Mavzu: Biznes faoliyatining mulkiy asoslari

Mavzu: Biznes faoliyatining mulkiy asoslari

Reja: 1.Mulk huquqi biznes huquqining asosi sifatida. 2.Xususiy mulk asosida biznes faoliyatini yuritish. 3.Xojalik yuritish huquqi va operativ boshqarish huquqi asosida biznes faoliyatini yuritishning hususiyatlari. 4.Biznes subektlarini mol mulklarini hisobga olishning umumiy asoslari. 5.Biznes subyektlarining mol-mulki obyektlari: asosiy vositalar, pul mablaglari, qimmatli qogozlar, nomoddiy manfaatlar.

O’tmishda jamiyatning iqtisodiy negizini asosan sotsialistik mulkning ikki xil shakli, yani davlat va kolxoz-kooperativ mulki tashkil etar edi. Fuqarolarning mulki shaxsiy mulk shakldan iborat deyilsa- da, lekin ushbu mulk davlat korxonalarida, jamoat tashkilotlarida mexnat qilish natijasida olingan daromadlar xisobiga tashkil topishi, istemol xarakteriga ega bulishi va fuqaroning shaxsiy moddiy va madaniy extiyojlarini taminlashga karatilgan bulishi lozim edi.

Davlat mulkining jamiyatda egallagan etakchilik urni qonun- koidalar moxiyatini xam oziga xos ravishda belgilab berardi. Masalan, davlat mulkining tarkib topishi, uni muxofaza qilish va unga asosan vujudga keladigan barcha turdagi munosabatlarni tartibga solishga oid koidalar kolxoz-kooperativ va Ayniqsa fuqaroning shaxsiy mulkiga nisbatan tubdan fark kilar va ancha ustun turardi.

Mulk huquqi – shaxsning oziga karashli mol-mulkka oz xoxishi bilan va oz manfaatlarini kozlab egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish, shuningdek ozining mulk huquqini, kim tomonidan bulmasin, xar qanday bozishni bartaraf ETISHNI talab QILISH huquqidan iboratdir.

Mulk huquqi egalari xar birining, ularga tegishli bulgan umumiy mol-mulkdagi ulushlari (xissalari) anik belgilab kuyilgan bulsa, bunday mulk ulushli mol-mulk deyiladi. Ulushli mol-mulkda qonunga asosan yoki ishtirokchilarning kelishuvi bilan ularning ulushlari anik belgilab kuyilmagan bulsa, ulushlar teng deb xisoblanadi.

Tadbirkorlik ajnabiy fuqarolar xamda yuridik shaxslarning mol-mulklarini turli shakllarda jalb etish asosida xam amalga oshiriladi. Mol-mulkdan foydalanish, uni tasarruf etish, uning asosida tadbirkorlik yuritish haqidagi Ozbekiston fuqarolariga tegishli koidalar ajnabiy fuqarolarga xam taalluklidir.

Tijoratchi tashkilotlar, yani foyda olishni oz faoliyatining asosiy maksadi kilib olgan yuridik shaxslar xojalik shirkati va jamiyati, ishlab chikarish kooperativi, unitar korxona va qonunlarda nazarda tutilgan boshqacha shaklda tozilishi mumkin (FK 40-moddasining ikkinchi qismi).

Xojalik shirkatlari va jamiyatlarning muassislari (ishtirokchilari) fuqarolardan va yuridik shaxslardan iborat bulishi mumkin. Tadbirkorlik subekti sifatida xojalik shirkatlari va jamiyatlari tashkil etilayotganda shakllantirilgan ustav fondi, kapitali yoki uning balansidagi oziga tegishli bulgan mol-mulklariga nisbatan xususiy mulk huquqiga ega.

Asosiy va mansub ashyolar. Foydalanish tufayli vujudga keladigan munosabatlarning moxiyati bilan boshqa ashyo (mansub ashyo)ga boglik mustaqil ashyo asosiy ashyo xisoblanadi