36
312 Noyabr 2012
MƏRHƏMƏT VƏ XEYİRXAHLIĞIN SİRRİ
Hadi Rəcəbli,
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
Sosial siyasət komitəsinin sədri
İki məfhumun iki izahı
Tağıyev, Murtuza Muxtarov, Musa Nağıyev kimi
xeyriyyə işləri ilə məşğul olan insanlar olub. Onlar
Mərhəmət hər kəsin yaxşılığını istəyib, ona
neft quyularından, qızıl-mis mədənlərindən, balıq
yardım etmək arzusunu özündə ehtiva etməkdir.
vətəgələrindən, əkin sahələrindən qazandıqları
Başqasının gücsüzlüyünü, dərdini duymaq, onun
pulları Hacı Zeynalabdin Tağıyevin dili ilə desək
halına yanmaq və şəfqət göstərməkdir. Bir sözlə,
“xalqın sərvəti” adlandırır və həmin sadə, kasıb
insanın imdadına çatmağa can atmaqdır. Tutaq ki,
xalqın övladlarının hər cür şəraiti olan binalarda
mərhəmətsiz insan başqalarına qarşı sərt, amansız
firavan yaşaması, maariflənməsi, dünyanın tanınmış
olur, əlacsız vəziyyətdə olan adamları ələ salır,
ali məktəblərində təhsil alıb, həyatda özlərinə layiqli
soyuqluq göstərir, digərlərinin iztirabından zövq alır.
yaşamaq yolu seçməsi üçün xərcləyirdilər. Bu
Mərhəmətli insan isə yad adamlara belə yardım
əməllərlə məşğul olan həmin saf insanlar öz
etməyə çalışır, onun daha yaxşı, özü kimi şəraitdə
mənafelərini düşünmür, əksinə bundan daxilən
yaşamasını istəyir, qəddarlığa, zorakılığa qarşı çıxır.
rahatlanır, mənəvi zövq alırdılar.
Mərhəmət duyğusu olan insan günahkarlara, pislik
edənlərə qayğı ilə yanaşır, kini rədd edir. Mərhəmət
Dinlərdə əksini tapan ehkam
ədalətin qaynağıdır, bizi yaxşılıq etməyə, başqala
Biz nə üçün mərhəmət və xeyirxahlıq hisslərini
rının vəziyyəti ilə maraqlanmağa və yardım etməyə,
dində axtarırıq? Din bizim ululardan, qədimdən
xeyirxahlığa yönləndirən bir duyğudur.
gələn və hətta bir az da cəmiyyətə transformasiya
Daxilində mərhəmət hissi olan və müəyyən
edən bir konsepsiyadır. Məsələn, deyirlər ki, “Quran”
imkana malik insan xeyirxahlıq edir. Hələ məşhur
ayəsi kimi toxunulmazdır. Mərhəmət və xeyirxahlıq
ispan dramaturqu Servantes deyirdi ki, xeyirxahlıq
“Quran”-dan, dindən, islamdan gəlir. İnsanların
artığı, çoxluğu ziyan verməyən bir əməldir. İnsan
sosial müdafiəsi, mərhəmət və xeyirxahlıq baxımın-
elədiyi yaxşılığı ögey-doğmalıq qoymadan,
dan islam modelində daha önəmli qoyulub. Sosial
t ə m ə n n a - m i n n ə t g ö z l ə m ə d ə n , e d i r s ə , b u ,
ədalətin baş prinsipi nədir? Cəmiyyətdə gəlirlərin
xeyirxahlıqdır. Azərbaycanda Hacı Zeynalabdin
Nə üçün mərhəmət və xeyirxahlıq hisslərini dində
axtarırıq?
Bu gün cəmiyyətdə hiss olunan qədər defisitləşən, azalan ən
yüksək mənəvi və əxlaqı keyfiyyət olan mərhəmət və xeyirxahlıqdır.
