6
MƏDƏNİYYƏT DÜNYASI
Elmi-nəzəri məcmuə
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti,
XXIV buraxılış, Bakı, 2012
МИР КУЛЬТУРЫ
Научно-теоретический сборник
Азербайджанский Государственный Университет Культуры и Искусств,
ХХIV выпуск, Баку, 2012
THE WORLD OF CULTURE
Scientific-theoretical bulletin
Azerbaijan State University of Culture and Art, ХХIV edition, Baku, 2012
KULTUROLOGİYA
UOT 008 (091)
Afət Həsənova
Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
AZ-1065, Bakı şəhəri,Ü.Hacıbəyov küçəsi,34
E-mail: hasanova.afat@mail.com
KULTUROLOJİ
DƏYƏRLƏRİN QORUNMASI VƏ TƏBLİĞİNƏ DAİR
Xülasə: kulturoloji dəyərlərin qorunub saxlanması və gələcək nəsillərə ötürül-
məsi problemindən bəhs edilir. Göstərilir ki, xalqların mədəni inkişafında, onların milli
şüurunun formalaşmasında tarixən yaranmış milli-mənəvi dəyərlər mühüm rol oynayır.
Hər hansı bir ölkədə xalqın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunması və mədəniyyətinin
inkişaf etdirilməsi vətəndaşların milli birliyinin təmin olunmasına xidmət edir. Azər-
baycan xalqı tarixin ən çətin dövrlərində də milli-mənəvi irsini və adət-ənənəsini qoru-
yub saxlamışdır. Bu gün hər bir xalqın mənəvi-əxlaqi dəyərlərini qoruyaraq gələcək
nəsillərə ötürmək vəzifəsi, ilk növbədə dövlətin və fenomen şəxsiyyətlərin üzərinə
düşür. Yalnız böyük şəxsiyyətlər yetişdirən xalqlar minilliklər boyunca möhkəm mə-
nəvi təməl üzərində inamla irəliləmişlər. Müasir Azərbaycanda bu missiyanı Heydər
Əliyev öz üzərinə götürmüşdür. O, Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrlərdə həmişə xal-
qımızın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunmasına, milli mədəniyyətimizin inkişafına
çalışmışdır. Məqalədə Heydər Əliyevin mədəniyyətə dair fikirləri də təhlil edilir, onun
siyasi kursunun layiqincə davam etdirilməsi ilə bağlı faktlar diqqətə çatdırılır.
Açar sözlər: milli-mənəvi dəyərlər, Azərbaycan, irs, adət-ənənə, mədəniyyət.
Kulturoloji dəyərlərin qorunub saxlanması və zənginləşdirilərək gələcək nəsillərə
ötürülməsi problemi həmişə mədəni dünyanın, o cümlədən Azərbaycan cəmiyyətinin
diqqət mərkəzində olmuşdur. Çünki xalqların mədəni inkişafında, onların milli şüuru-
nun formalaşmasında tarixən yaranmış milli-mənəvi dəyərlər mühüm rol oynayır. Çünki
hər bir xalqın milli-mənəvi dəyərlərini şərtləndirən dil, din və adət-ənənə onun mənəvi
aləminin formalaşmasına həlledici təsir göstərən amillərdəndir. Hər hansı bir ölkədə
xalqın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunması və mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi vətən-
daşların milli birliyinin təmin olunmasına xidmət edir. Azərbaycan xalqı tarixin ən çətin
dövrlərində belə, öz zəngin milli-mənəvi irsini və adət-ənənəsini yad təzahürlərdən hifz
7
edərək onu qoruyub saxlamış və nəsildən-nəsilə ötürmüşdür. Xalqımızın milli-mənəvi
dəyərləri, adət-ənənəsi insanlarımızın dini etiqadına əsaslanaraq özündə çox böyük milli
əxlaqi və bəşəri duyğuları təcəssüm etdirir. Müqəddəs daxili inama, mənəvi saflığa tapı-
nan Azərbaycan xalqı tarixin ən keşməkeşli mərhələlərində belə, mənəviyyatın təntə-
nəsinə xidmət edən İslam dininin zəngin dəyərlərindən dönməyərək bu dəyərlərə həmişə
sadiq qalmışdır.
