Materiał nauczania z języka polskiego
Rok szkolny 2016/2017
KLASA I
STAROŻYTNOŚĆ
- nazwa i ramy czasowe epoki
- charakterystyka kultur starożytnych
- fundamenty kultury europejskiej
Grecja i Rzym
- świat starożytnej Grecji
- cywilizacja i kultura starożytnego Rzymu
- życie codzienne w antyku
- poglądy filozofów antycznych
- kalokagatia jako ideał człowieczeństwa
- zasada złotego środka
- główne cechy sztuki antycznej
- antyczny kanon piękna
- reprezentatywne dzieła sztuki starożytnej
- powstanie i rozwój teatru
- mity i ich funkcje
- antyczne toposy
- początki literatury antycznej
- liryka grecka
- budowa tragedii antycznej
- konflikt i tragizm w dramacie antycznym
- antyczne gatunki literackie
- sztuki plastyczne, architektura
Teksty kultury
- wybór mitów (np. Narodziny świata, Orfeusz)
- Sofokles Król Edyp
Do wyboru:
- Tyrtajos Liryki
- Safona Liryki
- Anakreont Liryki
- Horacy, Pieśni
- Homer
- tekst filozoficzny: np.Platon Państwo (fragmenty)
Nauka o języku
- retoryka
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: demokracja, miasto-państwo (polis)
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: arche, cynizm, epikureizm, eschatologia, idealizm, kalokagatia, materializm, monoteizm, politeizm, sacrum – profanum, sceptycyzm, sofistyka, stoicyzm, złoty środek
-
sztuka i kultura: akwedukt, architektoniczny porządek, dekorum, kanon piękna (proporcja, harmonia, umiar), klasycyzm, mimesis
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anakreontyk, antropomorfizm, archetyp, bajka, dytyramb, elegia, epos, fatum, gatunek literacki, hybris, hymn, ironia tragiczna, katastrofa, konflikt tragiczny, mit, mitologia, oda, pieśń, poezja tyrtejska, rodzaj literacki (epika, liryka, dramat), sielanka, symbol, topos, tragedia (prolog, parados, epejsodion, stasimon, exodos), tragizm, trzy jedności, wina tragiczna
-
nauka o języku: argumentacja, chwyt erystyczny, dyskusja, manipulacja językowa, mowa ciała, perswazja, propaganda, retoryka, rozprawka, sentencja
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
Biblia
- czas powstawania i konteksty kulturowe Biblii
- toposy biblijne
- symbolika i alegoryczność w tekstach biblijnych
- budowa i części Biblii
- przekłady Biblii
- religie odwołujące się do Starego i Nowego Testamentu
- funkcje Pisma Świętego
- biblijne gatunki literackie
Teksty z epoki
- Księga Hioba (fragmenty)
- Księga Psalmów (wybór)
- Pieśń nad Pieśniami (fragmenty)
- Apokalipsa św. Jana (fragmenty)
- Księga Rodzaju (fragmenty)
Nauka o języku
- style wypowiedzi
- stylizacja
TERMINY I POJĘCIA
-
Pismo Święte: alegoria, apokalipsa, chrześcijaństwo, dekalog, dialektyzm, Ewangelia, hymn, judaizm, kanon, katolicyzm, kazanie, list, modlitwa, patriarcha, pieśń, prorok, protestantyzm, przypowieść, psalm, psałterz, symbol, Tora, wers, werset
-
nauka o języku: styl artystyczny, styl wypowiedzi, style funkcjonalne (potoczny, urzędowy, naukowy, publicystyczny), stylistyka, stylizacja biblijna
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
ŚREDNIOWIECZE
- nazwa i ramy czasowe epoki
- kultura Zachodu (Rzym) i Wschodu (Bizancjum)
- dziedzictwo antyku
- teocentryzm i uniwersalizm
- życie codzienne w średniowieczu
- poglądy średniowiecznych filozofów chrześcijan.
