Kvant ədədləri

Kvant ədədləri
Atomda elektronların sayı 2-dən çox olduqda onlar nüvə ətrafında müxtəlif orbitlər üzrə qruplaşır. Elektron fəzada X,Y,Z oxlarına uyğun 3 sərbəst dəyişmə dərəcəsinə və öz oxu ətrafında fırlanmasından irəli gələn sərbəstlik dərəcəsinə malikdir. Buna görə də elektronun halını xarakterizə etmək üçün 4 kvant ədəddən ibarət olunur.

1. 
   Baş k.ə-(n) elektronun nüvədən ən çox ehtimal olunan məsafəsini və enerjisini xarakterizə edir.
   

N = ) ) ) ) ) ) )
1 2 3 4 5 6 7
K L M N O P Q

Hərflər spektr xətlərini göstərir. Elektron uzaq orbitə keçərsə yenidən I orbitə qayıdarsa K seriya xəttlərinə II orbitdə L seriya xəttlərinə (spektroskopiyadan götürülür) və s. malik olur. Elektronun olub olmamasından asılı olmayaraq nüvənin təsir sahəsində bu spektlər həmişə var.

II. Orbital və ya əlavə k.ə-L energetik səviyyələrin ayrı-ayrı yarımsəviyyələrə parçalanmasını xarakterizə edir. Elektron ellips vari hərəkət edir. Ellipsdə nüvəyə yaxın olduqda az enerjiyə, uzaq olduqda çox enerjiyə malik olur.
L=n-1; n =1 L=o olur . Deməli 1-ci elektron səviyyəsi yarımsəviyiyələrə parçalanmır

n=2 L=0; L=1 iki (s, p)
n=3 L=0 L=1, L=2 (s, p,d)
n=4 L=o L=0,1,2,3 (s,p,d,f)

) ) ) ) ) ) ) ) s, p, d, f hərfləri atomun spektr

K L M N O P Q seriyalarından götürülmüşdür.
n= 1 2 3 4 5 6 7
L= 0 1 2 3 4 5 6
s(sp)(spd)(spdf)
s – snarp (kəskin) p-prinsipa (əsas)
d-diffuzin (diffuziya) f-fundamentar əlavə səviyyələrdə elektronların maksimum sayı olunur.
n=1 L= 0(s) L=2(2∙0+1)=2 s=2
n=2 L=1 (p) L=2(2∙1+1)=6 p=6
n=3 L=2 (d) L=2(2∙2+1)=10 d=10
n=4 L=3 (f) L=2(2∙3+1)=14 f=14
n=5 L=4 (g) L=2(2∙4+1)=18 g=18 hələ yoxd.
n=6 L=5(h) L=2(2∙5+1)=22 h=22

(n=1) L=0 (s) olanda 1 dairəvi

(n=2) L=0,1 (s,p) 1 dairəvi 1 elleps və s. olur.
III.Maqnit k.ə m_S-eyni yarımsəviyyədə maqnit və elektrik sahəsində elektronlar bir neçə spektr xəttlərinə ayrılır. S-kürə, p-hantel d-ləçək f-mürəkkəb olur. (Ştern və Zeyemen effekti).

m_S = 2L + 1

IV. Spin k.ə-elektronun öz oxu ətrafında fırlanmasından ə/g. (1921 Ştern və Qerlax 1925 ildə.)

V.

Pauli prinsipi(isveç). Atomda bütün kvant ədədlərinin qiyməti eyni olan iki elektron ola bilməz H_max= 2n² n=1 1s orbital

n=2 H=8 n=3 H=18 n=4 H=32
Hund qaydası.- elektron təbəqələrində orbitallarn elektronlarla dolmasını müəyyən edir.
Orbital kvant ədədinin (L) verilmiş müəyyən qiymətində elektronlar yarımsəviyyədə olan orbitallarda elə yerləşir ki, onların spin kvant ədədlərinin cəmi maksimum olsun (əvvəlcə tək-tək sonra cütləşir)
P və d orbitalları tək-tək dolur
↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑


Minimum enerji prinsipi – Bu prinsipə görə atomda elektronlar naksimum davamlılığı olan ən aşağı energetik səviyyələri tutmağa çalışır.
Kleçkovski qaydası - kvant səviyyələrində enerjinin artma artıcıllığını n + L cəminə uyğun olaraq iki qayda vermişdir:

1. 
   Atomda orbitallar elektronlarla dolduqda n + L cəmi kiçik olan orbital əvvəlcə dolur. Məsələn 3d və 4s üçün 3d; n + L=3+2=5, buna görə 4s əvvəl dolur. 4s; n + L=4+0=4.
   
2. 
   n + L cəminin ədədi qiyməti bərabər olan iki orbitaldan baş kvant ədədinin qiyməti kiçik olan orbit əvvəlcə dolur.
   

Məsələn 3d və 4p hər ikisndə L+n = 5-dir. Buna görə əvvəlcə 3d orb. 4p-dən tez dolur.
1s, 2s, 2p, 3s, 3p, 4s, 3d, 4p, 5s, 4d, 5p, 6s, 4f, 5d, 6p, 7s, 6d, 7p
n + L 1 2 3 3 4 4 5 5 5 6 6 6 7 7 7 8 8 8
2+0 2+1 3+0 4+1 5+2
Cu və Cr-da Nb və Mo-də bu qayda pozulur.
Atom radiusu- onun nüvəsindən ən uzaqda olan elektrona qədər olan məsafədir. Neytral atoma nisbətən – ionun a/r böyük, +isə kiçikdir.


A/r

A/ r



.N dəir.

N qrup

İonlaşma enerjisi-neytral atomdan bir elektron qoparmaq üçün sərf olunan enerjiyə deyilir.
Atoma elektron qohumluğu –neytral atoma bir elektron birləşərkən ayrılan enerjiyə deyilir.
Elektromənfilik- atomun birləşmələrdə başqa element atomlarından özünə elektron (rabitə elektronlarını) birləşdirmək qabiliyyətinə deyilir.

æ _elektron = KC/mol vahidi.

Kiçik ədəd olduğu üçün 1-4 götürülür. Yəni Li=1 F=4 götürülür



E

E





N dövr soldan sağa

N qrup yuxarıdan aşağıya