Mavzu: O’gir tug’ilgan chaqaloqlarga 1- yordam va parvarish qilish. Tomchilatib dori yuborish

Mavzu: O’gir tug’ilgan chaqaloqlarga 1- yordam va parvarish qilish. Tomchilatib dori yuborish
Bola dunyoga kelgandan boshlab jadal o’sa boshlaydi. Bu davrda bolalar juda nozik bo’lishadi. Aniqsa muddatidan avval tug’ilgan chaqaloqlar juda nimjon va zaif bo’ladi.
Chala tug’ulganlarning bir necha darajalari bor. Ularni darajaga bo’lish tug’ilgan bolalarni tana vaznidan kelib chiqib belgilanadi. Agar bolaning tug’ulgandagi vazni 1 kg dan past bo’lsa ekstermal vaznli chala tug’ilgan bola 15 kg gacha bo’lgan bolalar kam vaznli chala tug’ulgan bola, 15 kg tug’ulgan esa oddiy chala tug’ulgan bolalar deb yurutiladi.
Yangi tug'ilgan chaqaloqlarga yordam ko'rsatish sifatini oshirishning ikkita asosiy yo'nalishi mavjud - zamonaviy, ilm-fanni talab qiladigan, yuqori texnologiyali, qimmat tibbiy yordamni rivojlantirish (turli mualliflarning fikriga ko'ra, yangi tug'ilgan chaqaloqlarning 2% dan 5% gacha) va tibbiy yordamni tashkil etishni takomillashtirish. barcha yangi tug'ilgan chaqaloqlarga muhtoj bo'lgan asosiy tibbiy va yordamchi texnologiyalarga asoslangan tibbiy yordam. Ushbu ikkala yo'nalish ham bir xil darajada muhimdir, garchi ularni qo'llash nuqtasi va yakuniy natijasi boshqacha. Asosiy neonatologik yordam nafaqat yangi tug'ilgan chaqaloq va onaning sog'lig'ini saqlashning muhim tarkibiy qismi, balki hayotning yuqori sifatini va oilada sog'lom psixologik muhitni belgilovchi omil sifatida qaraladi: tug'ilishning ijobiy hissiy xotirasi bola tug'ilishiga yordam beradi. oilaning yana bir nechta farzand ko'rish istagi. Bundan tashqari, to'g'ri tashkil etilgan asosiy neonatologik yordam keraksiz protseduralar va keraksiz dori-darmonlarni, shuningdek, moslashuvning buzilishi bilan bog'liq bo'lgan yangi tug'ilgan chaqaloqlarda kasalliklarni davolashga sarflanadigan mablag'larni yo'q qilish orqali moddiy resurslarni tejashga yordam beradi. Ta'rif. Asosiy neonatal yordam - bu chaqaloq qaerda tug'ilganidan qat'i nazar, barcha tug'ilishlar uchun mavjud bo'lgan tibbiy aralashuvlarning minimal to'plami. Asosiy tibbiy texnologiyalar neonatal o'lim va kasallanishni samarali ravishda kamaytiradi, shuningdek, postneonatal kasallik va o'limni sezilarli darajada kamaytirishi mumkin (A). Tavsiya etilgan barcha usullar arzon va muhim kapital qo'yilmalarsiz va doimiy texnik xarajatlarsiz muvaffaqiyatli amalga oshirilishi mumkin. Shunga qaramay, yangi tug'ilgan chaqaloqlarni parvarish qilish amaliyotiga ushbu texnologiyalarni joriy etish tibbiyot mutaxassislari, jumladan, akusherlar, shifokorlar, hamshiralar, sog'liqni saqlash tashkilotchilari, epidemiologlarning kasbiy saviyasi, bilim va amaliy ko'nikmalarini oshirishni talab qiladi.