- główne cechy sztuki średniowiecznej
- style epoki: romanizm, gotyk
- sztuki plastyczne, architektura
- motywy literatury średniowiecznej
- dewiza epoki: Bogu duszę, władcy ciało, damie serce
- memento mori, czyli funkcja motywu śmierci
- gatunki charakterystyczne dla literatury średniowiecznej
- parenetyczny charakter literatury średniowiecznej – wzorce osobowe epoki
- symbolika i alegoryzm w tekstach
- relacja Bóg – człowiek
Teksty z epoki
- Bogurodzica
- Lament świętokrzyski
- Dzieje Tristana i Izoldy lub Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu
- Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
- Legenda o świętym Aleksym
- Święty Franciszek z Asyżu Pochwała stworzenia
Nauka o języku
- u źródeł języka polskiego
- ślady dawnych procesów językowych
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: feudalizm, schizma wschodnia, sztuki wyzwolone
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: asceza, augustynizm, chrześcijaństwo, dualizm, eschatologia, franciszkanizm, hierarchia, idealizacja, iluminacja, scholastyka, teocentryzm, teologia, tomizm, uniwersalizm
-
sztuka i kultura: fresk, gotyk, inicjał, malarstwo tablicowe (ołtarzowe), mecenat, miniatura, pieta, romanizm, symultanizm, tryptyk, witraż
-
motywy: ars moriendi, deesis, Stabat Mater, taniec śmierci (danse macabre)
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anonimowość, antyteza, apostrofa, chanson de geste, dramat liturgiczny, epika rycerska, epos rycerski, etos, hagiografia (żywoty świętych), historiografia, kazanie, kronika, lament, legenda hagiograficzna, misterium, moralitet, motywy antyczne, motywy biblijne, paralelizm, pareneza, pieśń religijna, poemat epicki, prekursor, przykład (exeplum), romans rycerski, rym, symbol, symultanizm
-
nauka o języku: archaizm, dialekt, gwara, hiperbola, język indoeuropejski, język praindoeuropejski, język prasłowiański, liczba podwójna, palatalizacja, przegłos polski
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
RENESANS
- nazwa i ramy czasowe epoki
- przemiany cywilizacyjne jako efekt odkryć geograficznych i nowych wynalazków
- główne prądy renesansu: humanizm i reformacja
- złoty wiek w Polsce
- życie codzienne w renesansie
- człowiek miarą wszechrzeczy, czyli główne założenie filozofii renesansowej
- główne cechy sztuki renesansu
- styl renesansowy
- reprezentatywne dzieła sztuki renesansowej
- rozwój teatru w renesansie
- renesansowe motywy i wątki
- filozoficzna dewiza epoki: człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce
- biografia artysty – model człowieka renesansu
- gatunki literackie i konwencje odrodzenia
- kazanie jako forma sztuki retorycznej
- odwołania do kultury antycznej
- władca, obywatel, państwo – prawa i obowiązki
- nowe ujęcie etosu rycerskiego w kulturze szlacheckiej
- motyw arkadii i pochwała uroków wiejskiego życia
- renesansowy model miłości
- relacje Bóg – świat –człowiek w ujęciu renesansowym
- sztuki plastyczne, architektura, np. Sandro Botticelli Wiosna
Teksty z epoki
- Jan Kochanowski
Pieśni (wybór)
Fraszki (wybór)
Treny (wybór)
Psalm (wybrany)
- William Szekspir Makbet
- Piotr Skarga Kazania sejmowe (fragmenty)
- Giovanni Boccaccio Dekameron (wybór)
- Miguel Cervantes „Don Kichote” (fragmenty)
(ewentualnie)
-Niccolò Machiavelli Książę (fragmenty) lub Erazm z Rotterdamu Pochwała głupoty
Nauka o języku
- język utworu literackiego (style artystyczne)
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: Akademia Krakowska (Uniwersytet Jagielloński), odkrycia geograficzne, system heliocentryczny, wojny religijne
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: antropocentryzm, antydogmatyzm, cnota, dworzanin, humanizm, indywidualizm, inkwizycja, kalwinizm, luteranizm, machiawelizm, nietolerancja, powrót do źródeł, protestantyzm, racjonalizm, reformacja, tolerancja, utopia
-
sztuka i kultura: akt, alegoria, antyczny kanon piękna, antyk, arkadia, dydaktyzm, harmonia, klasycyzm renesansowy, manieryzm, mecenat, miasto idealne, motywy mitologiczne, pejzaż, perspektywa, portret, teatr dworski, teatr elżbietański, teatr publiczny
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anakreontyk, antropocentryzm, antyk, arkadia, dramat elżbietański, dydaktyzm, fraszka, harmonia, horacjanizm, humanizm, hymn, indywidualizm, kazanie, klasycyzm renesansowy, literatura dworska, literatura parenetyczna, mecenat, motywy biblijne, motywy mitologiczne, nowela, pieśń, poeta doctus, psalm, psałterz, puenta, romans rycerski, sielanka, sonet, tragedia, tren, utopia, wiersz biały, wiersz sylabiczny