Bu gün hər bir xalqın mənəvi-əxlaqi dəyərlərini qoruyaraq gələcək nəsillərə ötür-
mək vəzifəsi, ilk növbədə dövlətin və fenomen şəxsiyyətlərin üzərinə düşür. Yalnız
böyük şəxsiyyətlər yetişdirən xalqlar minilliklər boyunca möhkəm mənəvi təməl
üzərində inamla irəliləmişlər. Müasir Azərbaycanda bu ağır və taleyüklü missiyanı ulu
öndərimiz Heydər Əliyev öz üzərinə götürmüş, xalqın saf inanclarını, sağlam dəyərlə-
rini bütün siyasi proseslərin fövqündə saxlayaraq qorumağı bacarmış, lider kimi əbədi-
yaşarlıq zirvəsinə ucalmışdır. O, Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrlərdə həmişə xalqı-
mızın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunmasına, milli mədəniyyətimizin inkişafına, xalqın
adət-ənənələrinin zənginləşdirilməsinə çalışmışdır. Eyni zamanda, ulu öndər gəncləri-
mizi xalqımızın milli-mənəvi dəyərləri, milli əxlaq prinsipləri əsasında tərbiyə etməyi
tövsiyə edirdi.
Zəngin və qədim mədəniyyət tarixinə malik olan Azərbaycan xalqı artıq bütün
dünyada tanınmışdır. Azərbaycan mədəniyyətinin hərtərəfli inkişafında və onun zəngin
mənəvi-mədəni irsinin dünya mədəni aləminə çatdırılmasında təbii ki, ümummilli lider
Heydər Əliyevin müstəsna xidmətləri vardır. Onun bu sahədəki misilsiz fəaliyyəti Res-
publikanın gələcək ictimai-sosial həyatı üçün örnək və milli-mənəvi irsə münasibət
baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bu görkəmli siyasət və mədəniyyət xadimi,
milli-mənəvi dəyərlərimizlə bağlı bir sıra bəyanatlarla çıxış etmiş, qanunlar imzalamış-
dı. O, dünyanın mütərəqqi mənəvi dəyərlərindən istifadə edərək, gənc nəsli daha da sağ-
lam əhval-ruhiyyədə, saf əxlaqi ruhda tərbiyələndirirməyin dövlətimiz, xalqımız qarşı-
sında ən zəruri, həlli qaçılmaz vəzifələr olduğunu 13 avqust 2001-ci il tarixli bəyanatın-
da da söyləmişdir: “Hər xalqın öz adət-ənənəsi var, öz milli-mənəvi və dini dəyərləri
var. Biz öz milli-mənəvi dəyərlərimizlə, öz dini dəyərlərimizlə, adət-ənənələrimizlə fəxr
edirik. Bizim xalqımız yüz illərlə, min illərlə adət-ənənələrimizi, milli-mənəvi dəyərləri-
mizi yaradıbdır və bunlar indi bizim xalqımızın mənəviyyatını təşkil edən amillərdir”
(2).
Heydər Əliyevin həm nəzəri olaraq çıxış və bəyanatlarında, həm də əməli olaraq
göstəriş və sərəncamlarında elm və təhsil sahəsində çalışan şəxslərə qayğı və diqqətlə
yanaşması hər zaman onun dövlətçilik fəaliyyətinin əsas xüsusiyyətlərindən biri
olmuşdur. Azərbaycanda daxili ictimai-siyasi sabitliyi təmin etdikdən sonra onun diqqət
yetirdiyi ilk sahələrdən biri də elm, təhsil, mədəniyyət və incəsənət olmuşdur. Belə ki,
ümummilli liderin imzaladığı bir sıra fərmanlar milli elm və təhsil sisteminin, mədə-
niyyət və incəsənətin müasir tələblərə uyğun inkişaf etməsində mühüm rol oynamışdır.
Bu mənada, Azərbaycanın milli-mənəvi və əxlaqi dəyərlərinin ümumbəşəri ideyalarla
zənginləşdirilməsində onun misilsiz xidmətləri olmuşdur. O, Azərbaycan xalqının
qəhrəmanlıqlarla dolu tarixi keçmişinə, zəngin mənəvi dəyərlərinə, maddi-mənəvi
irsinə, incəsənətinə qayğı ilə yanaşmış, xalqın mənəviyyatını zənginləşdirən, onu bütün
dünyada tanıdan milli mədəniyyətimizin hərtərəfli inkişafını, yüksəlişini daim izləmiş,
buna ən ümdə vəzifəsi kimi baxmışdır.
