleri %10-40’lık NaOH ile ezilip lam-lamel arasında ince-
lendi. Teşhisler ilgili literatürlere göre yapıldı (2, 9).
BULGULAR
Yapılan çalışmada 100 tavuk gaitasının 85’inde endoparazit-
lere ait yumurta veya ookistlere rastlanılmıştır. Ektoparaziter
muayene sonuçu 100 tavuktan 76’sında enfestasyon belirlen-
miştir. Enfekte tavuk gaitalarının 65 ‘inde coccydial oocystler
tespit edilirken 52’sinde helmint yumurtaları saptanmıştır.
Bulunan helmint türleri ve olgu sayıları Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Tespit edilen Helmint türleri ve yüzdeleri
Tespit edilen helmint türleri
n
%
1
%
2
Trichostrongylus tenuis
4
7,6
4,7
Dispharynx nasuta
1
1,9
1,17
Ascaridia galli
13
25
15,2
Heterakis gallinarum
15
28,8
17,6
Capillaria spp.
30
57,6
35,2
Davania proglottina
8
15,3
9,4
Raillietina spp.
10
19,2
11,76
Echinostoma spp.
2
3,8
2,3
n: Olgu sayısı; %
1
: Helmint invazyonu içerisinde ki yüzde oranı;
%
2
: Genel endoparazit enfeksiyonları içersindeki oran
Tablo 2. Tespit Edilen Mallophaga türleri ve yüzdeleri
Tespit edilen Mallophaga türleri
n
%
1
%
2
Goniocotes hologaster
32
42,1
32
Lipeurus heteragraphus
6
7,89
6
Eomenacanthus stramineus
42
55,26
42
Menacanthus cornutus
11
14,4
11
Menapon gallinae
22
28,9
22
n: Olgu sayısı; %
1
: Ektoparazit enfestasyonu içerisindeki yüzdesi;
%
2
: ncelenilen tavuk sayısına göre yüzdesi
Dışkı muayenesi 3 yöntemle yapıldı. Natif yöntem uygulanan
dışkılara ayrıyeten Trematod yumurtalarının teşhisi için
sedimentasyon, sestod ve nematod yumurtalarının teşhisi için
flotasyon yöntemi yapıldı. Sedimentasyon yönteminde çök-
türme süresi yaklaşık 1 saat olarak belirlendi. Bu yöntem ile
100 dışkının 62’sinde endoparazit belirlenirken, flotasyon
yöntemi ile 100 dışkının 50’sinde endoparazitlere ait yapılar
belirlendi. Natif yöntem ile 23 dışkıda enfeksiyon belirlendi.
Bu üç yöntemin istatiksel farkı Duncan t-test yöntemi ile he-
saplandı. Sedimentasyon ve flotasyon arasında anlamlı bir fark
bulunamadı. Sedimentasyon ve flotasyon ile natif yöntem
arasında SEM =10.43 oranında farklılık saptandı.
Çalışmada 100 tavuk ektoparazit yönünden incelendi ve 76
tavukta ektoparaziter enfestasyon belirlendi. Bulunan ektopa-
razitlerin Mallophaga dizi bölümüne ait bitler olduğu tespit
edildi. Bulunan bit türleri ve oranları Tablo 2’de verilmiştir.
TARTIŞMA
Türkiye’nin farklı yörelerinde tavuk parazitlerinin yayılış oran-
ları ve bulunan türler farklılıklar arz etmektedir. Ankara ve yö-
resinde 1000 adet tavukta yapılan çalışmada %86,5 oranında
helmint invazyonu tespit edilmiş ve bulunan türlerin Heterakis
gallinarum %62,42, Subulura brumti %27,59, Ascaridia galli
%9,97, sestod %19,8, Capillaria spp. %6 olduğu bildirilmiştir.
(13) Van yöresini temsilen yapılan bu çalışmada 100 tavuk gai-
tası incelendi 52’sine (%52) helmint invazyonu saptandı.
Heterakis gallinarum %28,8, Ascaridia galli %25, Sestod
invazyonu %30,7, Capillaria spp. %57,6 olarak saptandı.
Konya yöresi tavuklarında yapılan bir çalışmada helmint
invazyonu %30.36 olarak tespit edilmiş ve Ascaridia gali,
Trichostrongylus tenuis, Subulura brumpti, Strongyloides
avium, Heterakis gallinarum, Capillaria spp., Choanotaenia
infundibulum türlerinin bulunduğu bildirilmiştir (4). Bu çalış-
mada Subulura brumpti, Strongyloides avium, Choanotaenia
infundibulum türlerinin yumurtalarına rastlanılmamıştır.