İnkişaf ona gətirib çıxarıb ki, maddi imkanların çoxalmasına
rəğmən insani dəyərlərin azaldığını, cinayət, zorakılıq, təcavüz və
oğurluq kimi halların mövcudluğunu, insanlarda mərhəmət
hissinin zaman-zaman azaldığını müşahidə edirik. Bizim
qohumlarla, qonşularla, həmkəndlilərlə, sinif yoldaşlarımızla,
qardaş-bacı ailə münasibətlərimiz necə idi?! İndi hətta qardaş-
bacı münasibətlərində belə istilik azalıb, xala, əmi, bibi, dayı
uşaqları bir-birinə yadlaşırlar. Nə üçün? Bəzən ənənələr
ötürülmür, ailələr balacalaşıb, iki uşaq var, gənc ailələr
valideynlərdən ayrı yaşayırlar, hətta onunda təsiri var ki, uşaqlar ana südü ilə qidalanmırlar. Uşaqların ana
südü ilə qidalanmaması da insanların mərhəmət keyfiyyətlərini korlayır, bu məsələlərə təsir edir.
Bəs mərhəmət və xeyirxahlıq nədir?
CƏMİYYƏT
CƏMİYYƏT
37
312 Noyabr 2012
ədalətli bölüşdürülməsi! Dində sosial müdafiənin
çalışır, texnogen həyat, urbanizasiya, stressli anlar
hansı elementləri var? Xüms, zəkat, fitrə, ehsan,
yaşayır, çalışdığı müəssisədə başqaları ilə nəzakətlə
sədəqə, yardım, kömək etmək islamda qəti qoyulub.
davranan şəxs, ancaq eyni münasibəti hərdən
Atalarımız əl tutmaq Əlidən qalıb, deyiblər bunların
evdəkilərdən əsirgəyir, mərhəmətli olmur. Buna görə
kökündə mərhəmət durur. Məsələn, xüms gəlirlərin
də ər-arvad və uşaqlar işdən evə gələnin narazı sifəti-
qırxda birinin adamlara bölünməsidir. 1000 manat
ni görür, səbirsiz davranışlarının şahidi olmaqdadır-
qazanırsansa, 25 manatını bölməlisən, paylamalısan.
lar. Halbuki sevgi və mərhəmətlə böyüdülməyən
Görürsünüz ki, nə qədər real və mümkün olan bir
uşaqlardan başqalarına qarşı mərhəməti münasibəti
şeydir. İslamda və digər dinlərdə də mərhəmət və
gözləyə bilmərik. Ailə fərdlərinə mərhəmətsiz
xeyirxahlıq elementləri özünün bariz nümunələrini
davrananların başqa insanlara saxta təbəssümlə
və əksini tapıb. Orucluq ayında, oruc tutmaqda əsas
baxmaları isə ikiüzlülükdən o yana getməyəcək.
qayə insanlara mərhəmət hissinin aşılanmasıdır.
Sevgi və mərhəmətimizi ilk növbədə ailəmizə bəxş
Çünki oruc tutduğu müddətdə insan aclıq hissi keçirir
etməliyik. Sevginin mərhəmət kimi təzahürü ailədə
və bu da ac insanları daha yaxşı duymağa yardımçı
xoş əhval-ruhiyyə yaradır. İnsanlar ailədə bir-birini
olur. İftar süfrələri məhz imkansızlar üçün açılardı.
dinləməyə, anlamağa çalışmazsa, ailədə mərhəmət
İslam bütün canlılara mərhəmət göstərilməsini
özünə yer tapmaz, mühit yaratmaz. Bu da böyük ailə
istəyir. Məhəmməd peyğəmbər müsəlmanlara
faciələrinə, cinayətlərə yol açar. Zorakılığı təbliğ
mərhəmətli olmaq və xeyirxahlıq etməyin vacib
edən filmlər, teleseriallar, internet saytlarındakı
olduğunu izah edərkən deyib ki, bir insan yolda
“qanlı xəbərlər” də uşaqların, gənclərin psixologi-
gedərkən şiddətlə su içməyə ehtiyac duyur və ətrafı-
yasına mənfi təsir edir. Odur ki, biz hər vasitə ilə
na baxarkən bir quyu görür. Quyuya enib doyunca su
övladlarımızı bu narahat təsirlərdən qorumağa
içib doyduqdan sonra susuzluqdan torpağı yalayan
çalışmalıyıq.
bir it görür. Öz-özünə “mənim susadığım kimi bu it
Örnək nümunə
də susamışdır”- deyə düşünür. Dərhal quyuya yeni-
dən enir və ayaqqabısını su ilə dolduraraq ağzına alır.