Bu gün Azərbaycan ədəbiyyatının, incəsənətinin və mədəniyyətinin bəşəri arena-
da öz nadir inciləri ilə dünyanı heyran qoyması, ölkəmizin şöhrətini qaldırması, təbii
uğurlu dövlət siyasətinin nəticəsidir. Məlum olduğu kimi, XX əsrdə Azərbaycan mədə-
niyyətinin bütün sahələrinin vüsətli inkişafı, geniş miqyasda təbliği və böyük nailiy-
8
yətləri bilavasitə Heydər Əliyevin müstəsna tarixi xidmətlərinin nəticəsi idi. Heydər
Əliyev incəsənət xadimləri ilə görüşlərinin birində demişdir: “Xalqımızın incəsənət,
mədəniyyət sahəsindəki nailiyyətləri Vətənini, millətini sevən hər bir azərbaycanlı üçün
iftixar mənbəyidir. Mən bununla daim fəxr etmişəm” (11, s. 247). Bu tarixi nailiyyət-
lərin, xalqımızın həyatında baş verən misilsiz yeniliklərin təşkilatçısı və himayədarı
Heydər Əliyev idi. Köhnə libasını dəyişən, qədim milli mədəniyyətimizin kökləri
üstündə çiçəklənən yeni Azərbaycan mədəniyyəti Heydər Əliyev dühasının bəhrəsi idi.
Müstəqilliyimizin bərpasından ötən illər ərzində milli-mənəvi dəyərlərimiz və bu
sahədə Heydər Əliyevin xidmətlərini işıqlandıran çoxsaylı əsərlər çap olunmuşdur (1; 4;
5; 6; 7; 12; 13; 14; 20). Nümunə üçün deyək ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin
nəşr etdiyi “Heydər Əliyev və mədəniyyət” (üç cilddə) kitabında (8; 9; 10) Heydər
Əliyevin 1969-2003-cü illərdə Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə Azərbaycan
mədəniyyət, incəsənət və ədəbiyyat xadimləri – yazıçı, şair, rəssam, heykəltaraş,
memar, xanəndə, bəstəkar, aktyor və s. ilə çoxsaylı görüşləri, yubiley mərasimində sənət
adamları ilə onların öz sənət dilində söhbətləri, ədəbi-mədəni irsimiz haqqında çıxış və
nitqləri toplanmışdır. Bu zəngin materiallar bir tərəfdən Heydər Əliyevin ədəbi-mədəni
irsimizə, mənəvi dəyərlərimizə sıx bağlı olmasını, ardıcıl qayğısını nümayiş etdirirsə,
ikinci tərəfdən dövlətimizin müstəqillik tarixini yaradan Heydər Əliyevin yüksək
intellektə, dərin zəkaya, fenomenal bədii təfəkkürə və təxəyyülə, geniş dünyagörüşünə
malik olduğunu sübut edir.
Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə gəldiyi gündən Azərbaycan xalqının
milli-mənəvi dəyərlərinə, adət-ənənələrinə sadiq olduğunu öz fəaliyyəti, əməlləri və bu
sahədə həyata keçirdiyi tədbirlər vasitəsilə sübut etmişdir. Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti olduğu dövrdə (1993-2003) xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinin, adət-
ənənələrinin dirçəldilməsi, xüsusən İslam mədəniyyəti nümunələri olan məscidlərin,
tarixi memarlıq abidələrinin, ziyarətgahların bərpası ilə bağlı tədbirlərin həyata
keçirilməsi ümummilli liderin bir daha xalqa mənən bağlılığını və islami dəyərlərə
sədaqətini göstərən parlaq misallardır.
Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərinin təbliğində və gənclərin bu ruhda
tərbiyə olunmasında, həmçinin cəmiyyətin bu istiqamətdə səfərbər edilməsində
ümummilli liderin xidmətlərini yada salan Prezident Administrasiyasının rəhbəri,
akademik Ramiz Mehdiyev “Azərbaycanda humanitar və ictimai elmlər sahəsində
yaranmış vəziyyət”ə həsr olunmuş müşavirədə və digər çıxışlarında (15; 16; 17) 90-cı
illərin əvvəllərində milli-mənəvi oriyentasiyanın olmamasının müəyyən çətinliklər
yaratdığını və H.Əliyevin bu sahəyə bəxş etdiyi töhfələri vurğulamışdır. Bu müşavirədə
humanitar və ictimai elm sahəsində çalışanların qarşısında duran vəzifələrdən bəhs edən
akademik R.Mehdiyev bildirmişdir ki, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması indi ən ümdə
vəzifələrdən biridir. Lakin milli dəyərlərin qorunub saxlanılmasından danışarkən biz heç
də onların konservasiyasını nəzərdə tutmuruq. Biz daim irəliyə, gələcəyə baxmalı,
insani, maddi və mənəvi resurslarımızı səfərbər etməliyik. Millətin tarixi keçmişi onun
gələcəyə uğurla addımlaması üçün həm etibarlı zəmin, həm də ibrət dərsidir. Yeni
inkişaf yolunu müəyyən edən strategiyada, sözsüz ki, varisliklə novatorluq vəhdət təşkil
etməlidir (17).
Heydər Əliyev həmişə həm müdrik el ağsaqqalı, həm də təcrübəli dövlət başçısı
kimi cəmiyyətimizin mənəvi əsaslarını təşkil edən ümdə prinsiplər və onların qorunub
inkişaf etdirilməsi istiqamətləri barədə çox dəyərli fikirlərini xalqla bölüşdürmüşdür.
Belə bir ünsiyyətin fərqləndirici əlaməti onun rəsmiyyətdən uzaqlığı, ulu öndərin
cəmiyyətin sadə üzvləri ilə daim təmasda olması, həmişə xalqa bağlılığı ilə şərtlənirdi.
Heydər Əliyev öyrədirdi ki, sərvət toplamaq, dünyanın ən ləzzətli təamlarını nuş etmək,
9
son dəbdə geyinmək, bütövlükdə müəyyən maddi sərvətlərə malik olmaq mümkündür.
Lakin hər bir insan və hər bir millət hər şeydən əvvəl öz xalqının mənəvi sərvətlərinə
sahib çıxmalı, öz mədəniyyətini, adət-ənənəsini, mentalitetini və milli-mənəvi
dəyərlərini qorumalıdır. “Şübhəsiz ki, insanlara şeir qədər, ədəbiyyat qədər güclü təsir
edən, yəni insanların mənəviyyatına, əxlaqına, tərbiyəsinə, fikirlərinin formalaşmasına
bu qədər güclü təsir göstərən başqa bir vasitə yoxdur” – deyən ümummilli liderin Türk
dünyasına xidmət ilə bağlı deməliyik ki, onun Türk dünyasının birliyi yönündəki
ideyaları yeni dövrdə türk ellərinin taleyini müsbət mənada həll edə biləcək bir
proqramdır. Bu proqramın necə həyata keçiriləcəyindən çox şey, o cümlədən türk
ellərinin öz mənəvi potensialının tam hüquqlu və şəriksiz sahibi olması kimi vacib bir
faktorun taleyi asılıdır.
Böyük öndər Heydər Əliyev siyasi rəhbərimiz olduğu dövrlərdə təmsil etdiyi
millətin mənəvi, əxlaqi, maddi dəyərlərini özündə təcəssüm etdirərək, qədim və ulu
xalqın düşüncə qüdrətini yaşadığı məmləkətin hüdudlarından çox-çox uzaqlarda
təsdiqləməyə müvəffəq oldu. Ümumiyyətlə, onun fəaliyyəti bütünlükdə milli özünü-
təsdiqə, milli əqli qüdrətin nümayişinə yönəlmişdi. Ulu öndərimiz türkdilli xalqların öz
milli tarixlərini, doğma dillərini, ədəbiyyatlarını, mədəniyyət və incəsənətini, adət-
ənənələrini qorumağı və onları zənginləşdirməyi həmişə dəstəkləmişdir. Bu baxımdan
o, türkdilli ölkələrin mədəni əlaqələrini həyata keçirən TÜRKSOY təşkilatının fəaliy-
yətinin genişlənməsinə və Azərbaycanın bu təşkilatın işində fəallıq göstərməsinə həmişə
xüsusi diqqət yetirmişdir.