-
nauka o języku: epitet, funkcja poetycka, rodzaje i gatunki literackie, konwencja gatunkowa, konwencja literacka, kreacja językowa, literatura piękna, metaforyka, onomatopeja, parafraza, parodia, podmiot liryczny, porównanie, rym, rytm, styl,
Nawiązania
- motywy i tradycje renesansowe we współczesnej kulturze Np. Andy Warhol Mona Lisa,
Przygotowanie do matury
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
BAROK
- nazwa i ramy czasowe epoki
- fundamenty barokowej kultury: absolutyzm i kontrreformacja
- czas wojen i konfliktów religijnych
- nurt dworski i sarmacki w polskim baroku
- życie codzienne w baroku
- człowiek wobec nieskończoności, czyli filozofia w okresie baroku
- główne cechy sztuki baroku
- styl barokowy
- reprezentatywne dzieła sztuki baroku
- rozwój dramatu i teatru w baroku (opera)
- teksty filozoficzne
- sztuki plastyczne, architektura, np. Giovanni Lorenzo Bernini Ekstaza św. Teresy (rzeźba)
- barokowe motywy i wątki
- niepokoje człowieka baroku – marność, śmierć, przemijanie
- poszukiwanie nowych form w literaturze
- dominacja formy nad treścią w sztuce barokowej
- gatunki charakterystyczne dla literatury baroku
- estetyka brzydoty
- cechy szlacheckiej kultury sarmatyzmu
- miłość w literaturze baroku
Teksty z epoki
- Mikołaj Sęp Szarzyński sonety (wybór)
- Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki (fragmenty)
Wybór poezji:
- Daniel Naborowski
- Jan Andrzej Morsztyn
-Wacław Potocki
Nauka o języku
- środki artystycznego wyrazu i ich funkcje
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: absolutyzm, kontrreformacja, ksenofobia, luteranizm, sarmatyzm, szkolnictwo jezuickie, teatr szkolny
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: absolutyzm, kontrreformacja, nietolerancja, panteizm, przedmurze chrześcijaństwa (idea)
-
sztuka i kultura: arkadia, dekoracyjność, dydaktyzm, dysharmonia, ekspresja, iluzjonizm, klasycyzm barokowy, kontrast, mecenat, motywy: antyczne, biblijne, mitologiczne, opera, portret trumienny, rokoko, sarmatyzm
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anafora, antyk, antyteza, arkadia, dekoracyjność, dworzanin, dydaktyzm, dysharmonia, ekspresja, erotyk, inwersja, kazanie, klasycyzm barokowy, koncept, kontrast, makaronizm, marinizm, mecenat, motywy biblijne, motywy mitologiczne, motywy wanitatywne, niepokój metafizyczny, paradoks, przerzutnia, puenta, rokoko, sarmatyzm, sonet, szlachcic ziemianin
-
nauka o języku: alegoria, anafora, animizacja, apostrofa, archaizm, dialektyzm, epitet, eufemizm, instrumentacja głoskowa, inwersja, ironia, kalka, metonimia, oksymoron, onomatopeja, paradoks, parafraza, paralelizm składniowy, personifikacja, peryfraza, porównanie, przenośnia, pytanie retoryczne, rym, rytm, słowa klucze, symbol
Przygotowanie do matury
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna.
KLASA II
OŚWIECENIE
- nazwa i ramy czasowe epoki
- cechy charakterystyczne wieku rozumu
- doba wynalazków
- narodziny nowoczesnego społeczeństwa
- oświecenie w Polsce
- rozwój szkolnictwa i czasopiśmiennictwa
- początki gatunków publicystycznych
- życie codzienne w oświeceniu
- racjonalizm i empiryzm w filozofii oświecenia
- główne cechy sztuki okresu oświecenia
- style epoki: rokoko, klasycyzm, sentymentalizm
- reprezentatywne dzieła sztuki wieku oświecenia
- rozkwit teatru w oświeceniu (pierwszy teatr publiczny)
- sztuki plastyczne, architektura, np. Jacques-Louis David Portret małżonków Lavoisier (malarstwo)
- powrót do klasycznych ideałów
- dydaktyczna dewiza epoki: bawiąc, uczyć
- biografia oświeceniowego artysty
- świat w satyrycznym ujęciu
- od rozumu do serca, czyli utwory sentymentalne
- gatunki charakterystyczne dla literatury oświecenia
Teksty z epoki
- Ignacy Krasicki
wybrana satyra, bajki, ew .Monachomachia (fragmenty)
- Józef Wybicki Pieśń Legionów Polskich we Włoszech
- Franciszek Karpiński Laura i Filon
Ew. fragm. tekstów filozoficznych: Wolter Traktat o tolerancji (fragmenty) lub John Locke Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (fragmenty)
Nauka o języku
- poprawność wypowiedzi