Ümummilli lider Heydər Əliyev daim mərhəməti
Yuxarıya çıxıb suyu itə içirdir. Bu hərəkətindən dola-
və xeyirxahlığı ilə hamımıza örnək olub. Prezident
yı Allah o adamın günahlarını bağışlayır. Hər canlı
İlham Əliyev də bununla bağlı bariz nümunələr
varlığa edilən yaxşılığın mükafatı var...
ortaya qoymaqdadır. Təkcə onu demək kifayətdir ki,
İudaizm, xristianlıq və buddizmin müqəddəs
dövlət başçısının Zaqatalada zəlzələdən, Saatlı,
kitablarında da mərhəmət və xeyirxahlığa xüsusi yer
Sabirabad bölgəsində seldən zərər çəkənlərə və
ayrılır. Məsələn, xristianlıqda vurğulanır ki,
onlarla bu qəbildən olanlara yardım ayırması ilə
mərhəmət Allahın insana bəxş etdiyi ən ali hissdir,
bərabər, həmin insanlarla görüşməsi, bir müddət
insanın qarşısında vəzifələr müəyyənləşdirir, onu
sonra dağılan binaların yerində müasir evlər tikilmiş
xeyirxah, ədalətli olmağa sövq edir. “Quran”-da da
həmin şəxslərə baş çəkməsi onun nə dərəcədə
“Rəhman” , yəni çox mərhəmətli, xeyirxah olmaq
mərhəmətli və xeyirxah olduğunu, insanların ağrı-
Allaha aid edilir.
acılarına necə həssas yanaşdığını və onların xoş
Günümüzün acı reallıqları
gününə sevindiyini göstərir.
Bu gün Heydər Əliyev Fondunun prezidenti,
Bu gün hansı reallıqlar var? Təəssüf ki,
YUNESKO və İSESKO-nun xoş məramlı səfiri,
telekanallardan son illər daha tez-tez oğul atanı, ata
Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva
oğulu, qardaş qardaşı, ər arvadı, arvad uşağını
xeyirxahlıq və mərhəmət ünvanıdır. Mehriban xanım
öldürdüyü haqda məlumatlar səslənir. Bu, mərhəmət
talassemiya və digər irsi qan xəstəliklərindən əziyyət
defisitindən, bu ali hissin azalmağından qaynaqlanır.
çəkən xəstələrə sahib durur, əlil uşaqlara qayğı
Çünki ailənin əsaslanmalı olduğu dəyərlər sevgi ilə
göstərir, məhkumlarla bağlı amnistiya aktlarının
bərabər həm də mərhəmətdir və mərhəmət hissinin
qəbul edilməsi ilə əlaqədar təşəbbüslərlə çıxış edir.
yoxsulluğu bu kimi hallara yol açır. “Quran”-da da
Mehriban Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev
ailə barədə yazılarkən qeyd olunur ki, “Sizin rifah
Fondu hər il qaçqın və məcburi köçkün uşaqlar üçün
tapmanız üçün aranızda sevgi və mərhəmət
yeni il hədiyyələri ayırır, Novruz bayramında xüsusi
yerləşdirilməsi Onun ayətlərindəndir”.
şənliklər təşkil edir, qocalar evlərində ahıllara baş
Müasir dövrdə insanlar gərgin iş rejimində
çəkir, orucluq bayramında iftar süfrələri açır. Bu
38
312 Noyabr 2012
xeyirxahlığın sərhədləri indi ölkəmizin hüdudların-
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində
dan xeyli kənara aşıb. Bu il Qurban bayramında
nazir Füzuli Ələkbərov da əlillərə sistemli şəkildə,
Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva
son illər yüksək səviyyədə, sanator-kurort
Pakistanda imkansızları sevindirib. 26-28 oktyabr
putyovkalarının verilməsi ilə bağlı böyük işlər görür.
