LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar

BİRJA [Aslan:] Mən pullarımı neft birja­

sında aksiya almağa buraxmışam (A. Şaiq); 

BURSA [Murad:] Heç bir ittifaqın üzvü de­

yildi.  Əmək  bursasında  qeyd  edilməmişdi 

(S.Hüseyn).

BİRJAÇI, BURSAÇI

birkərəlik bax birdəfəlik

1.  BİRLƏŞMƏK  [Qaplan:]  Düşmənlər 

bir-bir şəhərdə birləşir (A.Şaiq); QOVUŞ­

MAQ Turşsu çayların içi ilə Araza axır, Kürə 

qovuşur (S.Rəhimov).

2.  BİRLƏŞMƏK, İTTİFAQ BAĞLA­

MAQ, HƏMRƏY OLMAQ

L BİRLİK Bizi ruhlandıran bu şanlı bir­

lik; Bu qüdrət, bu qüvvət, məhəbbət olmuş 

(M.Rahim); İTTİFAQ Bu ordunun gücü, hər 

şeydən əvvəl, köhnə qvardiya ile gənc qvar­

diya  arasında  yaranmış  möhkəm  ittifaqdır 

(M.Hüseyn); VƏHDƏT [Qızıl Arslan:] Vəh­

dət təşkil edən bir xalqı əsirlikdə saxlamaq 

və yabançı bir nüfuza bağlamaq çox çətindir 

(M.S.Ordubadi); İTTİHAD (kl.əd.) Əsrimiz 

xahiş edərkən ittifaqü ittihad; Cümləmiz əm­

niyyət içrə almaq istərkən murad (M.Ə.Sa- 

bir);  BÖLÜNMƏZLİK,  BÜTÖVLÜK, 

SAZİŞ, UNİON, UNİYA.

2. BİRLİK {bir, vahid, tək olma) [Qoca:] 

Vallah, and olsun Allahın birliyinə bu işdən 

mənim xəbərim yoxdur (M.Hüseyn); TƏK­

LİK, VAHİDLİK.

BİRLİKDƏ [Nəbi:] Həcər, yadındamı, 

hər baharda biz; Birlikdə çıxardıq dağa iki­

miz (S.Rüstəm); BAHƏM Xəlil ağa Hüseyn 

bahəm varid oldular İran torpağına (Ə.Haq- 

verdiyev); BƏRABƏR Şeirdir, nəğmədir 

şairə bezək; Gəl, ey ilhamım, gəl, bərabər 

gəzək (S.Rüstəm); BİLİTTİFAQ Xah sul­

tan, xah dərvişü gəda bilittifaq; Özlərin qıl­

mış giriftari-qəmü dərdü fəraq (M.P.Vaqif); 

BİR YERDƏ O gün fəhlə yoldaşları axşama 

kimi Həmidlə bir yerdə yeyib-içdilər, söh­

bət elədilər... (H.Abbaszade); BİRGƏ Gənc­

lik kitabının yarpaqlarını; İki il onunla birgə 

çevirdin (M.Müşfıq); ƏLBİR Şıxbabalı kən­

dində .. kommunistlər bəylərin izinə düşüb 

onların Muradbəyli bəyləri ilə əlbir fəaliy­

Birja

56

yətləri üzərində ciddi nəzarət qoyurdular 

(Ə.Vəliyev); QOŞA Gel menimlə gəzək 

qoşa; Her yan otdur başdan-başa (M.Rahim), 

birnəfərlik bax biradamlıq 

birnəfəsə bax dayanmadan 

birrəng(li) bax saya 

biryerli bax L həmyerli; 2. biradamlıq 

biryolluq bax birdəfəlik 

bisahib bax sahibsiz 

bisavad bax savadsız 

bisavadlıq bax savadsızlıq 

bisəbəb bax səbəbsiz 1 

bisəmər bax faydasız 1 

biş-düş bax xörək 

bişək bax şübhəsiz 1 

bişərəf bax şərəfsiz 

bişkin bax təcrübəli 

bişmiş bax xörək 

bişüur bax şüursuz 1 

bişübhə bax şübhəsiz 1 

bişümar bax saysız-hesabsız 

bitab bax halsız 

bitablıq bax halsızlıq 

bitəcrübə bax naşı 

bitəcrübəlik bax naşılıq 

bitəqsir bax günahsız 

bitəqsirlik bax günahsızlıq 

bitərbiyə bax tərbiyəsiz 

bitərbiyəlik bax tərbiyəsizlik

I bitirmək bax yetişdirmək

II bitirmək bax qurtarmaq 1

BİTKİ Bir də ki, ağaclara su verilsə, lazımi 

qulluq göstərilsə, torpağı ağac bitkilərinin elə 

özləri  əmələ  gətirər  (H.Əliyev);  NƏBAT 

{kl.əd.) [Adolf:] O da [Rudolf] səyahət za­

manı etnoqrafik məlumat toplamaq, rast gələn 

heyvan,  nəbat  və  sairə  barəsində  material 

yığmaq və bunlar kimi cəmiyyətə lazım olan 

kolleksiya düzəltmək idi (S.S.Axundov).