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: biblioteki publiczne, czasopiśmiennictwo, encyklopedie i słowniki, Komisja Edukacji Narodowej, Konstytucja 3 maja, Legiony polskie, obiady czwartkowe, obóz reform, , rozbiory, Sejm Czteroletni, Szkoła Rycerska, Teatr Narodowy, teatr szkolny, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wielka Rewolucja Francuska,
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: absolutyzm, ateizm, deizm, empiryzm, konstytucja, libertynizm, materializm, optymizm poznawczy, powrót do natury, prawa człowieka, prawo naturalne, racjonalizm, rozum, tabula rasa, tolerancja, trójpodział władz, umowa społeczna, utopia, utylitaryzm, wolterianizm
-
sztuka i kultura: antyk, arkadia, dydaktyzm, harmonia, klasycyzm stanisławowski, mecenat, motywy mitologiczne, opera, perspektywa, rokoko, salon, sentymentalizm, teatr dworski, teatr szkolny
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, antyczny kanon piękna, antyk, arkadia, bajka, cudzoziemszczyzna, czasopiśmiennictwo, deizm, dydaktyzm, elegia, epos, harmonia, hymn, klasycyzm stanisławowski, komedia, libertynizm, mecenat, morał, motywy mitologiczne, obiady czwartkowe, oda, optymizm poznawczy, orientalizm, pamflet polityczny, poemat heroikomiczny, poemat opisowy, powiastka filozoficzna, powieść, powrót do natury, publicystyka polityczna, puenta, rokoko, rozum, satyra, sentymentalizm, sielanka, tragedia, utopia
-
nauka o języku: błąd językowy, czystość języka, edukacja językowa, estetyka słowa, etykieta językowa, innowacja językowa, interpunkcja, kompetencja językowa, kryteria poprawności środków językowych, kultura języka polskiego, moda językowa, norma językowa, poprawność językowa, poradniki językowe, puryzm językowy, szablon językowy, świadomość językowa, tradycja językowa
Nawiązania
- motywy i wątki oświeceniowe we współczesnych tekstach kultury Np. Zbigniew Herbert Wilki i owieczki
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
ROMANTYZM
- nazwa i ramy czasowe epoki,
- konflikt pokoleń – wiek buntu i rewolucji
- za wolność naszą i waszą
- przemiany społeczne i polityczne w Europie
- legenda napoleońska
- zabory ziem polskich
- powstanie listopadowe i Wielka Emigracja
- powstanie styczniowe
- życie codzienne w romantyzmie
- idealistyczna filozofia romantyczna
- historiozofia romantyczna
- główne cechy sztuki epoki
- style epoki: romantyzm, neoromanizm, neogotyk,
- reprezentatywne dzieła sztuki romantyzmu
- rozwój dramatu i teatru w romantyzmie (wpływ twórczości Szekspira)
- sztuki plastyczne, architektura, np. Eugène Delacroix Wolność wiodąca lud na barykady (malarstwo)
- powstanie listopadowe jako przeżycie pokoleniowe dla romantyków
- fascynacja średniowieczem
- fantastyka i groza w sztuce romantyzmu
- przenikanie się świata fantastycznego z realnym
- ludowość i orientalizm
- motyw winy i kary w literaturze
- obraz nieszczęśliwego kochanka
- romantyczni bohaterowie literaccy: szaleńcy, obłąkani, samobójcy
- romantyczny indywidualizm
- wena twórcza, natchnienie, geniusz artystyczny
- biografia romantycznego artysty
- poeta wieszcz
- pielgrzym, wędrowiec, tułacz
- martyrologia narodu polskiego
- prometeizm, mesjanizm
- budowa dramatu romantycznego
- rola przyrody i pejzaż romantyczny w tekstach kultury
Teksty z epoki
- Adam Mickiewicz
Romantyczność
wybrane sonety i inne wiersze
Dziady cz. III
Dziady cz. IV (fragmenty)
Pan Tadeusz
- Juliusz Słowacki
Hymn (Smutno mi, Boże…)
Grób Agamemnona
Kordian (fragmenty)
- Cyprian Norwid wybrane wiersze np.:
Fortepian Szopena, Bema pamięci żałobny rapsod, W Weronie
- Do wyboru:
- Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod (fragmenty)
- Johann Wolfgang Goethe Faust (fragmenty)
Nauka o języku
- język – podstawowy środek komunikacji
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: cenzura, martyrologia, Napoleon (mit), ojczyzna, patriotyzm, powstanie listopadowe, powstanie styczniowe, przyjaciele Moskale, spisek (spiskowiec), Sybir, tajne stowarzyszenia, Wielka Emigracja, Wielka Rewolucja Francuska, Wiosna Ludów, zabór (austriacki, pruski, rosyjski), zsyłka
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: braterstwo ludów, filozofia czynu, historiozofia, idealizm, irracjonalizm, metafizyka, natura (księga natury), racjonalizm, wolność
-
sztuka i kultura: egzotyka, fantastyka, gotycyzm, groza i niesamowitość (horror), idealizacja, natura, oniryzm, orientalizm (Orient), pejzaż romantyczny, synkretyzm, wizjonerstwo, wyobraźnia (imaginacja, fantazja)
