Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri
8
Sovet hakimiyyəti illərində respublikamızda nəĢriyyatçılıq sa-
həsində bir sıra yeniliklər meydana gəldi. 1922-ci ildə “Bakı Fəh-
ləsi NəĢriyyatı”, 1924-cü ildə isə “Azərbaycan Dövlət NəĢriyyatı”
yaradıldı. 1925-ci ildə “Bakı Fəhləsi” və Azərbaycan Dövlət NəĢ-
riyyatı “AzərnəĢr” adı altında birləĢdirildi. 1960-80-ci illərdə Ba-
kıda böyük poliqrafiya müəssisələri – kitab kombinatı və “Kom-
munist” nəĢriyyatı üçün yeni binalar tikilib istifadəyə verildi,
“Elm”, “Maarif”, “Gənclik”, “ĠĢıq”, “Yazıçı” nəĢriyyatları yara-
dıldı
12
.
XX əsrin 20-ci illərindən baĢlayaraq, demək olar ki, 70 il ər-
zində kitab sənayesi ilk növbədə kommunist ideologiyasına xid-
mət etmiĢdir. Lakin onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu dövrdə nəĢ-
riyyat sektoru heç də təkcə mənfi yönləri ilə yadda qalmamıĢdır.
Z.Əliyeva sovet dövründə kitab nəĢrini təhlil edərkən yazır: “Bu
dövrdə respublikamızda poliqrafiya sənayesi xeyli inkiĢaf etmiĢ,
kitabların bədii tərtibatı xeyli yaxĢılaĢmıĢ, nəĢriyyat və poliqrafiya
sahəsində peĢəkarlar ordusu yetiĢmiĢdi. Buna görə də 70 illik ki-
tab mədəniyyəti dövrünə birmənalı yanaĢmaq olmaz”
13
.
Azərbaycanda XX əsrin 80-cı illərinin sonuna qədər nəĢriy-
yat və poliqrafiya iĢi bütövlükdə dövlətin əlində cəmlənmiĢdi və
onun tərəfindən tənzimlənirdi. R.Ġsmayılov XX əsrin sonunda
Azərbaycanda nəĢriyyat iĢini təhlil edərkən yazır ki, 80-cı illərin
sonunda ilk özəl kooperativ nəĢriyyatlar yaranmıĢdı. Heç bir uzun-
müddətli nəĢr planı tutmayan, sadəcə olaraq “bazara iĢləyən” bu
nəĢriyyatlar oxucunun nəbzini tez bir zamanda tutdular və dövlət
nəĢriyyatlarından fərqli olaraq, onun yeni informasiyaya olan ehti-
yacını çevik Ģəkildə ödəməyə baĢladılar. 90-cı illərin ortalarından
kitab nəĢri sahəsində durğunluq baĢladı. 80-cı illərin sonu – 90-cı
illərin əvvəllərində ilkin kapital və təcrübə əldə etmiĢ, kiçik də ol-
12
ASE, VII c., s.235-236.
13
Azərbaycanda nəĢriyyat iĢi. – Bakı:
Yeni nəsil, 2000, s. 75.
Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri
10
təmin edirdi. Bazar iqtisadiyyatına keçid
dövründə bu sistem iflasa
uğradı. "Azərkitab"ın mağazalarının əksəriyyəti özəlləĢdirildi və
öz profilini dəyiĢdi.
Hazırda kitab yayımı ilə ya nəĢriyyatlar, ya da kitab müəllif-
ləri özləri məĢğul olurlar. NəĢriyyatların, çox az qisminin öz ma-
ğazası var.
Hal-hazrda marketinq və reklam iĢi ilə “Kitab Klubu” məĢ-
ğul olur. “Kitab Klubu” 2003-cü ildə yaradılmıĢdır. Klubun məq-
sədi Azərbaycanda nəĢriyyat iĢinin səmərəli qurulması və kitab
bazarının normal qaydalar üzrə iĢləməsinə yardım göstərməkdir.
Birinci növbədə kitab bazarının vəziyyəti öyrənilməli, bu barədə
məlumatları naĢirlərə və müəlliflərə, yeni nəĢr olunmuĢ və oluna-
caq kitablar haqqında informasiyanı isə potensial oxuculara çatdı-
rılmalıdır. Bunu həyata keçirmək üçün kitab bazarının öyrənilməsi
məqsədilə sorğular aparılmalı, yeni kitab kataloqları buraxılmalı
və yayılmalı, kitab sərgiləri təĢkil edilməli, yeni kitabların təqdi-
matı, müzakirəsi, müəlliflərlə görüĢlər keçirilməli, müəlliflərə ki-
tabın tərtibatı və çapında yardım göstərilməli, yeni kitabların satıĢı
üçün sifariĢlər toplanılmalı, kitab iĢi üzrə mütəxəssislərin və müəl-
liflərin iĢtirakı ilə vaxtaĢırı görüĢlər, seminarlar, konfranslar keçi-
rilməli, ölkələrin kitab klubları və kitabxanaları ilə kitab mübadi-
ləsi, kitabxana və oxu zalı xidməti göstərilməlidir
15
.
Azərbaycanda oxucu kütləsini Ģərti olaraq üç qrupa ayırmaq
olar:
Həm kiril, həm də latın qrafikasında sərbəst oxuya bilən-
lər. Bunların xüsusi çəkisi azdır və buraya hər cür yaĢ
qrupundan oxucu daxildir;
Yalnız kiril əlifbasında sərbəst oxuyanlar. Bu qrupa nisbə-
tən yaĢlı nəslin nümayəndələri aiddir.
15
http://www.kitabklubu.org/