Ma’mun unversiteti tarix geografiya yo’nalishi talabasi kenjayeva marjonaning tari

MA’MUN UNVERSITETI TARIX GEOGRAFIYA YO’NALISHI TALABASI KENJAYEVA MARJONANING TARIX FANIDAN TAQDIMOTI

MAVZU: SHAYBONIYXONNING HARBIY YURISHLARI

REJA:

• Shayboniylar davlati siyosiy tarixi.
• Harbiy qurilish va boshqaruv
• Ma’muriy boshqaruv. Mansab va unvonlar
• Xulosa

Ma’lumki, XIV asr boshlariga kelib, 1236 yilda Botuxon tomonidan asos solingan Oltin O‘rda davlati ikki qismga bo‘linib ketadi va uning sharqiy qimida Oq O‘rda davlati tashkil topadi. Ayrim tarixiy manbalarda bu hududlar “O‘zbeklar mamlakati” deb ham eslatiladi. XV asrning o‘rtalariga kelib Sharqiy Dashti Qipchoq hududlarida Jo‘jixonning beshinchi o‘g‘li Shaybon urug‘idan bo‘lgan Abulxayrxon ko‘chmanchi o‘zbeklar davlatiga asos soldi. Movarounnahrdagi o‘zaro kurashlardan foydalangan Abulxayrxon Sirdaryoning o‘rta oqimidagi bir qancha shaharlarni, Xorazmning bir qismini bosib olishga erishdi.

• Ma’lumki, XIV asr boshlariga kelib, 1236 yilda Botuxon tomonidan asos solingan Oltin O‘rda davlati ikki qismga bo‘linib ketadi va uning sharqiy qimida Oq O‘rda davlati tashkil topadi. Ayrim tarixiy manbalarda bu hududlar “O‘zbeklar mamlakati” deb ham eslatiladi. XV asrning o‘rtalariga kelib Sharqiy Dashti Qipchoq hududlarida Jo‘jixonning beshinchi o‘g‘li Shaybon urug‘idan bo‘lgan Abulxayrxon ko‘chmanchi o‘zbeklar davlatiga asos soldi. Movarounnahrdagi o‘zaro kurashlardan foydalangan Abulxayrxon Sirdaryoning o‘rta oqimidagi bir qancha shaharlarni, Xorazmning bir qismini bosib olishga erishdi.

Manbalarning (Mulla Shodi, “Fathnoma”) ma’lumot berishicha 864 hijriy (1459-1460 yy.) yilda Abulxayrxonning katta o‘g‘li Shohbudog‘ vafot etadi. Undan qolgan sakkiz yoshli Muhammad va besh yoshli Mahmud uyg‘ur Boyshayx ko‘kaldosh tarbiyasiga beriladi. Shohbudog‘ning katta o‘g‘li Muhammad Shohbaxt keyinchalik Shayboniylar davltiga asos soladi. Manbalarning ma’lumot berishicha, Muhammad Shohbaxt Shayboniyxon iste’dodli shoir va sarkarda, zamonasining o‘qimishli va bilimdon kishilaridan bo‘lgan.

• Manbalarning (Mulla Shodi, “Fathnoma”) ma’lumot berishicha 864 hijriy (1459-1460 yy.) yilda Abulxayrxonning katta o‘g‘li Shohbudog‘ vafot etadi. Undan qolgan sakkiz yoshli Muhammad va besh yoshli Mahmud uyg‘ur Boyshayx ko‘kaldosh tarbiyasiga beriladi. Shohbudog‘ning katta o‘g‘li Muhammad Shohbaxt keyinchalik Shayboniylar davltiga asos soladi. Manbalarning ma’lumot berishicha, Muhammad Shohbaxt Shayboniyxon iste’dodli shoir va sarkarda, zamonasining o‘qimishli va bilimdon kishilaridan bo‘lgan.
• XV asrning so‘nggi choragiga kelib temuriy shahzodalar o‘rtasidagi toj-taxt uchun o‘zaro kurashlar avj olgan edi. Ko‘pgina mulklar va viloyatlar, xususan, Farg‘ona, Hisor, Samarqand bilan Buxoro, Toshkent, Xorazm o‘zlarini mustaqil hisoblab,ko‘p hollarda bir-birlari bilan kurash olib borar edilar. Shuning uchun ham Movarounnahrdagi temuriylar saltanati amalda mustaqil boshqariladigan kichik-kichik viloyatlarga bo‘linib ketgan edi. Shayboniyxon esa temuriylar hukmronligiga barham berish uchun bunday vaziyatdan ustalik bilan foydalanishga harakat qildi.