Bu gün Azərbaycan xalqı öz mədəniyyəti, incəsənəti, milli-mənəvi dəyərləri ilə
dünyada günü-gündən daha çox tanınmaqdadır. Təbii ki, xalqımızın milli-mənəvi dəyər-
lərinin kökləri çox-çox qədim zamanlara gedib çıxsa da, XX əsrdə xalqımızın mədəni
həyatında yeni bir dövr başlamışdır. Heydər Əliyev deyirdi ki: “Xalq bir çox xüsusiy-
yətləri ilə tanınır, sayılır və dünya xalqları içərisində fərqlənir. Bu xüsusiyyətlərdən ən
yüksəyi, ən böyüyü mədəniyyətdir”. Məhz ona görə də ulu öndər hakimiyyətdə olduğu
bütün dövrlərdə xalqın mədəniyyətinin inkişafını həmişə diqqət mərkəzində sax-
lamışdır. Çünki, həqiqətən də milli dövlətçilik dəyərlərinin əsasını milli-mənəvi dəyər-
lər, sağlam düşüncəli mədəniyyət təşkil edir. Sabahkı uğurlara yeganə təminat isə,
sağlam cəmiyyət quruculuğuna diqqəti artırmaq, milli-mənəvi dəyərləri yeni nəslə daha
dərindən aşılamaqdır. Ona görə də mədəni-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği bu
gün də dövlətimizin diqqətindədir.
Təcrübəli dövlət adamı Heydər Əliyevin mədəniyyət irsində Vətən sevgisi, Azər-
baycan sevgisi – azərbaycançılıq hissi, xalq, millət sevgisi, dil sevgisi, milli mənəviyyat
sevgisi xüsusi yer tutur. Bunları insan üçün mənəvi əsas kimi qəbul edən ulu öndər,
sözün əsl mənasında xalqların ən böyük sərvəti hesab olunan milli-mənəvi dəyərlərin və
mədəniyyətimizin keşikçisi idi... “Hər bir azərbaycanlı öz milli mənsubiyyətinə görə
qürur hissi keçirməlidir və biz azərbaycançılığı – Azərbaycan dilini, mədəniyyətini,
milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini yaşatmalıyıq” – deyən Heydər Əliyev
azərbaycançılığı milli bir ideologiya kimi irəli sürür, mədəniyyətimizi, mənəvi dəyərləri
təkcə milli varlığımızın yox, həm də siyasi varlığımızın – dövlət quruculuğu prosesinin
mühüm atributu kimi dəyərləndirirdi (9). Mənsub olduğu xalqın tarixi keçmişinə,
mədəni irsinə və mənəvi dəyərlər sisteminə sönməz məhəbbət duyğularıyla yaşayan
ümummilli lider həm də bu dəyərlərin qoruyucusu idi. O, yaxşı başa düşürdü ki, milli
dövlətçilik və milli-mənəvi dəyərlər sıx daxili vəhdətdədir. Yalnız milli kimliyi bəlli
olan və özünü bir millət kimi dərk edən xalqın bitkin inkişaf konsepsiyası ola bilər.
Heydər Əliyev nəinki bu konsepsiyanı yaratdı, həm də çox böyük ustalıqla, səbir və
təmkinlə həyata keçirtdi. “Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam!”, – deyən ulu öndər
10
bütün həyatı boyu mənəvi-əxlaqi və dini dəyərlərimizin, adət-ənənələrimizin keşiyində
durdu (10).
Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərinin mühafizəsi, o cümlədən dilinin
inkişafı və onun dövlət səviyyəsində işlədilməsi daima dövlətimizin diqqətində olmuş-
dur. Çünki dil hər bir xalqın varlığının ən əsas, bəlkə də yeganə təminatçısıdır. Azərbay-
can xalqının da ana dili onun milli varlığını müəyyən edən başlıca amillərdəndir. Ana
dilimiz xalqın keçdiyi bütün tarixi mərhələdə onunla birgə olmuş, onun taleyini yaşa-
mışdır. Əsrlər, qərinələrdir ki, xalqımızın əbədiyaşarlığına xidmət edən, qədim tarixə
malik olan və min illərin müxtəlif burulğanlarından alnıaçıq, üzüağ çıxaraq müasir
dövrə gəlib çatmış ana dilimiz ən böyük mənəvi sərvətimizdir. Ana dilimiz dövlət
rəmzlərimiz olan himn, gerb, bayraq kimi müqəddəsdir.