Yangi tug'ilgan chaqaloqlarni parvarish qilishning asosiy tamoyillari:
 yangi tug'ilgan chaqaloqning normal tana haroratini saqlash;
 yangi tug‘ilgan chaqaloqqa o‘z vaqtida sifatli birlamchi reanimatsiya yordamini ko‘rsatishga tayyorligi;
 ko'krak suti bilan boqishning erta boshlanishini va ona va bolaning birgalikda bo'lishini ta'minlash;
 yuqumli kasalliklarning, shu jumladan tibbiy yordam ko‘rsatish bilan bog‘liq infektsiyalarning oldini olish, ularni davolash;
 tug‘ruqxonada yangi tug‘ilgan chaqaloqlarni gepatit B va silga qarshi emlash;  irsiy kasalliklarga neonatal skrining o'tkazish;
 bolalarda eshitish buzilishini erta aniqlash va reabilitatsiya qilish maqsadida qo‘zg‘atilgan otoakustik emissiya orqali audiologik skrining o‘tkazish;
 tug‘ilishning psixologik va emotsional jihatlarini hisobga olgan holda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish, neonatal moslashuvning normal va patologik fiziologiyasi asoslarini tushunish;
 ona va yangi tug'ilgan chaqaloq o'rtasida bog'lanishning erta shakllanishiga yordam beradigan tug'ruq paytida do'stona muhit;
 onaning va boshqa oila a’zolarining bolani parvarishlashda faol ishtirok etishi, yangi tug‘ilgan chaqaloqni boshqarish taktikasi bo‘yicha qarorlar qabul qilishda ishtirok etishi.
Tug'ilgan xonada yangi tug'ilgan chaqaloqqa asosiy g'amxo'rlik 1. Birlamchi reanimatsiyaga tayyorgarlik. Bolaning asfiksiyada tug'ilish prognozi va xavf darajasidan qat'i nazar, tug'ish bilan shug'ullanadigan barcha tibbiyot xodimlari (akusher-ginekolog, akusher, anesteziolog, neonatolog) yangi tug'ilgan chaqaloqning birlamchi reanimatsiyasi bilan to'liq tanish bo'lishi kerak. Tug'ruqxona boshlig'i yangi tug'ilgan chaqaloqqa birlamchi reanimatsiya yordamini o'tkazish uchun zarur jihozlarning yaxshi holatda bo'lishini ta'minlash uchun javobgardir. Navbatchi neonatolog tug'ruq xonasida birlamchi reanimatsiya uchun zarur bo'lgan jihozlarning yaroqliligini va dori vositalarining mavjudligini tekshirishi kerak.
2. Yangi tug'ilgan chaqaloqni quritish, holatini tekshirish va baholash (IA) Teri yuzasidan bug'lanish tug'ilgandan keyin bir necha soniya ichida yangi tug'ilgan chaqaloqning tana haroratining pasayishiga olib keladi - bu tug'ilishdan keyin o'z-o'zidan nafas olishni keltirib chiqaradigan kuchli hissiy stimuldir. Bu vaqtda issiqlik yo'qotilishi fiziologik xususiyatga ega, uni oldini olish mumkin emas. Agar sovutish bir necha daqiqa davom etsa, u holda bolaning tana harorati 36,5 (C) C va undan past darajaga tushadi, hipotermiya rivojlanadi, bu esa oldini olish kerak bo'lgan patologik holatdir.
Yangi tug'ilgan chaqaloqning holatini baholash (I, II, IIIA) Quritgandan so'ng, bolaning ahvolini baholash va reanimatsiyaga muhtojligini aniqlash kerak. Tekshiruvda quyidagilarga e'tibor berish kerak: - o'z-o'zidan nafas olish va yurak urishlarining mavjudligi, terining rangi - bu belgilarni baholash tug'ilgandan keyin 30 soniya ichida shoshilinch reanimatsiya ko'rsatmalarini aniqlash imkonini beradi; - tug'ma nuqsonlar va kasalliklar belgilarini aniqlash - o'z vaqtida va etarli darajada davolash imkonini beradi; - bolaning balog'atga etmaganligi va intrauterin o'sishning kechikishining bilvosita belgilari mavjudligi - aniqroq aniqlash faqat tug'ilgan sanani ko'rsatish va antropometrik parametrlarni o'lchashdan keyin mumkin bo'ladi. * ba'zi hollarda birinchi 4 daqiqada terining keng tarqalgan siyanozi kuzatilishi mumkin Apgar skorlari chaqaloq tug'ilgandan keyin 1 daqiqa va 5 minutdan keyin olinadi. Yangi tug'ilgan chaqaloqning birinchi tekshiruvi og'ir patologiyani istisno qilish va bolaning moslashishini nazorat qilish uchun tug'ilgandan keyin darhol onaning ko'kragida amalga oshiriladi. Yuqori nafas yo'llarining sanitariyasi faqat ko'rsatmalar (IB) bo'yicha amalga oshiriladi, barcha yangi tug'ilgan chaqaloqlar uchun oshqozonni zondlash tavsiya etilmaydi (IIIB). Agar bolaning ahvoli qoniqarli bo'lsa, terini quritgandan so'ng, uni onaning oshqozoniga (epigastral hududga) qo'yish va issiq taglik bilan yopish kerak.