tarixlərində Pakistanın Tayfalar ərazisinin Lakki
Hətta əlilləri xaricə də istirahətə aparırlar. Bəzən
Marvat bölgəsində 250 baş, Pəncab əyalətinin
görürsən ki, xaricə tamamilə təmənnasız, pulsuz
Baraka-ho, Səid -Pur və Hari-Pur kəndlərində isə 100
gedən əlilə təyyarədə “ekonom-klas”da bilet alınır,
baş iri və xırda buynuzlu qurbanlıq kəsilərək
ekonom-klasa minən əlil deyir ki, niyə mənə biznes-
Mehriban Əliyeva adından bölgələrdə yaşayan 30
klass almamısan?! Buna oxşar şeylər olur, adam
min nəfərdən çox imkansıza paylanılıb. Pakistan
əsəbiləşir, yanıb tökülür. Mən tövsiyə edirəm ki,
Müsəlman Həmrəylik Liqasının sədri, siyasətçi
adamlar bundan inciməsinlər. Gərək mərhəmət
Səlim Seyfulla Xan belə bir aksiyanın keçirməsini
göstərən xeyriyyəçilik edən adam bunları ötüşdür-
yüksək qiymətləndirib, bunun əsl mənada dostluq və
mək bacarığına malik olmalıdır, kobud desək bunları
qardaşlıq münasibətinin göstəricisi olduğunu
yeməli, üzərindən keçməlidir. Gəlin xeyirxahlığı
vurğulayıb. Bu aksiya, çətin maddi durumda olan və
Allah yolunda edək. Deyirlər ki, “balıq bilməsə də,
daim təhlükə ilə üzləşən bölgə sakinləri üçün təkcə
xaliq bilər”. Sən öz xeyriyyəçiliyini elə! Bunu mütləq
maddi deyil, eyni zamanda, böyük bir mənəvi dəstək
biləcəklər və qiymətləndirəcəklər.
Azərbaycanda dövlət səviyyəsində, qanunlarla
mənbəyidir.
Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü və Heydər
da, sosial müdafiəyə ehtiyacı olan adamlara qayğı
Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Azərbaycanda tikilən
göstərilir. Məsələn, bu gün qaçqın və köçkün
məktəblərin və təmir edilən uşaq evlərinin sayı
ailələrinin , o cümlədən şəhid ailələrinin uşaqları ali
xüsusilə diqqət çəkir. Son 5 ildə Heydər Əliyev
məktəblərdə pulsuz oxuyurlar. Bu, qanunvericilikdə
Fondu tərəfindən Azərbaycanda 400-dən çox məktəb
mərhəmət, xeyriyyəçilik məsələlərinin öz əksini
və uşaq bağçası tikilib. Bu, respublikamızda
tapmasıdır. 50 iş yerindən biri uşaq evlərindən tərxis
mərhəmət və xeyriyyəçilik fəaliyyəti baxımından ən
olunmuş uşaqlar üçündür. 25 iş yerindən biri əlillər
örnək nümunə sırasındadır.
üçün nəzərdə tutulur.
Xaliq bilər...
QHT sektorunda xeyriyyəçilik
Xeyirxahlığa bağlı digər sevindirici nümunələr
Bu gün açıq cəmiyyətdən danışarkən QHT
də var. Mən bu gün imkanlı ailələrin xanımlarını
sektorundan və bu sektorda xeyriyyəçilik institutu-
tanıyıram ki, uşaq evlərinə gedirlər, cürbəcür
nun formalaşmasından da danışmalıyıq.
Respublikamızda onlarla veteranlar, fiziki
yardımlar edirlər. Heyf ki, bu işlərdə sistemsizlik var.
qüsuru olan şəxslərlə bağlı əlillər cəmiyyətləri var.
Bir uşaq evinə 50 nəfər gedir, digər uşaq evinə heç
Bu, böyük bir sahədir və böyük bir ordudur. İndi
kim getmir. Bu işlərin, mərhəmətin, xeyirxahlığın da
Azərbaycan Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət
əlaqələndirilməsi lazımdır. Yerli icra hakimiy-
Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurası var. Dövlət
yətlərində, yaxud başqa bir qurumda bu fəaliyyətin
büdcəsindən Şuraya vəsait ayrılır, o vəsait ailələrə,
əlaqələndirilmə funksiyası yerinə yetirilməlidir.
Hər il Lənkəranda “Palıdlı” İstirahət Mərkəzində
evlərə həmin QHT-lər vasitəsi ilə paylanılır. Bu
50-100 qaçqın uşağı, yaxud imkansız ailələrin
institutun inkişafına çalışmalıyıq.