Hazırda Azərbaycan ədəbiyyat və mədəniyyətinin bütöv milli mühitini əhatə
edən dil siyasəti xalqın tarixi uğurlarına əsaslanaraq böyük perspektivlərə istiqamət-
lənib. Müəyyən qədər unudulan, tarixin gizlinində xalqdan ayrı salınan milli ədəbiyyat
və mədəniyyət nəhənglərinin üzə çıxarılması, bu yolla Azərbaycan dilinin böyük ədəbi
yaddaşının, qanunauyğun bədii şüur hərəkətinin bərpası, nəticədə dilin daxili enerjisinin
min illər boyu yığılan etnogenetik, ruhi-mənəvi potensialının oyadılması, hərəkətə
gətirilməsi dövlətimizin milli-mənəvi dəyərlərə diqqətinin nəticəsidir.
Azərbaycan xalqının ən müqəddəs dəyərlərindən olan dilin inkişafında dövlət
qayğısının parlaq təzahürü olan fərman və sərəncamlar o cümlədən, “Azərbaycan dili
Gününün təsis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı”,
“Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanu-
nu”, “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının statusu haqqında” Azərbaycan Respub-
likası Prezidentinin Fərmanı, “Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının nəşri haqqında”
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı, “Azərbaycan dilində latın qrafikası
ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Preziden-
tinin sərəncamı və habelə dillə və mədəniyyətin digər istiqamətləri ilə bağlı normativ
sənədlər, aktlar, təlimatlar dövlətimizin bu sahəyə diqqətinin bariz göstəricisidir.
Xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinin mühafizəsi ilə bağlı dövlət siyasətini in-
kişaf etdirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev də elm, təhsil, mə-
dəniyyət və incəsənət sahəsində Heydər Əliyev kursunu uğurla davam etdirir. Onun im-
zaladığı bir sıra fərman və sərəncamlar respublikamızda bu sahələrin müasir dünya stan-
dartlarına uyğunlaşmasında böyük rol oynamışdır. Son bir neçə il ərzində Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin qayğısı sayəsində elm, təhsil və
mədəniyyətin ayrı-ayrı problemlərinə həsr olunmuş çoxsaylı dövlət proqramları hazır-
lanıb təsdiq olunmuşdur.
Eyni zamanda “Heydər Əliyev Fondu”nun prezidenti, millət vəkili, YUNESKO-
nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərliyi ilə milli-
mənəvi dəyərlərin mühafizəsi üçün həyata keçirilən məqsədyönlü və səmərəli əməli
fəaliyyət proqramları respublika ictimaiyyəti tərəfindən böyük razılıq və rəğbət hissi ilə
qarşılanmaqdadır. Fondun muğam sənətimizin inkişafına, Azərbaycan mədəniyyətinin
dünyada tanınmasına, milli-mənəvi dəyərlərimizin təbliğinə həsr etdiyi davamlı
tədbirlər olduqca əhəmiyyətlidir (18). “Muğam”, “Aşıq sənəti”, “Novruz” bayramı kimi
mədəniyyət incilərimizin YUNESKO tərəfindən dünyanın qeyri-maddi irs siyahısına
salınmasında bu fondun xidməti danılmazdır. İndi Bakıda Muğam Mərkəzi fəaliyyət
göstərir, Xalça Muzeyi inşa olunur, yeni sərgi salonları yaradılır. Bunlar, Heydər
Əliyevin milli-mənəvi dəyərlər sahəsindəki ideyalarından güc alan dövlətimizin həyata
keçirdiyi mədəniyyət siyasətinin uğurlarının göstəricisidir.
11
Dünya xalqlarının tarixi yetkinləşmə və təkamül prosesinin ümdə qayəsini döv-
lətçilik ənənələri ilə yanaşı, həm də zəngin milli-mənəvi irsi, pak və ali dəyərləri müəy-
yən edir. Bu ənənə və dəyərlər biri-birilə çulğaşaraq həm də xalqların məfkurə və
düşüncə sisteminin, dünyagörüşünün parlaq təcəssümü kimi meydana çıxır. Dünyanın
ən qədim xalqlarından sayılan azərbaycanlılar da tarixən formalaşmış zəngin milli-
mənəvi və əxlaqi dəyərlər sistemi ilə bəşər sivilizasiyasına əvəzsiz töhfələr vermiş, ülvi
və saf ideallara sarsılmaz bağlılığı ilə daim özünəməxsusluqlarını qorumuşlar.
