Metallurgiya və metalşÜnasliq kafedrasi fənn haqqinda məlumat. Metallarin

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
perpendikulyar olan AB sərhəddi, sürüşmə baş verən və sürüşmə baş verməyən sahə ara-
sında kənar və xətti dislokasiya olacaqdır.Dislokasiyalar vakansiyalar kimi nizamsız, öz-
başına hərəkət etmirlər.Lakin azacıq güc tətbiq etməklə onlar hərəkətə gəlib ekstra müstəvi,
kəsikdə isə sürüşmə xətti yaradırlar.
A-A
dislokasiyasının izini
C
sürüşmə müstəvisi göstərir.
Kristallik qəfəsin sürüşməsi dislokasiyanın yerini dəyişir.Belə ki, kristal qəfəsin
ətrafının təhrif olunması nəticəsində
(şəkil 3b)
dislokasiya neytral haldakı yerini asanlıqla
dəyişib, qonşu müstəvini aralıq vəziyyətə
(şəkil 3c)
ekstra müstəviyə çevirərək
(şəkil 3ç)
kənar atomlar boyu yeni dislokasiya yaradır.Beləliklə görünür ki, dislokasiya, ekstra-müs-
təviyə şaquli olan sürüşmə müstəvisi boyunca hərəkət edə bilər
Əgər ekstra müstəvi kristalın üst hissəsində yerləşmişsə onu müsbət qəbul edib
ilə işarə
edirlər
(şəkil 3a),
aşağı hissəsində olduqda isə mənfi hesab olunub,
ilə işarə edilir
(şəkil 3
b,ç).
Vintvari dislokasiya da sürüşmə nəticəsində yaranır.Lakin o, kənar dislokasiyadan fərqli
olaraq
Q
müstəvisində sürüşmə vektoru istiqamətinə paralel olur
(
şəkil 2e)
Bu növ dislo-
kasiya bir atom müstəvisinin vintvari şəkildə burulması kimi təsəvvür edilir.
Şəkil 2 e
və ə-
də vintvari dislokasiyanın fəza modeli göstərilmişdir
EF
düz xətti vintvari dislokasi-yadır.Bu
xətt ətrafında atom müstəviləri vintvari səth kimi əyilmişdir. Yuxarı əyilmiş atom müstəvisini
saat əqrəbi istiqamətində
EF
xətti ətrafında dolandırdıqda ikinci atom müstə-visinin kənarına
çıxırıq və s.
(şəkil 2ə).
Dislokasiyaların qarşılıqlı əlaqəsini aydınlaşdırarkən onların işarəsinin əhəmiyyəti
böyükdür


---