Bir məqamı da qeyd etmək istəyirəm. Mərhəmət
balaları istirahət edir. Ötən il Veteranlar İctimai
daha çox insanın daxili aləmindən gəlir və pulla bağlı
Birliyinin sədri Mehdi Mehdiyev Qarabağ əlillərinin
deyil, xeyriyyəçilik isə daha çox maliyyə və maddi
30 uşağının pulsuz istirahətin təmin etdi. İndi
imkanlarla bağlıdır. Eyni zamanda az pulla da, hər bir
ölkədəki istirahət mərkəzləri və turist şirkətləri belə
vətəndaşın iştirakı ilə də adamlar 5-10 manat üzvlük
addımları tez-tez atırlar. Belə addımları başqaları da
haqqı yığır və sonra QHT-lər, o vəsaitlə hansısa
atır. Məsələn. Millət vəkilləri Elmira Axundova,
imkansız ailəyə kömək edirlər.
Hüseynbala Mirələmov, Çingiz Əsədullayev hər il
Mərhəmət qonşunun qonşuya, sağlamın əlilə
yayda kasıb ailələrin onlarla uşaqlarının istirahətini
dəstəyidir, köməyidir, yıxılanı qaldırmaqdır. QHT-
təşkil edirlər. Görürsən ki, deputatlarımız kasıb
lər xeyriyyəçilik fəaliyyətinin cəmiyyətdə təbliği
tələbələrə əl tuturlar. Bu, hallar kütləviləşməli və hər
istiqamətində də ciddi çalışmalıdırlar. Bu, orta
yerdə, hər strukturda olmalıdır.
39
312 Noyabr 2012
təbəqənin, fiziki şəxslərin, iş adamlarının xeyriyyəçi-
uşağı, nəvəni, övladı da ora aparmaq lazımdır ki, uşaq
liyə daha ciddi önəm verməsinə də yol açar.
mərhəmət hissini öyrənsin, görsün. Uşaq hiss etsin ki,
Görürəm ki, bəzi məktəblərdə və digər
bir xəstə uşağa kimsəsizə, imkansıza yiyə duruldu.
strukturlarda varlı, imkanlı adamlar gəlib imkanı
Mərhəmət hissinin cəmiyyətdə, ailədə genetik
olmayan uşaqlara yardım edirlər. Bunu elə edirlər ki,
mövcudluğu ilə yanaşı sonradan nəsillilərin ənənələri
heç kim bilməsin. Bilindirmədən qaçqın uşaqlara
ilə də tərbiyə edilməsi lazımdır.
yardım edirlər. Amma təəssüf ki, bizim elə
Yeri gəlmişkən, toylarda yeməklərin, cəmiyyət-
sahibkarlar var ki, televiziyanı gətirib çəkdirir ki,
də geyimlərin, davranışın israfı var. Bəzən adamda
uşağa pul, paltar verəndə göstərilsin. Belə hallar
təbii olaraq sual doğur? Şadlıq saraylarından israf
olmamalıdır.
dərəcəsində olan süfrələrdən uşaq evlərinə xörək
göndərirlərmi? Təəssüf ki, o şadlıq evi axşamdan
Himayədar ailə və övladlığa götürmə
qalan yeməyi sabah yenə başqa vətəndaşın toyunda
məsələləri
camaata verir. Yaxud bir çox insanlarımız orucluqda
ehsanı kimə verir? Ən varlı adamları, qohum-
Xeyriyyəçilik və mərhəmətdən danışarkən
əqrəbasını yığıb, ona ehsan verir! Niyə sən ehsanı
himayədar ailə və övladlığa götürməyi xüsusi vurğu-
məsciddə, kasıblara, yoxsullara vermirsən? Fitrə
lamaq lazımdır. Himayədar ailədə xeyriyyəçilik ele-
çıxarır, görürsən ki, qohum-əqrəbasına verir. Kasıba,
mentləri, övladlığa götürmədə mərhəmət elementləri
yetimə ver! Varlı adamlar simvolik olaraq xüms,
var. Bizdə bir də görürsən, bu məsələlərdə də
zəkat verirlərmi? Oliqarxlarımız var, qazandıqlarının
yanlışlığa, hətta eybəcərliklərə yer verirlər. Məsələn,
1/40-ni paylayıb, kasıblara vermək olmazmı?