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, antynomia, autoironia, ballada, bunt, cenzura, dramat romantyczny, egzotyka, emigracja, epopeja, etos walki, forma otwarta, fragmentaryczność, geniusz, gotycyzm, groteska, groza i niesamowitość (horror), idealizacja, improwizacja, indywidualizm, ironia romantyczna, irracjonalizm, klasycyzm, list, ludowość, mała ojczyzna, martyrologia, mesjanizm, miłość romantyczna, mistycyzm, mit, motywy antyczne, motywy biblijne, motywy średniowieczne, naród (duch narodu), nastrojowość, natchnienie, natura, obłęd (szaleństwo), ojczyzna, oniryzm, orientalizm (Orient), patos, pejzaż romantyczny, pieśń, poemat, poezja tyrtejska, profetyzm, prometeizm, sacrum – profanum, samobójstwo, sonet, spiskowiec, stylizacja, symbol, synkretyzm, szatan, szekspiryzm, topos, tradycja, tragizm, tułacz (pielgrzym, wędrowiec, tyrania, wieszcz, winkelriedyzm, wizjonerstwo, wolność, wyobraźnia (imaginacja, fantazja), zaświaty
-
nauka o języku: akt komunikacji, akt mowy, funkcja wypowiedzi, gramatyka, intencja komunikacyjna wypowiedzi, język, językoznawstwo (lingwistyka), kod językowy, kompetencja komunikacyjna, komunikat językowy, kontekst, nadawca, odbiorca, rozumienie wypowiedzi, skuteczność komunikacji, wypowiedź, wyraz, znak
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
POZYTYWIZM
- nazwa i ramy czasowe epoki
- wiek pary i elektryczności
- uprzemysłowienie i urbanizacja
- główne idee pozytywizmu (scjentyzm, utylitaryzm, ewolucjonizm, organicyzm, agnostycyzm)
- emancypacja i asymilacja mniejszości
- omijanie cenzury
- kształtowanie się polskiej inteligencji
- życie codzienne w pozytywizmie
- filozofia pozytywistyczna
- główne cechy sztuki doby pozytywizmu
- sztuki plastyczne, architektura, np. Jean-François Millet Anioł Pański (malarstwo)
- realizacja głównych haseł pozytywizmu w literaturze: praca organiczna, praca u podstaw, emancypacja kobiet i asymilacja mniejszości, solidaryzm społeczny
- heroizm walki a heroizm pracy
- gatunki charakterystyczne dla literatury epoki
- literacki obraz społeczeństwa jako organizmu
- pierwszoplanowi bohaterowie pozytywizmu: człowiek pracy, emancypująca się kobieta, „wysadzony z siodła”
Teksty z epoki
- Bolesław Prus Lalka
- Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara
- Adam Asnyk wybrany wiersz np.:Do młodych, Jednego serca!
- Maria Konopnicka Mendel Gdański (fragmenty)
- Do wyboru teksty filozoficzne:
John Stuart Mill Co to jest utylitaryzm? (fragmenty) lub Auguste Comte Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej (fragmenty)
Nauka o języku
- odmiany języka polskiego
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: asymilacja, cenzura, emancypacja, etos (inteligencki, pracy, walki), filantropia, inteligencja (warstwa społeczna), kapitalizm, mieszczaństwo, organicyzm, powstanie styczniowe, praca organiczna, praca u podstaw, Syberia, Szkoła Główna, uwłaszczenie, walka o byt, zabór (austriacki, pruski, rosyjski)
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: agnostycyzm, darwinizm, determinizm, empiryzm, ewolucjonizm, filantropia, organicyzm, racjonalizm, scjentyzm, utylitaryzm
-
sztuka i kultura: malarstwo historyczne, naturalizm, realizm, sztuka tendencyjna (sztuka z tezą)
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): asymilacja, emancypacja, język ezopowy, krytyka literacka, lud, naturalizm, nowela, opowiadanie, organicyzm, powieść ( polifoniczna, realistyczna), praca organiczna, praca u podstaw, publicystyka, realizm, sonet,
-
nauka o języku: dialekt, dialektyzm, gwara, język literacki, język narodowy, język ogólny, język zawodowy, odmiana nieoficjalna, odmiana oficjalna, odmiana pisana, odmiana ustna, odmiany środowiskowe, odmiany terytorialne, slang, żargon
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
KLASA III
MŁODA POLSKA
- nazwy i ramy czasowe epoki
- przełom antypozytywistyczny
- młodopolskie rozterki i dekadenckie nastroje
- Galicja – centrum Młodej Polski
- życie codzienne na przełomie wieków
- zmiana hierarchii wartości, czyli filozofia przełomu wieków XIX i XX
- główne cechy sztuki modernistycznej
- różnorodność kierunków i nurtów w sztuce epoki: naturalizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm, secesja
- reprezentatywne dzieła sztuki przełomu XIX i XX w.