Mədəni inteqrasiya və qloballaşma dövründə elmi-texniki tərəqqinin sürətli
inkişafı real həyatda yüksək nailiyyətlərə, mütərəqqi dəyişikliklərə yol açsa da, bu
prosesin tarixi-mədəni irsə, əxlaqi-mənəvi dəyərlərə müəyyən təhlükə meyilləri də
özünü qabarıq göstərir. Şərq-Qərb sivilizasiyasının bir-birinə yaxınlaşdığı, bəzən də
gizli və açıq mübarizələrin getdiyi bir zamanda soykökə qayıdışın, milli özünüdərkin
böyük əhəmiyyəti vardır. Xalqın tarixən formalaşmış yüksək əxlaqi-mənəvi meyarlarını
pak və sağlam niyyətlərlə qoruyaraq bütövlükdə cəmiyyətin pozitiv ruhda inkişafına
təsir göstərmək, onun genetik yaddaşını, tarixi kimliyini, milli irs və özünəməxsusluğu-
nu gələcək nəsillərə ötürmək kimi çətin missiyanın həyata keçirilməsi zərurəti bizim
üzərimizə böyük məsuliyyət qoyur. Azərbaycan Respublikasının müstəqillik yolu ilə
inamla irəlilədiyi, demokratik, hüquqi, sivil və açıq cəmiyyət qurduğu bir vaxtda milli-
mənəvi dəyərlərin qorunması və gənc nəslə aşılanması getdikcə daha çox aktuallıq kəsb
edir. Bu baxımdan biz qürurla deyə bilərik ki, dövlətimizin milli-mənəvi dəyərlərin
mühafizəsinə göstərdiyi qayğı xalqımızın xoşbəxt gələcəyinin qarantıdır.
Ə
dəbiyyat:
1.
Adil Abdulla Əl-Fəlah. Heydər Əliyev və milli-mənəvi dəyərlər. Bakı, Qismət, 2007;
2.
Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin bəyanatı. “Ədəbiyyat qəzeti”, 13 avqust 2001-ci il;
3.
Əliyev Ə.M. Heydər Əliyev və milli-mənəvi dəyərlərimiz . “Xalq qəzeti”, 6 may 2008-ci il;
4.
Əliyev H.Ə. Gənclərin əmək, əxlaq və siyasi tərbiyyəsinin hər vasitə ilə gücləndirilməsi. Azərnəşr,
Bakı, 1982.;
5.
Əliyev Q., Mehdiyev R.Ə. Heydər Əliyev və milli mentalitet fəlsəfəsi. Bakı: Qismət, 2003;
6.
Əliyev V. Heydər Əliyevin dil siyasəti: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti möhtərəm Heydər
Əliyevin anadan olmasının 80 illik yubileyinə həsr olunur. Bakı: Nurlan, 2003;
7.
Əliyev R. Heydər Əliyev və mənəvi dəyərlər.. İrşad, Bakı, 1998;
8.
Heydər Əliyev və mədəniyyət (müraciətlər, çıxışlar, müsahibələr, təbriklər, məlumatlar). 3 cilddə
(birinci cild), 1969-1982, 1993-1996, Bakı, “Nurlar” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2008, 492 s.;
9.
Heydər Əliyev və mədəniyyət (müraciətlər, çıxışlar, müsahibələr, təbriklər, məlumatlar). 3 cilddə
(ikinci cild), 1997-1998, Bakı, “Nurlar” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2008, 528 s.;
10.
Heydər Əliyev və mədəniyyət (müraciətlər, çıxışlar, müsahibələr, təbriklər, məlumatlar). 3 cilddə
(üçüncü cild), 1999-2003, Bakı, “Nurlar” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2008, 536 s.;
11.
Xəlilov S. Heydər Əliyev və müstəqil dövlətin milli-mənəvi dəyərlər sistemi. “Xalq qəzeti”, 10
may 2008-ci il. ;
12.
Kərimov İ. Heydər Əliyev sənət, sənətkarlar və sənətkarlıq haqqında. Bakı: “ULU” İKF, 2005.;
13.
Quliyeva X. Heydər Əliyev və mənəvi-estetik dəyərlər... Bakı, Bakı, 2002;
14.
