Metallurgiya və metalşÜnasliq kafedrasi fənn haqqinda məlumat. Metallarin

( şəkil 1 b
).
Dənələrin içərisində fraqmentlərin, blokların yaranmasına səbəb olan termiki prosesə
poli-
q
onlaşma
deyilir.Fraqmentləri optik mikroskopda, blokları isə elektron mikroskoplarında gör-
mək olar. Blokların ölçülərini, onların istiqamətlənməsini rentgenstruktur analizi ilə öyrənirlər.
Müxtəlif istiqamətlərdə blokların, fraqmentlərin, dənələrin ölçülərini, yerləşmə istiqamətlərini

---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
dəyişdirməklə metalda yeni xassələr almaq olar.
Kristallik qurluşda olan qüsurlardan biri də atom kristallik qəfəslərin düyünlərində atom-
larla tutulmamış yerlərin olmasıdır. Başqa sözlə, qəfəslərdə
«deşiklərin»
və ya
«
vakansiya-
ların»
, yəni nöqtəvi qüsurların yaranmasıdır.
Atomun düyündən düyünlərarası sahəyə düşməsi və onun qəfəsin düyünündən səthə
çıxması da nöqtəvi qüsurlara aiddir. Nöqtəvi qüsurlar çox kiçik olub bir neçə atom diametri öl-
çüsündədir.
Otaq tempaturunda atomların ümumi miqdarına nisbətən vakansiyaların sayı çox azdır,
belə ki,
hər 10
18
atoma
1 vakansiya
düşür.
Radioaktiv hissəciklərlə şüalanma, səthi sürtünmə və başqa təsir üsulları vakansiyaların
sayını artırmaqla metalı zəiflədir. Bu zaman bəzi ekstremal hallarda
100 atoma
3-ə qədər
va-kansiya düşə bilər.
Kristalda, müəyyən qızdırma temperaturunda, həmişə kinetik enerjisi orta kinetik ener-ji-
dən xeyli yüksək olan fəal artomlar olur.Belə atomların səthə yaxın olanları, kristalın səthinə
çıxır. Onun yerini isə səthdən uzaqda dayanan atom tutur və bu atoma məxsus yer ( düyün )
boş qalır. Beləliklə vakansiya qəfəsdə fasiləsiz hərəkətdə olduğundan onunla qonşuluqda olan
atom «deşiyə» keçib öz köhnə yerini boş qoymaqla