See discussions, stats, and author profiles for this publication at:
https://www.researchgate.net/publication/363614844
Pedagogik qobiliyatning turlari va ularning tasnifi
Article
· September 2022
CITATIONS
0
READS
49,137
1 author:
Farkhod Karimov
Alisher Navo'i Tashkent State University of the Uzbek Language and Literature
16
PUBLICATIONS
0
CITATIONS
SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by
Farkhod Karimov
on 17 September 2022.
The user has requested enhancement of the downloaded file.
___________________________________________________________________________________
1
ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA
RTA MAXSUS
VAZIRLIGI
ALISHER NAVOIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT
ZBEK TILI
VA ADABIYOTI UNIVERSITETI
IJTIMOIY-GUMANITAR FANLAR KAFEDRASI
GUMANITAR FANLARNI
QITISHNING
ZAMONAVIY ILMIY Y
2-A
viy respublika ilmiy-amaliy onlayn konferensiyasi
M A T E R I A L L A R I
Toshkent 2022
ISBN: 978-9943-8154-8-3
372.800.2
KBK: 74.267
hayotining barcha j
bosqichi hisoblanadi. Shuning uchun ham mehnat bozorida raqobatdosh, yuqori malakali
mamlakat ijtimoiy siyosatining asosiy negizini tashkil etadi. Mazkur masalani hal qilishda
ijtimoiy-
universitetida 2022-yil 19-
-
ilmiy-amaliy onlayn konferensiya materiallaridan iborat.
2022-
-texnik tadbirlar rejasiga
muvofiq tashkil etilgan. Ilmiy anjumanda
-o qituvchilar,
ijtimoiy-
dqiqotlar olib borayotgan respublikamiz
olimlari, doktorantlar va mustaqil tadqiqotchilarning maqolalari jamlangan.
Sh. Sirojiddinov f.f.d., professor.
Ilmiy muharrirlar:
I. Aslonov. psixol.f.n., dotsent, D. Arapbaeva psixol.f.n., dotsent.
Taqrizchilar:
L. Raupova f.f.d. professor.
V. Muxamedjanova t.f.n. dotsent, M. Karimova,
Z.Umirova
Tuzuvchilar:
I. Aslonov. psixol.f.n., dotsent, D. Arapbayeva psixol.f.n., dotsent, Sh.
Muxamedov, S.Haydarov, G.Jobborova, F.Karimov, A. Zarifov
Sahifalovchi va dizayner:
A.Zarifov.
javobgardirlar.
372.800.2
KBK: 74.267
ISBN: 978-9943-8154-8-3
P
MCHJ nashriyoti, 2022 y.
331
yirik falsafiy-axloqiy masalalariga
z qarashlarini bayon etadi, eng il or
insonparvar axloqni tashviq etadi.
Xulosa rnida shuni aytish mumkinki, adabiyotshunos olim Izzat Sulton
Zahmatkash olim ulu shoirning barcha asarlari hamda Navoiy zamondoshlari
tarixchi, adabiyotshunos olimlar asarlari asosida ulu zbek shoirining tarjimai
holini, k
y
hayoti, ijodi, ijtimoiy-siyosiy faoliyati haqida qimmatli
lar beruvchi ulkan
badiiy obidadir.
Foydalanilgan adabiyotlar r yxati:
1. Izzat Sulton. Navoining qalb daftari. Toshkent: afur ulom nomidagi
badiiy adabiyot nashriyoti, 1969.
2. Sirojiddinov Sh., Yusupova D. Navoiyshunoslik. Toshkent: Tamaddun,
2018.
3. Sirojiddinov Sh. Alisher Navoiy aqidalari. Toshkent: Navoiy universiteti
nashriyot-matbaa uyi, 2018.
4. Q shjonov A. Ilm va ijod olamida. T., 1980. B.46.
5. Mamajonov S. Ulkan olim va dramaturg // Saodat. 1980. -
B.10
PEDAGOGIK QOBILIYATNING TURLARI VA ULARNING TASNIFI
T xtaqulova Dildora Shukurjon qizi
Tarjima nazariyasi va amaliyoti fakulteti
207-guruh talabasi
Ilmiy rahbar: Karimov Farxod Toshtemirovich
karimov.f8208@gmail.com
Alisher Navoiy nomidagi
qituvchisi
Pedagogik faoliyatdagi muhim jihatlardan biri bu pedagogik qobiliyatdir.
Pedagogik qobiliyat bu qobiliyat turlaridan biri b lib, kishining pedagogik
faoliyatga yaroqliligini va shu faoliyat bilan muvaffaqiyatli shu ullana olishini
aniqlab beradi. Pedagogik psixologiyada
qituvchilik faoliyatida pedagogik
qobiliyatlarning tutgan rnini ilmiy izohlab berishga oid samarali tadqiqotlar olib
borilgan.
Pedagogik qobiliyat ham z navbatida bir qancha turlarga b linadi. Dunyo
olimlari pedagogik qobiliyatni
zlarining nazariyalariga asoslanib, turlicha
guruhlarga ajratib chiqishgan. Masalan: F.N.Gonobolin pedagogik qobiliyatni
quyidagi turlarga ajratishni taklif qilgan.