övladlığa götürəndə deyirlər ki, mənə 2 yaşında uşaq
Bundan məqbul, rahat yardım, kömək forması olmaz
gətirin, anlamasın, gözü, qaşı, burnu mənə oxşasın.
ki, daha buradan o yana yer yoxdur ki?
Amma ABŞ və Avropada mərhəmət baxımından nə
Xeyriyyəçilik baxımından yol çəkmək, körpü
edirlər? Zənci uşağı, yaşca qismən böyük, əlil uşağı
salmaq, uşağın təhsilinə kömək etmək , xəstələrin
övladlığa götürürlər. Bu oldu mərhəmət! Bizdə bəzən
müalicəsinə dəstək olmaq xüsusən qeyd olunmalıdır,
uşağı niyə övladlığa götürürlər? Sabah böyüyəndə
alqışlanmalıdır. Məsələn, Rusiyada telekanallarda
ona yiyə dursun. Təəssüf ki, mahiyyət bu olur!
xəstələrin hesabına pul köçürülməsi aksiyaları təşkil
Ölkədə böyük hacılar ordusu formalaşır. Hacılar
olunur. Bizdə də eynən, “Xəzər” telekanalında Hacı
nə isə etmək istəyirlər, çalışırlar, xeyirxahlıqda,
Nuranın aparıcılığı ilə “Xeyir körpüsü” verilişi işıq
mərhəmət də göstərirlər, amma övladlığa uşaq
üzü görürdü. Bu veriliş köməksiz insanlara, əlillərə
götürmürlər, himayədar ailə kimi çıxış etmirlər.
yardımı, xeyriyyəçiliyi təbliğ edirdi. Hacı Nuran indi
Himayədar ailə nədir? Uşaq 5 gün uşaq evində qalır,
səhhətində ciddi problemlə bağlı müalicə alır, Allah
həftənin 2 günü uşağı öz yanında saxlayır. Bir
şəfa versin. Yaxud xeyriyyə aksiyasında ANS
maraqlı məqam da var. Məsələn, bu yaxınlarda Rusi-
televiziyasının, bir sıra KİV-lərin Gülər Məmmədo-
yada gördüm ki, zooparkda olan heyvanları,
vanın müalicəsi üçün ilkin mərhələdə tələb olunan
meymunu, zürafəni insanlar himayəyə götürürlər.
məbləğin toplanması yaxşı haldır. Allah bu xanıma da
Azərbaycanda da xalq artisti Səməd Səmədov harada
şəfa versin.
heyvan gördü, qayğı göstərməyə çalışdığını
Ümumiyyətlə, telekanallarımızın hər birində
söyləyib. Elza Seyidcahan bu məqsədlər üçün
mərhəmətə, xeyriyyəçiliyə çağırışla bağlı verilişlər
konsertlər verir. Heyvan saxlayan insanlarda
işıq üzü görməlidir. Cenevrədə Ali Qaçqınlar Komis-
mərhəmət, xeyriyyəçilik hissləri güclüdür. Ümumiy-
sarlığının binasında yazılmışdır: “Sən də qaçqın ola
yətlə, mərhəmətin, xeyriyyəçiliyin təşviqi təbliği çox
bilərdin!”. Yəni sənin də başına bu iş gələ bilərdi,
lazımdır. Bəs bu, haradan başlanmalıdır?
mərhəmətli ol. Sən də əlil ola bilərdin! Yəni səni də
maşın vura, yolda gedəndə başına daş düşə bilər, əlil
Başlanğıc...
ola bilərsən. Mərhəmət hissini, xeyriyyəçilik hissini
itirmə, unutma qoru bir az da inkişaf etdir.
Mərhəmət hissinin tərbiyə olunması ailədən,
məktəbdən, televiziyadan, qəzetdən, saytlardan
Lent.az
başlanılmalıdır. Ən başlıcası təməl ailədir, ailədə
mərhəmət hissi bərqərar olmalı, insani hisslər inkişaf
etdirilməlidir. Uşaq evinə yardım aparanda balaca
Document Outline - Page 26
- Page 27
- Page 28
- Page 29
Dostları ilə paylaş: |