Mavzu: Tarixiy antrapologiyada "Annalar maktabi"vakillarining asarlari bilan ishlash

Mavzu:Tarixiy antrapologiyada “Annalar maktabi”vakillarining asarlari bilan ishlash.

Reja;
1.Tarixiy antrapologiyada Annalar maktabining vujudga kelishi

2.Annalar maktabida Fevr faolyati

3.Jak Le Xofning asosiy g’oyalari

XX asrga kelib tarixni bayon etishdagi yondashuvlar tanqid ostiga olinadigan bo‘ldi. Jumladan, an'anaviy buijua tarixshunosligining ko‘plab
tushunchalari va uning ta’siri ostida shakllangan maktablar va tendensiyalar inqirozga uchray boshladi. Marksizmdan tashqarida javob
topishga harakat qilgan ijtimoiy fan olimlari real voqyeliklami bayon etish uchun sivilizatsiyaning taqdiri haqida yanada dhuqur fikrlarga ehtiyoj sezadilar. Fransiyada bu ehtiyojlami yuzaga chiqaruvchi olimlar «Annallar maktabi» deb atalgan yo‘nalishga asos solganlar. Annallar maktabi 1929-yilda Fransuz ijtimoiy tarixchilarining ta’sirchan guruhi vakillaridan Lyusen Fevr va Mark Blok tomonidan asos solingan jumali bilan bog‘liqdir. Bu jumal ayniqsa, Ikkinchijahonurushidan so‘ng tarixga oid barcha davriy nashrlaming eng jaufuzisiga aylangan. Bu o‘z navbatida tarixni bayon etishga yangi yo‘nalishni shakllanishiga ta’sir etgan. Ushbu maktab butun Yevropa sivilizatsiyasining empirik tadqiqotiga, shuningdek, tarixiy tahlil muammolarini nazariy va uslubiy jihatdan rivojlantirishga katta hissa qo‘shdi.Maktab vakillari,xususan, ijtimoiy tarix, ijtimoiy tuzilma va uzoq muddatli tarixiy tendensiyalarga katta e’tibor berib, siyosiy voqealar xronologiyasi sifatida tarixga nisbatan umum qabul qilingan yondashuvga qarshi chiqdilar. Ya'ni tarixiy tafakkur xronologik sanalar asosida yozilishini eng to ‘g‘ri yondashuv deb bilmadilar. «Annallar» maktabining g‘oyalari ijtimoiy ma’lumotlarning yangi sohasi - tarixiy antropologiya yaratilishiga o‘zining katta ta’sirini ko‘rsatgan. «Annallar» maktabining asosiy vakillari - L.Fevr, M.Blok, F.Brodel, Le Goff - an'anaviy ravishda tarixni birgina universal metodik yondashuv asosida olib borib bo‘lmasligini, tarixni tadqiq etishda hamma uchun majburiy bo‘lgan yagona e’tiqod yo‘qligini ta'kidlanganlar. Mark
Blokning «Tarix apologiyasi yoki tarixchining kasbi» asarida tarix fani
metodologiyasi muammolari sirasiga ushbu maktab oldida turgan vazifalami ham belgilab bergan. Shundan so‘ng Annallar maktabi faoliyati «yangi tarixiy fan» (fr. La nouvelle Histoire) degan ma’noda mashhur bo‘la boshlagan. Shu o‘rindaushbuyo‘nalishga berilgan bunom lotincha «annus» ya’ni «yil» degan m a’noni anglatadi. Qadimgi Rimda saroy tarixchilari faoliyatiga nisbatan shunday lbora qo‘llangan. Jumladan, Rim tarixchisi Publiya Komeliya Tatsitning milodiy 14 yildan 68 yilgacha yozgan Rim imperiyasiga bag'ishlangan yilnomasini misol qilib keltirish mumkin. Annallar maktabi vakillari «Annallar» jumalida o ‘z maqolalarini chop etib, butun XX asr tarixshunosligiga katta ta’sir o‘tkazdi. «Annallar jumali» 1929-1939-yillarda shu nom ostida chiqqan edi. 1939-1941-yillardan esa «Ijtimoiy va iqtisodiy tarixning Annallari» nomini oldi. Bu jum al asosida tarix fanining tarixiy muammosi yuzasidan yangi qarashlar va farazlar paydo bo‘ldi. Olimlar endi o‘zining tadqiqotlar