1. Didaktiv qobiliyatlar
332
2. Akademik qobiliyatlar
3. Pertseptiv qobiliyatlar
4. Kommunikativ qobiliyatlar
5. Tashkilotchilik qobiliyati
6. Avtoritat qobiliyatlar
7. Kommunikativ qobiliyatlar
8. Pedagogik xayolot
9. Diqqatni taqsimlay olish qobiliyati
T.I.Gavakov esa quyidagicha ifodalagan;
-
oluvchilarni his eta olish qobiliyati
- kishilar bilan samimiy muloqot olib borish, muloqotchanlik
- kasbiy yetuklik
-
rsatish va mantiqiy ishontirish qobiliyati
- z- zini boshqara olish qobiliyati
- ijodiy ishga qobiliyatlilik
Tarbiyaviy ishni tashkil etish bilan bo liq qobiliyatlar esa, boshqa
shaxslarning ichki hissiyotlarini tushuna olish, boshqalar haqida qay urish, zini
taqlid uchun namuna sifatida k rsata olish, tarbiyaviy jarayonda har bir shaxsning
ziga xos shaxsiyliklarini hisobga olish, ra batlantirish, bir-birini tushuna olish,
vaziyatga mos ravishda muloqot uslubini tanlay olish, zining shaxsiy tajribalarini
boshqalarga yetkazib bera olish,
z ustida mustaqil shu ullana olish va
rivojlantirishda namoyon b ladi.
Pedagogika va psixologiya sohasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlarga
asoslanib,
beruvchining pedagogik mahoratlarini quyidagicha tavsiflash
mumkin:
1. Oson y l bilan murakkab b lgan bilimlarni
oluvchiga tushuntira
olish qobiliyati didaktik qobiliyat deb ataladi. Bunda
qituvchi
quv
q llanmalarini tushunarli tarzda quvchiga yetqaza olishi kerak, quvchilarda
mustaqil fikrlay olish k nikmalarini shakllantirishi va zaruriyat tu ilganda
quvchiga yanada tushunarli b lishi uchun quv q llanmalariga zgartirish
kirita oladi va yanada soddalashtirish oqibatida murakkab narsa oddiy holatga
keladi.
2. Barcha fanlar b yicha muayyan bilimlarga ega b lishlik akademik
qobiliyatdir. Ushbu qobiliyatga ega b lgan
beruvchi z faniga oid b lgan
quv q llanmasi bilan cheklanib qolmay, izlanishlar orqali, fan-texnika va
ijtimoiy-siyosiy hayotga doir qiziqishlar orqali yanada k proq bilimga ega b ladi.
3.
rsata olish pertseptiv tur deyiladi.
Ushbu turda
oluvchining emotsional holatini xolis baholagan holda,
psixologik ziga xoslikni aniqlay olish lozim.
4.
lishi,
zlash talab etiladi.
333
5.
quvchilarni xilma-xil faoliyat turiga jalb qilish uchun tashkilotchilik
qobiliyati mujassam b lishi lozim. Ushbu qobiliyat orqali quvchilarni guruh
b lib ishlashga, muhim vazifalarni jamoa b lib hal qilishga ruhlantiradi.
6. Avtoritar qobiliyat, bunda talim beruvchining dadilligi, chidamliligi,
quvchilarga
etishga, bu ishonchni quvchilarga yetkaza olishiga bo liq b ladi.
7. Muomala va muloqot rnata olish qobiliyati, bunda quvchilar bilan har
qanaqa vaziyatda chiqishib keta olish, zaro munosabat rnata olishlik talab
etiladi.
8. Oldindan k ra olishlik qobiliyatiga ega b lish bu degani; quvchilar
kelajagini uning harakatlari orqali bashorat qila olish. Ushbu qobiliyat pedagogik
optimizimga, tarbiyaning qudratiga, odamga ishonish bilan bo liq.
9. Diqqatni taqsimlash qobiliyati bir necha obyektlarga bir davrning zida
z munosabatini bildirish. Qobiliyatli, tajribali qituvchi materialni bayon qilish
mazmunini va shaklini, z fikrini (yoki quvchi fikrini) diqqat bilan kuzatadi, ayni
vaqtda barcha
quvchilarni
z diqqat-
tushunmaslik alomatlarini hushyorlik bilan kuzatib boradi, barcha intizom buzilish
bordan qochirmaydi, nihoyat z shaxsiy xatti-harakatlarini (mimikasi,
pantomimikasi, yurish-turishini) ham kuzatib boradi.
10. Konstruktiv qobiliyat - quv-tarbiya ishlarini rejalashtirish va natijasini
oldindan aytish qobiliyati. Bu qobiliyat quvchi shaxsining rivojini loyihalashga,
quv-tarbiya mazmunini, shuningdek, quvchilar bilan ishlash metodlarini tanlab
olishga imkon beradi.
11. Tadqiqotga layoqatlilik, z faoliyatini, bu faoliyat jarayonini va uning
natijalarini tekshirish hamda rganish natijalariga muvofiq faoliyatni qayta qurish
qobiliyati gnostik qobiliyat deb ataladi.