Umbilikal ichakni (IA) siqish va kesish. Kindik ichakni steril asboblar bilan kesib o'tish, teri antiseptiklari bilan davolash, qon tomirlarining pulsatsiyasi to'xtatilgandan keyin yoki 1-3 daqiqadan so'ng, lekin bola tug'ilgandan keyin 10 minutdan kechiktirmasdan. Bunday holda, kindik ichakchasidagi steril gazli mato bilan antiseptik bilan artib olinadi. Kindik qoldig'iga gazli mato qo'llanilmaydi.
Muddatidan avvalroq dunyoga kelgan bolalar kuchsiz, nimjon yoki kasalmand bo‘lishsa, ularning parvarishi qanday bo‘ladi? Bizning viloyatimizda chala tug‘ilgan bolalar saqlanadigan va parvarish qilinadigan maxsus shifoxona bormi? Bunday chaqaloqlarni uy sharoitiga olish uchun qancha muddat belgilangan?
– Albatta bor. Shunday bo‘lim Sirdaryo viloyati bolalar ko‘ptarmoqli tibbiyot markazida mavjud. Bu bo‘lim aynan muddatidan oldin tug‘ilgan chaqaloqlar uchun moslashtirilgan bo‘lib, unda reanimatsiya muhiti shakllantirilgan. Bu bo‘lim chaqaloqlar reanimatsiyasi uchun zarur bo‘ladigan eng zamonaviy tibbiyot uskunalari bilan to‘la jihozlangan bo‘lib, unda reanimatolog shifokor, malakali hamshiralar ishlashadi. Misol tariqasida oladigan bo‘lsak, bu bo‘limda o‘rta hisobda oyiga 10-12 nafar reanimatsiyaga muhtoj va muddatidan oldin tug‘ilgan chaqaloqlar parvarish qilinib, uy sharoitida yashashi uchun moslashtirilmoqda. Shuni alohida ta’kidlab o‘tish joizki, onalik va bolalikka bo‘lgan kuchli e’tibor sababli har qanday chaqaloq, jumladan muddatidan oldin tug‘ilgan chaqaloqlar ham umrining dastlabki soniyasidan e’tiboran shifokor nazorati ostida bo‘ladi, zarur hollarda bizning bo‘limimizga keltiriladi.
Ayrim homilador ayollar chaqaloqni muddatidan avval dunyoga kelishi bir necha darajalarga bo‘linishidan bexabar. Holbuki, muddatidan oldin tug‘ilgan bolalarning 4 darajasi mavjud:
1-daraja: 35-37 hafta oralig‘ida tug‘ilgan – vazni 2100-2500 gr;
2-daraja: 32-34 hafta oralig‘ida tug‘ilgan – vazni 1501-2000 gr;
3-daraja: 29-31 hafta oralig‘ida tug‘ilgan – vazni 1001-1500 gr;
4-daraja: 29 haftadan oldinroq tug‘ilgan – vazni 1000 gr dan kam.
Ma’lumki, bolaning ona qornida rivojlanish davri 38-40 hafta davom etadi. Homila tashqi muhit ta’siridan onaning organizmida himoyalanadi va ona organizmi orqali hayot uchun muhim bo‘lgan ozuqa oladi va to‘liq rivojlanadi.
Bola homiladorlikning oxiriga kelib tug‘iladi.
Biroq amaliyotda, yuqoridagi darajali muddatidan oldin tug‘iladigan chaqaloqlar uchrab turibdi. Darajasiga qarab, ularning parvarishi qisqa yoki uzoq muddatli bo‘lishi mumkin. Demak, chaqaloqlarni uy sharoitida parvarishlanishlari uchun javob berishning aniq belgilangan muddati yo‘q. Bola muddatidan oldin tug‘ilib qolsa, u shifoxonada maxsus nazorat ostiga olinadi. Masalan, o‘ttiz besh haftadan keyin tug‘ilgan bolalar, odatda, tez vazn oshirib muddatida tug‘ilgan tengdoshlariga yetib oladilar. Bunday chaqaloqlarda patologik kasalliklar mavjud bo‘lmasa, 1-2 hafta ichida uyga ruxsat beriladi.