- rozkwit teatru (Wielka Reforma Teatralna)
- różnorodność motywów i wątków w sztuce epoki
- schyłkowość i dekadentyzm jako postawy twórców epoki
- rola cyganerii artystycznej
- rola symbolu w sztuce
- fascynacja ludowością – chłopomania
- zauroczenia Tatrami i folklorem góralskim
- artysta kontra filister
- A to Polska właśnie, czyli obraz społeczeństwa polskiego w Weselu
- gatunki charakterystyczne dla literatury przełomu XIX i XX w.
- przemiany w prozie modernistycznej
- słowa i ich znaczenia
- sztuki plastyczne, architektura, np. Jacek Malczewski Melancholia
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: cenzura, etos walki, germanizacja, inteligencja (warstwa społeczna), powstanie styczniowe, rewolucja 1905, rewolucja październikowa, rusyfikacja, Wystawa Światowa, zabór (austriacki, pruski, rosyjski)
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: irracjonalizm, nadczłowiek, nirwana, oniryzm, podświadomość, przełom antypozytywistyczny, przewartościowanie wartości, psychoanaliza
-
sztuka i kultura: balet, bohema, chłopomania, cyganeria, Daleki Wschód, dekadentyzm, dionizyjskość, eklektyzm, ekspresjonizm, erotyzm, filister, fin de siècle, folklor, groteska, impresjonizm, ironia, ludowość, manifest, melancholia, modernizm, nadczłowiek, Nagroda Nobla, nastrojowość, natura, naturalizm, neogotyk, neoromantyzm, oniryzm, orientalizm, parnasizm, plakat, polifoniczność (w muzyce), postimpresjonizm, przewartościowanie wartości, realizm, reżyser, skandal, styl zakopiański, subiektywizm, symbol, synestezja, synkretyzm, synteza sztuk, szatan, sztuka dla sztuki, sztuka użytkowa, taniec, Tatry, teatr, Wielka Reforma Teatralna, witraż
-
motywy: artysta (zapoznany), choroba (gruźlica), femme fatale, szatan
-
czasopisma kulturalne: „Chimera”, „Życie” (krakowskie)
-
media: telegraf
-
ośrodki kultury: Kraków, Lwów, Monachium, Paryż, Warszawa, Zakopane
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, chłopomania, cyganeria, Daleki Wschód, dekadentyzm, dramat, ekspresjonizm, erotyzm, esej, filister, folklor, franciszkanizm, groteska, gwara podhalańska, hedonizm, hymn, impresjonizm, ironia, język ezopowy, kabaret, klasycyzm, ludowość, manifest, melancholia, mit, modernizm, motywy romantyczne, muzyczność, nadczłowiek, Nagroda Nobla, nastrojowość, nastrój, naturalizm, neoromantyzm, nieświadomość (podświadomość), nirwana, oniryzm, orientalizm (Orient), parnasizm, postimpresjonizm, powieść (młodopolska, naturalistyczna, polifoniczna, realistyczna), przełom antypozytywistyczny, przewartościowanie wartości, realizm, subiektywizm, symbol, symbolizm, synestezja, synkretyzm, synteza sztuk, szatan, sztuka dla sztuki, wiersz (sylabiczny, sylabotoniczny, toniczny)
-
nauka o języku: antonim, desygnat, etymologia, eufemizm, frazeologizm, homonim, idiom, kalka, nacechowanie wyrazu, nazwy pospolite, nazwy własne, neologizm, polisemia, słowa klucze, słownictwo fachowe, słownictwo gwarowe, słownictwo kolokwialne, synonim, termin, treść wyrazu, wulgaryzm, wyraz oficjalny, wyraz potoczny, wyrazy wieloznaczne, zakres wyrazu, znaczenie wyrazu
Nawiązania:
- motywy młodopolskie we współczesnej sztuce
- młodopolskie inspiracje we współczesnej sztuce filmowej
- dulszczyzna dawniej i dziś
- melancholia – moda czy choroba?
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
Teksty wskazane w podstawie programowej:
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer np. Koniec wieku XIX, Melodia mgieł nocnych, Evviva l’arte
Lubię, kiedy kobieta…, Na Anioł Pański
- Leopold Staff np. Deszcz jesienny, Kowal, Przedśpiew
- Jan Kasprowicz np. Krzak dzikiej róży, Dies irae (fragmenty), Księga ubogich (wybór)
- *Stanisław Wyspiański Wesele
- Władysław Reymont Chłopi, t. 1: Jesień
- Joseph Conrad Jądro ciemności
Do wyboru inne dzieła kultury np.
- Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda (film)
- Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej, reż. Tomasz Zygadło (spektakl teatralny)
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
- nazwa i ramy czasowe epoki
- rewolucje, kryzys, odkrycia naukowe
- faszyzm, nazizm, komunizm, stalinizm
- odrodzenie Polski
- życie codzienne w okresie międzywojennym
- filozofia dwudziestolecia międzywojennego
- główne cechy sztuki epoki
- triumf awangardy
- kultura masowa
- różnorodność oraz interdyscyplinarność kierunków i nurtów w sztuce dwudziestolecia: ekspresjonizm, symbolizm, futuryzm, kubizm, dadaizm, surrealizm, realizm socjalistyczny
- reprezentatywne dzieła sztuki dwudziestolecia międzywojennego
- rozwój sztuki filmowej
- rozwój teatru w dwudziestoleciu
- bogactwo i różnorodność motywów i wątków w kulturze dwudziestolecia
- sprzeczności epoki: awangarda – neoklasycyzm, fascynacja miastem – ucieczka do natury, realizm – oniryzm, optymizm – pesymizm
- grupy literackie epoki: Skamander, futuryści, Awangarda Krakowska, Druga Awangarda
- antytradycjonalizm
- walka o treść kontra walka o formę
- różne ujęcia rzeczywistości: mityzacja, groteskowość, deformacja, idealizacja, brutalizacja, katastrofizm
- nowy język poetycki
- gatunki charakterystyczne dla literatury epoki
- dynamiczny rozwój powieści
- sztuki plastyczne, architektura, np. Salvador Dali Płonąca żyrafa (malarstwo)
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: antysemityzm, bolszewizm, cenzura, cud nad Wisłą, kolektywizm, komunizm, kryzys, nazizm, propaganda, rewolucja, socjalizm, stalinizm, totalitaryzm, urbanizm, wojna polsko-bolszewicka, I wojna światowa
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: archetyp, behawioryzm, personalizm chrześcijański, nieświadomość (podświadomość), psychoanaliza
-
sztuka i kultura: abstrakcjonizm, adaptacja filmowa, awangarda, dadaizm, dysonans (muzyka), ekspresjonizm, film (kino, X muza), folklor, fotografia, fotomontaż, funkcjonalizm, futuryzm, groteska, intertekstualność, jazz, kabaret, karykatura, kolaż, kubizm, kultura masowa, manifest, montaż, neoklasycyzm, neorealizm, oniryzm, plakat, prowokacja artystyczna, prymitywizm, realizm socjalistyczny, reklama, satyra, surrealizm (nadrealizm), symbolizm, sztuka użytkowa, teatr
-
grupy i formacje literackie: Awangarda Krakowska, Druga Awangarda, Kwadryga, Skamander
-
czasopisma kulturalne: „Wiadomości Literackie”, „Zwrotnica”, „Żagary”
-
ośrodki kultury: Kraków, Lwów, Łódź, Poznań, Stawisko, Warszawa, Wilno, Zakopane, „Ziemiańska” (kawiarnia literacka)
-
media: radio, telefon
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): absurd, antyutopia, archetyp, autentyzm, autobiografizm, awangarda, ballada, dadaizm, deformacja, dramat, eseistyka, felieton, groteska, hermetyczność, introspekcja, intuicjonizm, ironia, irracjonalizm, karykatura, katastrofizm, klasycyzm, ludowość, manifest, manipulacja, mit (biograficzny, kresów, mocarstwowości, narodowy), mityzacja, powieść (obyczajowa, polityczna, psychologiczna, radiowa, realistyczna), powieść parabola, satyra, strumień świadomości, symbol, tradycja (biblijna, literacka, modernistyczna, narodowa, romantyczna, żydowska), tragizm, utopia, witalizm
nauka o języku: adiustacja tekstu, adresat, akapit, bibliografia, cytat, dedykacja, epilog, forma gatunkowa, gatunki wypowiedzi, indeks, intencja, interpretacja, interpunkcja, kompozycja wypowiedzi, konspekt wypowiedzi, korekta tekstu, motto, mowa niezależna, mowa zależna, ortografia, plan wypowiedzi, podtytuł, puenta, poprawność językowa, przypis, redagowanie tekstu, rozdział, spis treści, spójność wypowiedzi, streszczenie, styl, szyk wyrazów, śródtytuł, teksty multimedialne, temat, tytuł, wstęp, wypracowanie, zakończenie, zwroty adresatywne
Nawiązania:
- motywy z dwudziestolecia we współczesnej sztuce
- recepcja wybitnych indywidualności epoki we współczesnej kulturze
- inspiracje motywami z dwudziestolecia we współczesnym kinie
Przygotowanie do matury:
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
Teksty wskazane w podstawie programowej:
- Bolesław Leśmian, np. W malinowym chruśniaku, Ballada bezludna, Dusiołek
- Julian Tuwim np. Do krytyków, Mieszkańcy, Przy okrągłym stole
- Jan Lechoń np. Herostrates
- Julian Przyboś np. Notre-Dame
- Konstanty Ildefons Gałczyński np. Serwus, Madonna
- Jarosław Iwaszkiewicz Panny z Wilka (fragm.)
