Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N



Yüklə 14,08 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/124
tarix17.01.2018
ölçüsü14,08 Kb.
#21406
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   124


KƏLILƏ

DİMNƏ
AZƏRBAYCAN  RESPUBLİKASI  PREZİDENTİNİN 
İ Ş L Ə R   İD A R Ə S İ N İ N
K İ T  A B X A N  A S I
“Ö N D Ə R N Ə ŞR İY Y A T” 
BA K I-2004


Bu  kitab  “Kəlilə  və D im nə” {Bakı,  Azəməşr,  1982) 
nəşr'ı  əsasında  təkrar nəşrə hazırlanmışdır
Farscadan  tərcümə edəni,
şərhlərin  və  izahlarm müəllifı: 
Rəhinı  Sultanov
Redaktoru: 
M əm m ədağa  Sultanov
398.2  -  dc  21
A ZE
K əlilə v» Dimnə.  Bakı,  “Öndər nəşriyyat” ,  2004,  304  səh.
Qoca  Şərq müdrik əhvalatlarm,  ibrətamiz hekayəlorin beşiyidir.  Min illər 
orzində  yaradılan  bu  rovayətlər  ağızdan-ağıza  düşmüş,  bir  məmlokotdən  o 
birinə,  bir  nosildən  digərinə  keçmişdir.  H ər  momləkət,  hər  nəsil  onları 
zövqüno  görə dəyişmiş, öz həyatına,  düşünco  dünyasma uyğunlaşdırmışdır.
Oxuculara  təqdim  olunan  “K.
0
Üİ
0
  və  Dimnə”  də  qodim  Şərq  ədəbiyya- 
tımn ölm əz abidələrindən biridir.  Burada əhvalatlar heyvanların dilindən nəql 
olunur.  Biz  burada  qodim  dövrlərdəki  xalq  həyatının  bir çox  canlı  m ənzərə- 
lorini,  xalqın  arzu  və  istoklorinin  əksini  görürük.
Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti 
İLHAM   ƏLİYEVİN 
“A zərbaycan  dilində  latm   qrafikası 
ilə  kütləvi  nəşrlərin  həyata 
keçirilm əsi  haqqm da”
12  yanvar 2004-cü  il  tarixli  sərəncam ı 
ilə  nəşr olunur və  ölkə  kitabxanalarına 
hədiyyə  edilir
ISBN  9952-416-28-7
©  “ÖNDƏR NƏŞRİYYAT”,  2004