Olimlarning uzoq yillar olib borgan ilmiy tadqi qotlari va kuzatishlari natijasida
pedagogik qobiliyatning quyidagi asosiy sifatlari ajratib k rsatilgan:
1. z kasbiga muhabbat, quvchilarni seva olishi.
2. Mutaxassislik fanini mukammal bilishi, unga qiziqishi.
3. Pedagogik taktga (odob va g zallikka) ega b lish.
4. Bolalar jamoasiga singib keta olish.
5. z mehnatiga ijodiy yondashish.
6. Javobgarlikni his etish.
7. Tarbiyaviy bilimlarni egallaganligi.
Shu
rinda aytadigan b lsak ushbu pedagogik qobiliyatlarning barchasi
rinadiki, ushbu
qobiliyatlarning barchasiga ega b lishlik talab etiladi, albatta, imkon boricha
mukammal inson b lmaganidek ushbu qobiliyatni hammasini t laqonli
bajarishning imkoni ham b lmasligi mumkin. Ushbu holatlarda
beruvchi
zining boshqa qitish metodikasi va qobiliyatlari orqali osongina chiqib ketishi
mumkin.
334
Shuningdek, pedagogik takt psixologiyasini rganishda psixolog I.V.Straxov
benihoya katta hissa q shgan. Uning fikricha bunda muhimi
llashda maqsadga
muvofiq pedagogi
olish, quvchi shaxsining psixologik xususiyatlari va uning imkoniyatlari hamda
mazkur pedagogik holatlarini hisobga olish zarurdir.[4]
Maxsus pedagoglik qobiliyatlari ichida shundaylari ham borki, ularni aniq
ular har ikkalasi uchun ham bir xilda zarurdir. Bu narsa - pedagogik muloqot,
muomaladir. Psixolog olim V.A.Kan-Kalik bunday qobiliyatni tadqiq qilib shunday
Muloqot uning eng murakkab tomonlaridan biridir, negaki u orqali pedagogik
faoliyatning eng asosiy maqsadi -
amalga
- shaxslara
muhim tomonidir.
kommunikativ qobiliyat - bu bolalar
tuqlarini
talabalarini vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash bilan birga ularning qalbida olijanob
fazilatlarni qaror toptiradilar. Shunday ekan, pedagoglarning pedagogik mahoratida
shaxsiy faoliyat tizimini ishlab chiqish muhimdir. Hayot - kashfiyotlar olami.
Tajriba, uslub, fikrlar rang-barang. U samarali mehnat natijasida isbot va dalillar
sohasidagi muvaffaqiyatlarining muhim
sligi
zarur.
Xulosa rnida shuni yodga olishimiz lozimki, har bir inson zining turli xil
qobiliyatlari bilan yaratiladi, hayotiy tajribasi, malakasi orqali ushbu qobiliyatlar
sayqallanib boradi. Inson qachongina biror vaziyatga duch kelmasa aslo qobiliyatini
bila olmaydi.
beruvchi ham
oluvchining shaxsiy harakterlari orqali z
335
qobiliyatlarini kashf etadi. Agarda yuqorida
lab tilgan qobiliyatlarning bir
nechtasi mujassam b lmasa, u holda
beruvching z shaxsiy qobiliyati kelib
chiquvchi b shliqni t ldirishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
-
-
2.
Azizx jaeva N. N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat.
Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU, 2006.
3.
Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. Darslik. N. T. Omonov, N.
-
2009.
4.
Xoliqov A. Pedagogik mahorat. T. : IQTISOD-MOLIYA, 2011.
5.
Hikmatnoma. //T plovchi N. Eshonqulov. Toshkent: Ch lpon, 1992 3
NUTQ MADANIYATI HAQIDA TUSHUNCHA VA UNING ASOSIY
ELEMENTLARI
Xamidullayeva Umida Maxmud qizi
Tarjima nazariyasi va amaliyoti (ingliz tili)
fakulteti talabasi
Ilmiy rahbar:
Qahhorov ktam Jamolovich
oktamqahhorov1983@gmail.com
Alisher Navoiy nomidagi ToshD
tyutori
puxta rganish, uning tovushlar tizimi, lu aviy tarkibi, grammatik qurilishini,
fanning boshqa sohalari bilan aloqadorligini rganishga ba ishlangan qator ishlar
notiqlik san atini rganish b yicha ham ancha muvaffaqiyatlarga erishildi. Bu
yutuqlar filologik y nalishdagi oliy
muassasalari qoshida nutq madaniyati
masalalarini rganuvchi alohida b limlarning tashkil qilinishi, alohida fan sifatida
oliy quv yurtlari
-axborot vositalari matbuot,
y
ibot-tashviqot ishlarining y lga q
jamoalarida taniqli s z ustalari, notiqlar bilan uchrashuvlar, davra suhbatlarining
tkazilishida yaqqol k
rganishga
qaratilgan har xil darslik va quv q llanmalarning yaratilishi, sharq notiqlik
san atini tadqiq etish, k pchilikka sodda va ravon tilda tushuntirishga
View publication stats
Dostları ilə paylaş: |