- * Bruno Szulc Sklepy cynamonowe (fragm.)
- * Witold Gombrowicz Ferdydurke
- Stefan Żeromski Przedwiośnie
- Zofia Nałkowska Granica
Do wyboru inne dzieła kultury:
- Czesław Miłosz Traktat poetycki (fragmenty)
KLASA IV
WOJNA I OKUPACJA
-nazwa i ramy czasowe
- czas walki i zagłady
- tragizm pokolenia Kolumbów
- Holocaust
- hitleryzm, stalinizm, totalitaryzm
- oświata, kultura i sztuka pod okupacją
- różne obrazy wojny i okupacji w tekstach kultury
- próby zachowania godności i człowieczeństwa w nieludzkich czasach
- powrót do tradycji romantycznych
- ucieczka przed koszmarem rzeczywistości w świat poetyckiej kreacji
- upadek tradycyjnych wartości moralnych
- katastroficzna wizja świata
- portret człowieka zlagrowanego
- kat i ofiara
Teksty kultury:
- sztuki plastyczne, architektura
-Krzysztof Kamil Baczyński – wybrane wiersze
- Tadeusz Borowski Opowiadania (wybór)
- Czesław Miłosz (wybór)
- Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
- Pianista, reż. Roman Polański (film) lub Popiół i diament, reż. A. Wajda ( film)(wybór)
Czytanie ze zrozumieniem:
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
Nauka o języku - świat podlega ocenie – język a wartości
Terminy i pojęcia:
antysemityzm, Armia Krajowa, Auschwitz (Oświęcim), eksterminacja, faszyzm, getto, gułag, Holocaust, kampania wrześniowa, Katyń, konspiracja, łagry, obóz koncentracyjny, obóz zagłady, nazizm, pokolenie Kolumbów, powstanie warszawskie, powstanie w getcie warszawskim, muzułman, szmalcownik, tajne nauczanie (komplety), totalitaryzm, II wojna światowa, zagłada Żydów (Holocaust), apokalipsa(„Apokalipsa spełniona”), behawioryzm (behawiorystyczna technika Tadeusza Borowskiego), czas pogardy, człowiek zlagrowany, dzienniki lat wojny, epoka pieców, katastrofizm (generacyjny, historiozoficzny), literatura faktu, okupacja, podziemie, pokolenie Kolumbów, tragizm historii.
WSPÓŁCZESNOŚĆ
- historia świata po zakończeniu II wojny światowej
- momenty przełomowe w dziejach najnowszych
- PRL – Polska wersja komunizmu
- życie codzienne po 1945 r.
- wielość kierunków i poglądów w filozofii współczesnej
- główne cechy sztuki współczesnej
- bogactwo i zróżnicowanie kierunków, nurtów oraz tendencji w sztuce
- interdyscyplinarność współczesnych dzieł sztuki
- dominacja kultury masowej
- oblicza współczesnego teatru
- pytania o kondycję człowieka po czasach zagłady
- sztuka wobec totalitaryzmu
- zniewolone umysły twórców PRL-u
- gra z cenzurą w PRL-u
- twórczość na emigracji
- bunt młodych
- poszukiwanie nowych środków wyrazu
- eksperymenty poezji lingwistycznej
- awans literatury faktu
Teksty z epoki:
Teksty wskazane w podstawie
programowej
- Tadeusz Różewicz
(wybrane wiersze)
- Czesław Miłosz (wybór)
- Zbigniew Herbert (wybór)
- Miron Białoszewski ( wybór)
- Wisława Szymborska (wybór)
- Ewa Lipska [wybór]
- Stanisław Barańczak [wybór]
- Adam Zagajewski [wybór]
- Gustaw Herling-Grudziński Inny świat
- Ryszard Kapuściński Podróże
z Herodotem (fragmenty)
- Sławomir Mrożek Tango
- Albert Camus Dżuma
Nauka o języku - manipulacja językowa
Terminy i pojęcia:
antysemityzm, cenzura, eksterminacja, emigracja, faszyzm, getto, globalizacja, globalna wioska, gułag, Holocaust, komunizm, konspiracja, mała ojczyzna, manipulacja polityczna, propaganda, przeżycie pokoleniowe, socjalizm, Solidarność, sowietyzacja, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, stalinizm, stan wojenny, totalitaryzm, żelazna kurtyna, behawioryzm, , groteska, ironia, , manipulacja językowa, poezja lingwistyczna.
Ćwiczenie umiejętności - czytanie ze zrozumieniem - teksty współczesne
Dostları ilə paylaş: |