Elazığ yöresi tavuklarında yapılan bir çalışmada 578 dışkı
materyali incelemesinde %22,4 oranında Coccidia ookistleri
bulunduğu bildirilmiştir (8). Bursa yöresinde 45 kümesten
alınan 1396 tavuk dışkısının 740’ında (%53) Eimeria
ookistleri görülmüştür. Yer kümesciliğinde bu oran %63,8,
ızgara sistemi uygulanan işletmelerde %57,8, kafes sistemi
uygulamalarında ise %20,5 olarak bildirilmiştir (13). Bu çalış-
mada yer kümeslerinden alınan 100 tavuk gaitası incelenmiş
ve %65 oranında Coccidia ookistlerine rastlanılmıştır.
Tavuklarda ektoparazit yönünden yapılan çalışmalar daha sınırlı
kalmıştır. Konya’da 30 kümesteki 412 tavuk Mallophaga bitleri
yönünden incelenmiş ve 278 (%67,48) tavukta Mallophaga
enfestasyonu belirlenmişken (5) bu çalışma da %76 oranında
Mallophaga enfestasyonu saptanmıştır.
Bu çalışma ile Van ve yöresini temsilen tavuklarda paraziter
fauna tespit edilmeye çalışılmıştır.. Sonuçlara bakıldığında
endoparazit oranının ve ektoparazit oranının oldukça fazla oldu-
ğu görülmektedir. Ayrıca bu çalışma ile Türkiye’de Dispharynx
nasuta yumurtasına dışkı muayenesinde ilk kez rastlanılmış ve
yine Lipeurus heteragraphus’a tavuklar üzerinde ilk defa rastla-
nılmıştır. Bu iki parazit Türkiye’den bildirilen ilk olgulardır.
Sonuç olarak söyleyebiliriz ki Coccidiosis ve Helmint
invazyonları Van bölgesi tavukları için önemli bir sorun oluş-
turmaktadır. Özellikle Capillaria soyuna bağlı nematodlar çok
yaygın bulunmakta, ektoparazitlerden de Eomenacanthus
stramineus ve Goniocotes hologaster sorun oluşturmaktadır.
Orunç Ö. ve Biçek K.
164
KAYNAKLAR
1. Atasever A, Gümüşsay KY, 1999. Tavuklarda sekal
koksidiyozda patolojik bulgular. Tr J Veterinary and Animal
Sciences, 23: 269-273.
2. Borror DJ, Triplehorn CA, Johnson NF, 1997. An Introduction
the Study of Insects. 6
nd
Ed. Sounders College Publishing, Ohio.
3. Demir S, 1992. Bursa yöresi tavuklarında coccidiose etkenleri ve
bunların yaygınlığı. Uludağ Ü. Veteriner Fakültesi Dergisi, 2(1):
143-151.
4. Dik B, Güçlü F, Gülbahçe S, 1998. Konya yöresi tavuklarında
nematod ve cestodların yayılışı üzerine araştırmalar. Selçuk Ü.
Vet. Fak. Dergisi, 4(1): 269-278.
5. Dik B, Yaman M, Köse M, Gülbahçe S, 1999. Konya’da tavuk-
larda bulunan Mallophaga türleri. Türkiye Parazitol Derg, 23(3):
327-330.
6. Güçlü F, 1995. Tavuklarda helmint enfeksiyonları. Türk Veteri-
ner Hekimliği Dergisi, 7(1): 19-22.
7. Güralp N, 1981. Helmintoloji. A. Ü. Vet. Fak. Yayınları,
368/266, 2. Baskı, Ankara
8. Gürel A, 1992. Elazığ yöresinde tavuklarda bulunan koksidia
türleri ve insidensi üzerine araştırmalar. Etlik Veteriner Mikrobi-
yoloji Dergisi, 7(2): 145-157.
9. Kettle DS, 1984. Medical and Veterinary Entomology. CAB
International 1
nd
Edition.
10. Marin A, Emerson KC, 1988. Mallophaga in some Costa Rican
birds. Veterinary Bulletin, 60(1): 5.
11. Mimioğlu M, 1973. Veteriner ve Tıbbi Artropodoloji. A. Ü. Vet.
Fak. Yayınları, 294/195 Ankara.
12. Özcel MA, Daldal N, 1997. Parazitolojide Arthropod Hastalıkla-
rı ve Vektörler. Türkiye Parazitoloji Derneği Yayınları, No:13.
13. Tolgay N, 1967. Ankara ve civarı tavuklarında tesadüf edilen
bağırsak nematodları üzerine sistematik araştırmalar. A. Ü. Vet.
Fak. Yayınları, No:89.
14. Walker A, 1994. The Arthropods of Humans Domestic Animals.
1
nd
Published by Chopman&Hall.
Şekil 1. Echinostoma spp. Yumurtası, 2. Davania proglottina yumurtası,
3. Dispharynx nasuta yumurtası, 4. Lipeurus heteragraphus ergini
Dostları ilə paylaş: |