Mavzu: Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiyasi Reja

Murabbiy 
Mashgʻulotlar oʻtkazish 
Saralash 
Mashgʻulot strategiyasi 
Natijani rejalashtirish 
Yuklamalarni rejalashtirish 
Mashgʻulot jarayonini boshqarish Nazorat 
Murabbiy, sportchining harakat a’zolari faoliyatini shakllantirishga jismoniy 
sifatlarini tarbiyalashga qaratilgan mashq jarayonini amalga oshiradi, mashgʻulot 
usuli yordamida sportchini tartibli ravishda musobaqalarga tayyorlash masalasini 
va sportchi faoliyatining rivojlanishini boshqarishda pedagogik jarayonini 
ifodalovchi moslovchi masalalarni hal qiladi. 
Murabbiy mashgʻulot jarayonini amalga oshirar ekan, sport dargohida faqat 
istiqbolli bolalarni vijdonan tanlab olish (bu pedagogik, ijtimoiy, psixologik, 
metodik–biologik usullardan tarkib topgan xarakterlar majmuining tashkiliy–
metodik tadbirlari tizimi boʻlib, sport mutaxassisligiga tanlanayotgan bolalarning 
iste’dodi va qobiliyati mazkur usullar yordamida aniqlanadi), ularning qaysi sport 
turiga layoqatli ekanligini aniqlash (hozirgi paytda sportning 16 turi boʻyicha 
bolalarni saralashning ham miqdoriy, ham sifatiy tuzilmasi aniqlangan) farz va 
qarzdir. Lekin har qanday vaziyatda ham murabbiy bolalarni sportga tanlarkan, 
ulardagi ijobiy omillar yigʻindisiga e’tibor berishi va albatta bolaning astoydil 
ishtiyoqli, mehnatga layoqati va oʻziga xos xislatlarini hisobga olishi shart. 
Har bir murabbiy sportchini tayyorlab yetkazishda uning shaxsiy iste’dodi 
va alohida xususiyatlariga suyangan holda, oʻz usuli boʻyicha ish koʻradi. Shuni 
ham aytish kerakki, murabbiy har qancha tajribali boʻlsin hamma vaqt ham har 
qanday sportchidan mashhur sportchi etishtira olmaydi. Masalan: 100 metrga 
yugurishda bir xil natijaga (10.1-10.2 soniya) erishgan sportchilar: A.Xarri, Merchi 

---

va Robert Xeyeslar agar bitta murabbiy bilan mashq qilganida bormi, ulardan 
uchta sprinter etib chiqishi amri mahol edi. Juda nari borsa, ulardan faqat bittasi 
yuqori natija koʻrsatishi mumkin edi. 
Hozirgi murabbiylar mashq va musobaqa yuklamasini rejalashtirishni 
oʻrganib olganlar, lekin sportchi kuchini toʻplashni rejalashtirishni mutlaqo 
bilmaydilar bu jarayoni oʻz holiga tashlab qoʻyilgan, ya’ni sportchi kuch yigʻish 
usullarini oʻzi qidiradi (massaj, sauna, passiv dam, nazoratsiz ovqatlanish - xullas, 
kuch tiklanishning butun rejimi). 
Biroq, eng yuqori malakali katta murabbiy ham sportchi bilan munosabat 
qilgan va oʻz asosiy mutaxassislik burchini bajarayotgan chogʻida, bir qator 
obyektiv qiyinchiliklariga duch keladi. 
Murabbiy mustaqil ravishda sportchidan mashq paytida yuz berishi mumkin 
boʻlgan har qanday tasodiflarni xotirjamlik bilan qarshi olishni talab qilarkan, 
uning ortiq darajada hayajonlanishiga, achchiqlanishiga, oʻzboshimchalik qilishga 
mutloqo yoʻl qoʻymasliligi kerak.
Mashgʻulot jarayonini omilkorlik bilan samarali boshqarishning asosiy sharti 
mashgʻulot jarayonining tarkibiy qismlarini doimiy ravishda tahlil qilishdir. 
Bunday tahlilning asosiy tomoni quyidagilardan iborat: 
1.Sportchilar tomonidan bajarilgan hamma ishni hisobga olish; 
2.Sportchining ahvolini (uning mazkur ishga munosabatini) nazorat qilish, 
bunday nazorat natijasida sportchining holati haqida jismoniy, texnikaviy 
malakasining sifatiy rivojlanish sur’ati haqida va mashq yuklamalarini qay 
darajada bajara olishi haqida xolis ma’lumotlar olish mumkin. 
Tavsiya qilingan yuklamalar sportchi organizmi imkoniyat-lariga mos 
tushganini bildiruvchi alomatlar: uning yaxshi kayfiyatda boʻlishi, hamma 
narsadan xafasalasi pir boʻlishi, mashqdan koʻngli sovishi mumkin. Yuklamalarni 
organizmining funksional holatiga qanchalik mos tushganini puxta aniqlash uchun 
quyidagi usullardan foydalanish lozim boʻladi: mashgʻulotlarni qiyosiy tahlil 
qilish, aql-farosatni nazorat qilish, sportchining oʻz-oʻzini nazorat qilishi, shifokor 
nazorati. 

---