I BİTMƏK, YETİŞMƏK

II bitmək bax qurtarmaq 2 

bittəmam bax tamamilə 

biüzr bax üzrsüz 

bivahimə bax qorxusuz 

bivaxt bax gec

Bivaxt

---

bivec bax vecsiz 

bivəfa bax vəfasız 

bivəfalıq bax vəfasızlıq 

bivicdan bax vicdansız 

biyaban bax səhra 

bizarafat bax zarafatsız 

bizəban bax lal 1

1. BİZNES, İŞ, MƏŞĞULİYYƏT

2. biznes bax alver 1; ticarət 

biznesmen bax 1. tacir; 2. işbaz; 3. fırıl­

daqçı

bizzat bax şəxsən 

blokada bax mühasirə 

boçka bax çəllək 

boçkaqarın bax yekəqarın 

boğanaq bax isti 2

I BOĞAZ (anat.) Saldı boğazına siçanlar 

tənab; Vəhşət edib etdi iztirab (S.Ə.Şirvani); 

HÜLQUM  [Cəlil:]  ...atılıb  yapışdım  onun 

nazik hülqumundan, Balağa gəlib bizi ayır­

masaydı,  kim  bilir  nə  olacaqdı  (H.Abbas- 

zadə); XİRTDƏK [Qəndab:] Hər günün öz 

poçtu  var.  Bu  gün  gələni  sabaha  saxlasaq, 

sahibləri xirtdəyimizi üzərlər,  nə danışırsan 

(B.Bayramov); BOYUN (bax).

II  BOĞAZ (heyvanlar haqqında: balası 

olan) Əmniyyəler boğaz inəyi, eşşəyi və qo­

yunları  tövlədən  çıxardılar  (M.İbrahimov); 

İKİCANLI Yazağzı molla bazardan bir iki­

canlı keçi alır ki, südü ilə uşaqlarını dolan­

dırsın (M.N.let.).

BOĞAZLAMAQ (boğazından yapışmaq) 

Tutub boğazladı nəhayət onu; Qanrıldı çal­

mağa, çala bilmədi (M.Rahim); XIRP ALA­

MAQ  Əsəd  tələsik  qapını  açan  kimi  Nobi 

onu xırpaladı (“Qaçaq Nəbi”); XİRTDƏK- 

LƏMƏK Səmənnaz qarı qapını açanda atlı­

lardan biri qəfildən onu xirtdəklədi (Ə. Vəli­

yev); YAXALAMAQ Cəllad Qəməri yaxa­

layanda vəzir, vəkil... padşahın ayağına dü- , 

şüb dedilər: - Şah, qəzəbini söndür! (Nağıl); i 

HÜLQUMLAMAQ.

BOĞÇA Səriyyə xala geri qayıtdı, onun 

qoltuğunda  yamaqlı  bir  boğça  var  idi 

(M.İbrahimov); BAĞLAMA [Göyüşoğlu]

Bivec

əlində  tutduğu  xırdaca  bağlamam  dalında 

gizlətmişdi (M.Hüseyn).

BOĞMAQ, BOĞMALAMAQ 

boğmalamaq bax 1. boğmaq; 2. qarğımaq;

3.  yedirtmək

boğmalanmaq bax yemək 1 

boğmalıq bax xörək

İ. BOĞUŞMAQ, QAPIŞMAQ (itlər haq­

qında)

2. boğuşmaq bax dalaşmaq 

bol bax çox, çoxlu 

bollaşdırmaq bax çoxaltmaq 

bollaşmaq bax çoxalmaq, artmaq 1 

bolluca bax çoxlu 

bolluq bax 1. çoxluq; 2. rifah 

BORAN, ÇOVĞUN Başqa cür keçərdi 

həyatım qışda; Boranda, çovğunda, qarda, 

yağışda (S.Rüstəm); BORANLIQ Çulğayıb 

Zəngəzuru indi boranlıq, bizə nə? (M.Ə.Sa- 

bir); TUFAN, QASIRĞA Mən əzəldən tu­

fanların qoynunda bir ötən quşam; Fırtına­

lar, qasırğalar qucağında doğulmuşam 

(S.Vurğun). 

boranlıq bax boran

1.  BORC  Zavallı  kişi  beş  il  bu  borcun 

altından  çıxa  bilmədi...  (Çəmənzəminli); 

BORC-XƏRC Aslan borc-xərc pul düzəl­

dib  onu  Kiyevə  instituta  göndərdi  (C.Cab- 

barlı); ƏLBORCU (tez ödənmək şərti ilə olan 

borc) [Mirzə Qərənfil:] Əlborcu istəmirəm, 

həmişəlik  bağışla  (S.Rəhman);  HESAB 

[Hafizə  xanım:] Rəhim kişi, hesabını gəti­

ribsənmi? (Ə.Haqverdiyev); QƏRZ (kölm.) 

[Rüstəm]  axır  ayağa  qalxıb  Əkbərdən  üç 

günlük müddətinə yüz manat qərz alıb yola 

düşdü (Ə.Haqverdiyev).

2. borc bax vəzifə 1 

borc-xərc bax borc 1

BORŞ,  KƏLƏM  SUPU  Canım,  allahın 

kələm  supu  -  borşu  istəyirsən,  içindən  so­

siska çıxır (S.S.Axundov); Şİ.

BORU, KƏMƏR (neft, qaz borusu). 

BOSTAN (tərəvəz, qarpız-vemiş, xiyar, 

pomidor və s. əkilən sahə) Atası hər gün onu 

özü ilə bərabər bostana gətirir, rəncbərlərlə

Bostan

57

---