Vazni 1500 grdan oshgan bolalarning o‘pkasi tashqi muhitda faoliyat ko‘rsatishga tayyor bo‘lmagani tufayli ular boshida maxsus nafas olish apparatiga bog‘langan bo‘ladilar va bunday bolalarda issiqlik termoregulyatsiyasi rivojlanmaganligi tufayli, ular harorati tashqi muhitdan ko‘ra issiqroq bo‘lgan maxsus plastik yotoq (kuvez) ichida yotadilar. Chala tug‘ilganlik darajasi 2 bo‘lgan bunday chaqaloqlarga uyga ruxsat berilishi uchun bolalarning vazni kamida 2500 gr ni tashkil qilishi shart. Uchinchi darajada chala tug‘ilgan bolalarga bo‘lgan e’tibor yanada kuchli bo‘ladi. Chunki bu bolalarning o‘pkadan tashqari boshqa a’zolari ham juda zaif bo‘ladi. Ularning yurak urishi va qon bosimi maxsus tibbiyot uskunalari yordamida doimiy ravishda kuzatilib turiladi. Bundan tashqari, chala tug‘ilgan bolalar qonida eritrotsitlar (qon yaratuvchi moddalar) soni kamligi va ularning tez nobud bo‘lish xavfi yuqoriligi tufayli bu bolalarga qon quyish talab etilishi mumkin.
Vazni 1000 gr dan kam bo‘lgan bolalarni yashab ketishi uchun shifoxonada ularni jiddiy nazorat ostida saqlaymiz. Bu bolalarning organlari juda zaif bo‘lgani uchun ularga chala tug‘ilgan bolalar orasida eng katta ahamiyat talab etiladi. Hayotining har bir kuni bunday toifadagi bolalarda katta bir yutuq. Ularni yashab ketishi uchun shifoxonada barcha anjom va dori vositalari mavjud. Bu bolalar hayotining birinchi 6 haftasi juda og‘ir bo‘ladi. Shu oraliqda bolaning ayrim organlari ishdan chiqishi yoki oshqozon ichak tizimi, qon aylanish tizimi pand berib qo‘yishi mumkin. Shunda vaqtida amalga oshirilgan muolajalar bolaning hayotini asrab qoladi.
Chala tug‘ilgan bolalarning immuniteti umuman rivojlanmaganligi tufayli ularni infeksiyadan jiddiy asrash lozim. Chala tug‘ilganlik darajasi 1 va 2 bo‘lgan bolalarni ko‘krak suti bilan ovqatlantirish juda foydali. Ayrim hollarda 3-4 darajada tug‘ilgan bolalarga ham oz-ozdan ko‘krak suti (maxsus shpris orqali) beriladi.
Dunyo olimlarining tadqiqotlari ko‘rsatishicha, chala tug‘ilgan bolalarni yashab ketishida quyidagilar juda katta ahamiyat kasb etadi:

1. 
   Onaning ovozi. Kun mobaynida ona barvaqt tug‘ilgan bolasini yonida unga qo‘shiq aytib, alla aytib, u bilan suhbatlashmog‘i lozim.
   
2. 
   O‘yinchoqlar. Chala tug‘ilgan bolalarning ko‘zi deyarli ochilmaydi. Shunga qaramasdan bola atrofida rang-barang qiziqarli o‘yinchoqlar mavjudligi uning salomatligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi aniqlangan.
   
3. 
   Bolani «kenguru» qilib ko‘tarish. Ya’ni bola tanasi onaning badani bilan birga bo‘lishi juda muhim. Bolani shifokor nazorati ostida kuvezdan olib onaning ko‘kraklari orasiga joylashtirib yotish lozim. Shu harakat orqali, birinchidan, bolaning terisi ona terisi bilan kontaktda bo‘ladi, ikkinchidan, onaning nafas olishini his qilayotgan bola birga nafas olib, nafas olish tizimi rivojlanadi. «Kenguru» qilish barvaqt tug‘ilgan bolalarni parvarish qilishda eng muhim muolaja desak adashmaymiz.
   
4. 
   Bolaga har kuni u naqadar sevimli va kerakli ekanligi haqida aytish lozim. Onaning mehrini sezgan bola onasi uchun ham yashab ketadi.
   
5. 
   B olani steril qo‘llar bilan silash shaklidagi massaj qilish juda muhim. Agar silashni aynan onasi amalga oshirsa, uning foydasi ikki barobar kuchli bo‘ladi.