Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 3,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Giriş – Texnika və onun tarixi
Ön söz Ç ağdaş mədəniyyət və cəmiyyətdə texnika, o cümlədən maşınqayırma getdikcə daha çox önəmli yer tutur. Bir çox elmi-texniki nailiyyətlər sivilizasiyanın ümumi tarixi ilə əlaqəli olan, uzun və mürəkkəb tarixi inkişaf yoluna malikdirlər. Maşınqayırmanın tarixi bir fənn kimi bu inkişafın və onun mənasının tarixdə rolunun aydınlaşdırılmasına xidmət edir. Burada maşınların inkişafının texniki tərəfi ilə bərabər, həm də onun mədəniyyətlərlə qarşılıqlı təsiri nəticəsində baş vermiş dəyişikliklər izah edilir. Müəllif bu kitabı tərtib etməklə bir tərəfdən texniki ixtisas üzrə təhsil alan gənclərə maşınqayırmanın tarixini, onun bu günkü cəmiyyətin inkişafındakı rolunu açıqlamaq, digər tərəfdən texnika ilə maraqlananları bu elmə həvəsləndirmək məqsədi daşıyır. Bu kitabın tərtib olunması mənim Azərbaycanda yaşayan həmkarlarımın köməyi olmadan mümkün olmazdı. Bu baxımdan Azərbaycan Texniki Universitetinin “Maşınqayırma texnologiyası” kafedrasının müdiri, prof. V.Mövla-zadəyə kitabın tərtib olunmasında verdiyi təkliflərə və kitabın elmi redaktəsinə görə müəllif öz dərin minnətdarlığını bildirir. Mətnin tərtibində göstərdikləri köməkliyə görə müəllif həmçinin t.e.n., dos. Ə.Məmmədova və Dr.-İng. P.Mövlazadəyə də minnətdarlıq edir. Müəllif kitabın oxucular tərəfindən maraqla qarşılanacağına ümidvar olaraq, bununla Azərbaycanda maşınqayırmanın tədrisinə bir töhvə etdiyinə inanır. Oxuculardan rəy və təkliflərini müəllifə çatdırmaq xahiş olunur. Rezo Əliyev Frayberq şəhəri (AFR) 2006/08-ci illər. Bizim bildiklərimiz bir damladır, Bilmədiklərimiz isə bir okeandır. İsaak Nyuton Giriş – Texnika və onun tarixi B əşəriyyətin yarandığı vaxtdan insanlar gündəlik tələbatlarını ödəmək üçün müxtəlif alət və vasitələrdən istifadə etməyə başlamışlar. İnsan təfəkkürünün təkamülü sayəsində bu alət və vasitələr inkişaf etdirilərək təbiətin insanlara bəxş etdiyi enerji mənbələrindən daha səmərəli istifadə edilməsinə yönəlmişdir. O dövrün texnikası kimi meydana gəlmiş bu alət və vasitələr dünyanın hər yerində insanların malik olduqları təbii imkanlara uyğün olaraq inkişaf etdirilmişdir. Texnikanın yaranma mənbələri və səviyyəsi sivilizasiyanın əsas göstəricisi olduğundan, hər bir mədəniyyətin texniki inkişafının əsasında durur. Tarixdən məlum olan muxtəlif dövrlərdə, həmin dövrün inkişaf səviyyəsinə uyğun texnikadan istifadə olunmuşdur. Daş dövründə ilkin alət kimi daşdan, sümükdən və ağacdan hazırlanmış iti tilə malik kəsici alətlərdən istifadə olunması insan əqlinin inkişaflnın əvvəlində baş verən proseslərə dəlalət edir. Texnikanın inkişafı artıq mövcud olan müstəvidə hərəkət edərək daha yeni bir səviyyəyə çatdırılır. Bu baxımdan daş dövründə inkişaf prosesi heç bir mövcud zəngin bazaya malik olmadan baş verirdi. İnsaniyyət öz mövcudluq tarixinin 99%-ni bu sadə alətlərdən istifadə etməklə ovçu kimi keçirmişdir. Texnikanın sonrakı inkişafı yalnız sonuncu on minilliyə təsadüf edir. İnsanlar heyvanlara və torpağa munasibətini dəyişdikdən sonra, texnikanın yaranmasında və sonrakı inkişafında tarixi dönüş başlamışdır. Heyvanların əhliləşdirilməsi və torpağın məqsədyönlü əkilib-becərilməsi insanları yeni texniki tələbat qarşısında qoymuşdur. Yeni texniki vasitələrin inkişafı ilə bərabər insanlar artiq münbit torpaqlar ətrafında məskunlaşmaq, yəni köçəri halda ov dalinca qaçmaqdan tədricən imtina edərək yaşayış obalarının tikilməsinə başlamışlar. Beləliklə, evlərin tikilməsi və torpaqların məqsədyönlü isti- Giriş 2 fadəsi uçun yeni texnikaya olan zərurət insan əqlinin inkişafına şərait yaratmışdır. Insanların inkişafının sonrakı 3−4 onminilliyində Orta və Yaxın Şərqdə, Mesopatamiyada və Misirdə əkinçilik dövründən sonra artıq şəhərlər yaranmağa başlamışdır. Bu dövrdə sivilizasiyanın inkişafında mühüm rol oynayan metal və onun emalı, yazı texnologiyası və bununla bağlı elmin inkişafı və böyük hökmranlıq ambisiyaları kimi vacib amillər meydana gəlmişdir. Bu amillər mövcud cəmiyyətin ixtisaslaşmasına təkamül vermişdir. İxtisaslaşma nəticəsində o dövrdə mövcud olan tayfa başçıları ilə bərabər tacirlər, həkimlər, şairlər və peşəkarlar, yəni dəmirçi və mirzə kimi işçi qruplar yaranmışdır. Peşəkarlar çörəyə və başqa qida məhsullarına olan gündəlik ehtiyaclarını düzəltdikləri arabanı, qayığı və ya başqa məişət məhsullarını dəyişməklə ödəyirdilər. Peşəkarların getdkcə artan təcrübəsi nəticəsində mövcud alətlər və onların düzəltdikləri əşyalar da təkmilləşməyə başlamışdır. Cəmiyyətin sonrakı inkişafı peşəkarların əməyinə olan tələbatı daha da artırmışdır. Daha böyük tikililərin reallaşdırılmasını artiq bir nəfər usta və onun bir neçə şagirdinin köməyi ilə həyata keçirmək mümkün olmurdu. Bu, qədimdə insanları yeni tələbatlar qarşısında qoyurdu. Böyük iqamətgahların tikilməsi minlərlə insanın əl əməyinə ehtiyac yaradaraq, bu işin mərkəzləşdirilmiş idarə edilməsini tələb edirdi. Bu tapşırığın öhdəsindən gələn yeni peşəkarlar “mühəndislər” meydana gəlməyə başladı. Mühəndislər hökmdarlarla ictimaiyyətin problemləri haqqında danışıqlar apararaq tikintinin planının işləyir, fəhlələrə nəzarət edirdilər. Bu insanlar praktiki təcrübə ilə bərabər ümumi nəzəri biliklərə də malik idilər. O dövrün mühəndisləri sahibkar, konstruktor və ustalara xas olan keyfiyyətlərlə bərabər, daim yeni bir şey ixtira etmək qabiliyyətinə malik bir insan olaraq cəmiyyətdə özünəməxsus yer tutmağa başlamışlar. Yüz min il bundan əvvəl ibtidai insanlar çaxmaq daşını işlətməyi mə- Yüklə 3,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|