Qurbanov A. Heydər Əliyev və Azərbaycan təhsilinin inkişafı... Bakı, Bakı, 1997;
15.
Mehdiyev R. Əsl Vətəndaş, böyük Şəxsiyyət və qüdrətli lider haqqında bəzi düşüncələr. Dövlət
İdarəçiliyi (Nəzəriyyə və təcrübə), 2003, № 2.;
16.
Mehdiyev R. Azərbaycanın efir məkanı: problemlər və vəzifələr. “Azərbaycan” qəzeti, 2 oktyabr
2009-cu il;
17.
Mehdiyev R. İctimai və humanitar elmlər: zaman kontekstində baxış. “Azərbaycanda humanitar və
ictimai elmlər sahəsində yaranmış vəziyyətə” həsr olunmuş müşavirədəki çıxışı, 08 dekabr 2009-
cu il;
18.
Mədəniyyətimizin və mədəni incilərimizin hamisi. Heydər Əliyev Fondunun və Azərbaycan
Mədəniyyətinin Dostları Fondunun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri,
Milli Məclisin deputatı, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyevanın mədəniyyət sahəsində
fəaliyyəti (Tərtibçi və elmi redaktor: Sevda Məmmədəliyeva). Bakı, “Nurlar” Nəşriyyat-
Poliqrafiya Mərkəzi, 2007, 424 s.;
12
19.
Məmmədov M. Azərbaycanın dövlət dilinin inkişafının yeni dövründə Heydər Əliyev nitqlərinin
səfərbəredici ruhu. “Dirçəliş – XXI əsr”, 2003, № 63;
20.
Nəbiyev B. Heydər Əliyev və Azərbaycan ədəbiyyatı. Bakı, Elm, 1998.
Aфет Гасанова
О защите и пропаганде культурологических ценностей
Резюме
В статье повествуется о проблеме защиты и передаче будущим поколениям культурологических
ценностей. Отличаетая, что в культурном развитии народа в формировании их национального созна-
ния особую роль играют исторически созданные национально-нравственные ценности. В любой стра-
не защита национально-нравственных ценностей и развитие культуры народа служит обеспечению
национального единства граждан. Азербайджанский народ даже в самые трудные периоды истории
смог сохранить национально-нравственное наследие и обычеа. Сегодня обязанность защиты и переда-
чи будущим поколения морально-нравственных ценностей народа относится в первую очередь госу-
дарству и феноменальным личностям. Только народы, которые вырастили великих личностей, смогли
в течении тысячелетий уверенно продвигаться на твердой нравственной почве. В современном Азер-
байджане эту миссию взял на себя Гейдар Алиев. Он в период руководства Азербайджаном всегда
старался во имя развития национальной культуры, защищать национально-нравственные ценности
народа. В статье анализируются мысли Гейдар Алиева о культуре, доводится до сведения факты, свя-
занные с достойным продолжением его политического курса.
Ключевые слова: национально
-культурные ценности, Азербайджан, наследие, обычаи, культура.
Afat Hasanova
About defence and propaganda agitation of cultural values
Summary
This article is about cultural valuaes and the problems which are inherited to the future generation. As you
know during the historical period in this is the process of development and forming of national consciousness,
national-moral values are very important. This is researched in this article. National ethical valuaes and cultural
development of people serve the national unity of citizen in every country. Azerbaijan people defended their
national moral valuaes, traditions during the hard periods of history too.
Today defence of the national moral values, national traditions and pass them to future generation is re-
lated to the government. National ethical values and the cultural development is related to the name of Haydar
Aliyev. The guat son of Azerbaijani people, political fiqure, fenomen human- Haydar Aliyev tried to defend
our national values and develop Azerbaijani culture. Haydar Aliyev
,
s thoughts about the cultural development
are researched in this scientific work.
Keywords: national-cultural values of Azerbaijan, heritage, traditions, culture.
Məqalənin redaksiyaya daxil olma tarixi: 04.10.2012
Məqalənin təkrar işlənməyə göndərilmə tarixi: 10.10.2012
Məqalənin çapa qəbul olunma tarixi: 21.11.2012
Məqaləni çapa tövsiyə edən sahə redaktorunun (və ya üzvünün) adı: professor Maral Manafova
ADMİU
-nun Elmi Şurasının 27 dekabr 2012-ci il, 04 saylı qərarı ilə çap olunur.
Dostları ilə paylaş: |