markaziga buyuk insonlar hayotini emas, balki jamiyat rivoji va shakllanishini endi birinchi o‘ringa qo‘ya boshladi.Annallar maktabining yirik vakillaridan biri M.Blok Fransiyaning eng mashhur tarixchilaridan hisoblanadi. U 1886-yilda Alsatianning o‘rta darajadagi yahudiy oilasida tug‘ildi, Blok otasining izidan borib Sorbonna unversitetida iqtisodiy tarix professori b o id i. Annallar maktabining birinchi avlodi: 1939-yilda Mark Blok va Lyusen Fevr bilan birgalikda yaratilgan «Ijtimoiy va iqtisodiy tarixiriftg Annallari» (fran. Annales (d ’histoire econimique et social) jumalida tarixchilar-olimlar o‘z
maqolalarida tarixni siyosat, diplomatiya va harbiylardan xoli tarzda yoritishni asosiy yo‘nalish qilib olgandi. Annallar maktabining konsepsiyasi Mark Blok tomonidan aniq ta’rif bilan shunday deyilgan: Tarixning asosiy muammosi insonlarda kechayotgan munosabat va ulaming olib borayotgan ishlarining tarixiy taesifi mukammal ta’riflanishi lozim. Asarlaridan biri «Tarix analogiyasi» da shunday degan edi:” Bizning olib borgan mehfratimizda bir s q ‘z yorqin namoyon bo'ladi, butUshunish” . Latviya universitetining professori Xaris Tumans shunday degan edi.
Jak Le Xof Annallar maktabining yana bir yo‘nalishini o‘zida mujassam etgan, asosan madaniy omillar va mentalitetni o‘rgangan. Ushbu yo‘nalish tadqiqot mavzusi bo‘yicha XI asr feodal inqilobiga e’tibor qaratgan Dubidan farqli oiaroq ikkita muhim burilishni yasadi.Jak Le Goff birinchi navbatda jamiyatning o‘zgarmas tuzilmalari bilan qiziqishi bo‘lsa ikkinchidan o‘rta asrlarda ro‘y bergan «dinamik» qisqa muddatli jarayonlarga murojaat qilganligidir. Ammo uni siyosiy voqealar qiziqtirmadi. U o‘zining «Mo‘jizaviy ishchilar» asarida M. Blokning fikrlariga murojaat qildi va ulami avvalgilariga qaraganda ko‘proq darajada ijodiy rivojlantirdi. 0 ‘z tadqiqotlarini kengaytirish bilan Le Goff maktab asoschisi M. Blok bilan to‘qnashdi, bu bilan o ‘rta va o‘rta asrlarda jamiyat tuzilmalarining dinamik rivojlanishini tadqiq etdi. Xususan, Le Goff o‘z asarlarida 0 ‘rta asrlarda ijtimoiy tizimlaming shakllanganligini vakeyinchalik ular yangi va yangi davrlarda barcha Yevropa sivilizatsiyasining rivojlanishi uchufl’farur boiganligini ko'rsatib o ‘tadi. Jak Le Goff o‘zining « 0 ‘rta asrlardagi ziyolilar» asarida bu davo madaniyatning faol rivojlanishi davri ekanligini ko'rsatdi, natijada Yevropada ziyolilaming yangi mulki boigan yangi ijtimoiy qatlam paydo boiganligini ta'kidlaydi. Bundan tashqeri, ziyoliylar ijtimoiy qatlamini paydo boiishini obyektiv iqtisodiy shart-sharoitlar bilan emas, balki haqiqatni qidirishda, * intellektual mehnatga chinakam qiziqishni ko‘rsatgan holda, yangi ijtimoiy guruhni noldan yaratgan va mavjud tuzilmalarga kiritishga muvaffaq boigan ayrim shaxslar faoliyati bilan
Bog’liq boigfnligini ta'kidladi. Le Goff «Patratoming paydo boiishi» asarida 0 ‘rta asrlar mentaliteti turg‘un emasligini va ilgari nomalum bo’lganligi madaniy tendensiyalami shaharlaming rivojlanishi, yangi shaharlaming paydo boiishi va uch asrlik o ‘rta asrlar jamiyatining tipik shakllanishiga javoban paydo boiganligini k o ‘rsatdi.

Foydalangan adabiyotlar ro’yhati:

N.Narziyev “Tarixiy antrapologiya”