M İSİLSİZ  HİND  Ə FSA N Ə Sİ
Dünya  ədəbiyyatında  ən  çox  şöhrət  tapmış,  bütün  mədəni  xalqların 
təmsil,  lətifə və  aforizmlərinə təsir etmiş  kitablar içərisində  “K əlilə və  D im - 
nə”nin xüsusi  mövqeyi vardır.
Qədim dövrlərdən bəri “füsunkar bir ö lk ə” , “sirlər və m öcüzələr yurdu”, 
“əfsanələr və  macəralar vətəni”  kimi  ad  qazanmış  qocaman  Hindistanın  b ə- 
şəriyyətə  sovqat  göndərdıyi  bu  kitab  əsrlərin,  dövranların,  zəmanələrin  sərt 
imtahanlanndan çıxaraq bu günə qədər öz rövnəqini  itirməmiş, bir çox dillərə 
dönə-dönə  tərcüm ə  edilərək hikm ət  anlayan,  söz qanan,  əql və kamal  sahibi 
olan  insanların qəlbinə yol tapmışdır.  Y üksək dağları,  dərin ümmanları, ucu- 
bucağı görünm əyən səhraları aşıb keçmiş,  əld ən -ələ, nəsldən-nəslə verilmiş, 
tilsimləri  smdıran  ovsunlu  söz  kimi  ağızdan-ağıza,  kağızdan-kağıza  köçü- 
rülorək get-gedə zənginləşmiş,  səlisləşmiş,  məzmunca dolğunlaşaraq bitkin- 
ləşmiş,  hər xalqa  pay verərək, pay almış  və  beləliklə,  5  fəsildən  17-18  fəslə 
çatmışdır.  Bu  əsər  indi  yalnız  hind  xalqımn  deyil,  bütün  dünya  xalqlarına 
məxsusdur.
“K əlilə  və Dim nə”nin  m ənşəyi
Bütün  alimlər,  tədqiqatçılar,  “Kəlilə  və  Dimno” nin  mütərcimləri  bu 
oqidədədirlər ki,  “Kəlilə  və  D im nə”  öz  m ənşəyi  etibarilə  hind folkloru  əsa- 
sında,  hind  fılosofları,  hind  brəhmənləri  torofındon  yazılmış,  “Pançatantra”, 
“Xitopadeşe”  və  başqa  əsərlərlə  sıx  surotdə  bağlıdır'.  Bəzi  şərqşünaslar, 
hətta  “ Pançatantra”  ilə  “Kəlilə  vo  Dimno” ni  eyniloşdirir,  sonuncunu  birin- 
cinin torcüməsi kimi hesab edirlər.  M əsələn,  1958-ci  ildə A.Y.Sİrkin tərəfın- 
don  sanskrit  dilindən  rus  dilino  tam  şokildo  ilk  dofo  olaraq  torcümə  edilmiş 
“Pançatantra”  kitabındakı  moqalədo  V.V.İvanov  heç  bir qeyd-şort qoymadan 
“ Kolilə  və  Dimnə”ni  “Pançatantra”nın  torcümosi  adlandıraraq yazır:
“ Lakin  ən  böyük  müvoffoqiyyot  “ Pançatantra” nın  Hindistandan  qorbə 
doğru  soyahotə  çıxmış  varianttna  nosib  oldu.  Deyilənlorə  görə,  bu  soyahətin 
başlanğıcı  İranın ofsanovi hökmdarı Xosrov Ənuşirəvan (531 -579) torofindon 
qoyulmuşdur.  O,  şahlar üçün  faydalı  bir kitabın  Hindistanda olduğunu  eşitmiş 
vo  öz  saray  tobibi  Borzuyeyo  onu  gotirmoyi  tapşırmışdır.  Əfsayono  göro,
1  E . Ə . E e p m e j i b c .   O q e p K   H c r o p H H   n e p c n ; ı c K o ü   j i H T e p a T y p w ,   M . 1 9 2 8 ,  c r p .   7 1 .
• • c Ç 'ç )  
4  
f '-  
-
Bərzuye  Hindistana  gedorək  “Pançatantra”nı  gotirmiş  və  onu  orta  fars  dilinə 
(pəhləvi  adlanan dilə) tərcümə etmişdir.  Bu tərcüm ə qalmamışdır,  lakin onun 
barəsində  Borzuyenin  torcüməsindon  başqa  dillərə  edilmiş  tərcüm ələrə 
əsasən  mühakimə  yürütmək  olar.  Kitab  pəhləvi  dilinə  tərcümə  edildikdən 
(yeni  variant  “Kolilə  və  Dimnə”  adlandırılmışdır)  sonra  Suriya dilinə  tərcü- 
m ə  olunur” 1.
Göründüyü  kimi,  V.V.İvanov  “Pançatantra”  və  “Kəlilə  və  Dimnə”  ara- 
smda  heç  bir fərq  qoymur.
“Pançatantra”  ilo  “ Kəlilə  vo  Dimnə”nin  müqayisəsi  bu  iki  əsərin  eyni 
m ənbədən  olduğuna heç bir şübhə doğurmur.  Buradakı  hadisələr,  rəvayotlər, 
heyvan  surətlori,  tomsillərin  ardıcıllığı  və  s.  bir-birinə o  qədər oxşayır ki,  ilk 
nəzərdo  onları  həqiqoton  bir-birinin  tərcüməsi  kimi  qəbul  etmək  təəssürü 
yaranır.  Lakin  dəqiq  todqiqat göstorir ki, “Kəlilə  və  D im nə”ni  sadəcə  olaraq 
“Pançatantra”nm tərcüməsi kimi  hesab etmək olmaz.  Burada mütərcimin ya- 
radıcılıq oməyi, onun yazıçılıq qüdrəti özünü tam dolğunluğu ilə büruzo verir. 
M ütərcim   osori  sadoco  olaraq  tərcümə  etmir,  o,  dövrünün  tələbinə  uyğun 
olaraq  osordo müoyyon dəyişikliklər aparır, onun bir çox fəsillərini  islah edir, 
hadisolərin  coroyan  etdiyi  yer  adlannı  dəyişir,  bir  qayda  olaraq  şəhor,  meşo, 
dağ vo sairo xüsusi adları tamamilə ixtisara salır. Beləliklə, hadisolər abstrakt, 
qeyri-müoyyon  mokan  vo  zaman  daxilində  baş  verir ki,  bu  da öz  növbosindo 
hadisəlorin  yerli -  Hindistan çərçivosindən çıxaraq ümumi  dünyəvi  mahiyyot 
kosb  etm osinə  kömok  edir.
Coğrafı  yer adlarında olduğu  kimi, xüsusi heyvan adları da ixtisar olunur. 
“Pançatantra”da demok olar ki, bütün heyvanların və quşların:  şir, polong, ca- 
navar,  tülkü,  çaqqal,  siçan,  dovə,  öküz,  qarğa  və  sairənin  özlorino  ınoxsus 
hind  adları  vardır  vo  bu  adlarhind  dilindo  həmin  surətlərin  rongino,  boyuna, 
xarakterino  vo  sairoyo  uyğun  golon  mənalara malikdir.  Mosolon,  çaqqalların 
adı  olan  Yarataka  (Kəlilo) 
tünd-qırmızı,  Damanaka  (Dimno)  -  “yola  go- 
tiron”,  “ram  edon” demokdir.  “Dostların ayrılması”  foslindo ökiizlordon  biri- 
nin  adı  Nandaka -   şon,  ikincisinin  adı  Sancivaka -  canı  bork;  öküzü  parçala- 
yan  şirin  adı  Pinqalaka -   qırmızı,  qohvəyi  deməkdir.  Yerdo  qalan bütün  hcy- 
vanların  adı  da  bu  kitni  mona  xüsusiyyətlərinə  malikdir.
Nohayət,  “Kolilo  vo  Dimno”do  bir sıra  hekayolor,  tomsillor vardır ki,  onlar 
“Pançatantra”da yoxdur.  Onu qeyd  etmok  kifayotdir ki,  “Pançatantra”da comisi 
beş fosil olduğu halda “Kolilo vo Dimno”  17-18 foslo çatdırılmışdır.  Biitün bun- 
lar  onu  göstərir  ki,  “Kolilo  vo  Dimno”nin  mütorcimi  yalnız  “ Pançatantra”  ilo 
kifäyotlonmomiş,  o  hindlilorin  başqa  kitablarından,  nağıllarından  vo  folklorun- 
dan da  istifado ctmişdir.  “Kolilo vo  Dimno”də olan  birsıra nağıl, tomsil  vo afo-
1  R . B . M n a n o H .   " F l a ı m a T a H T p a ” .  M . ,   1 9 5 8 ,  CT p.  3 2 1 .


Yüklə 14,08 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   124




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə