Karakalpak tüRKÇESİndeki tip terimleri
Yüklə 190,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
Karakalpak Türkçesindeki Tıp Terimleri 7 Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 13, 2012 Karanlık çökmeye başladığı zaman gözü görmeyen kişi. (İçki içenin çocuğu “tavuk gözlü” olurmuş diye halk arasında batıl bir inanış vardır.) Şorrıq köz: Göz bebeğini ak bastıktan (gözüne leke düştükten) sonra gözü görmeyen kişi. Şüñirek köz: Oyuk göz, içe çökmüş göz. Közäynek, < T. +Ar. köz+äynek (bir. is.) Gözlük. Közäynekli, < T. +Ar. köz+äynek+li (sf.) Gözlüklü, gözlüğü olan, gözlük takmış. Közäynektey, < T. +Ar. köz+äynek+tey (sf.) Gözlük gibi, gözlüğe benzer. Közildirik, < T. kö:z (ED, 756b+ il- (?i:l-) (ED, 125b) il-dir-ik (bir. is.) bk. Közäynek. Koloniya, < Fr. colonie (is.) Organizmalar topluluğu, hücre veya diğer canlılar grubu. Krizis, < Fr. crise (is.) Hastalığın en ileri derecesi, bunalım.
Kurator, < R. kurator
(is.). Hastanelerde nöbetçi doktor, nöbetçi asistan (öğrenci). Kursovka, < R. kursovka (is.) Kaplıca gibi yerlerde, yatmadan, sadece dinlenme (tedavi) ve yiyecek için verilen belge.
güneşin çarpması sonucu hastalanmak, güneş geçmek.
yükselmesi. Q Qağındı, < T. kakı- (ED, 609b)kakı-n-dı (is.) Ciğeri sıkıştırıp rahatsız eden (nefes almayı güçleştiren ve insana sıkıntı, acı veren) bir hastalık. *Qağındı tiygir: “Hasta olasın, hastalıklara kalasın” anlamında bir kargış, beddua sözü. Qaltıratpa, < T. kalı: (ED, 617b) kalı-t-ır-at-pa (is.) Sıtma hastalığı, sıtma sebebiyle titreme. Qaltırawıq, < T. kalı: (ED, 617b) kalı-t-ır-aw- ıq(sf.) Hastalıktan dolayı eli ayağı titreyen. Qamtım, < T. kamtı-m “1. Kendi içine dâhil etmek, katıp yığmak, kuşatmak, sarmak. 2. Bir şeyi el ile tutmak, yakalamak, sarmak” (KTTS) (is.) Avuç, avuç içi. Qamşı, < T. kamçı (ED, 626a)(is.) Erkek hayvanların cinsiyet (erkeklik) organı. Qan, < T. ka:n (ED, 629b) (is.) 1. Kan. 2. ağız. Ölüm, ecel. *Qan al-: Vücuttan kan almak. Qan azayıwı: Kanın azalması, kanın azalmaya başlaması, kansızlık. Qan basım: Vücutta kanın artması, çoğalması. Qan ber-: Kan vermek, kan aldırmak. Qan jiber-: Yaralanmış organ (vücuda) kan vermek.
akması, kanamak. Qan ket-: İsteği dışında vücuttan kan gitmek, kan akmak. Qan
kırmızısı, kıpkızıl. Qan siy-: Zorluk görmek, azap çekmek, kan işemek. Qan sor-: Kan emmek. Qan sorğış: Vücuttan kan emen canlı mahlûk. Qan şıqpa-: Vücudun yaralanmış yerinden kan çıkmamak, kanamamak. Qan tamır: Kan damarı.
tedavi edilmesi, şifa ümit etmesi. Qant, < Ar. kand (is.) Şeker. *Qant diabeti: Kan şekeri denilen hastalık. Qaraqaptal, < T. kara: (ED, 643b) qara+qaptal (bir.is.) İnsanlarda ve atın aygır olanında görülen bir cinsî hastalık.
hastalığın tekrar nüksetmesi, tekrar hasta olmak, aynı hastalığa bir kez daha yakalanmak. Qäste, < Far. haste (is.) Hasta.*Qäste bol-: Hasta olmak, dert ve sıkıntıya düşmek. Qıltamaq, < T. qıl+tamaq (bir.is.) Boğazdan yemek geçirmeyen, boğazı tıkayan bir hastalık, gırtlak hastalığı.
hissi gelmek. Qışıma, < T. kaşı- (ED, 671a) qışı-ma (is.) İnsan ve hayvanlarda görülebilen, kaşıntı hastalığı, kaşıntılı deri hastalığı.
ettirgen şekli. Qol, < T. ko:l (ED, 614b) (is.) Kol, omuzla parmaklar arasındaki vücut organı; el. F. Tokat 8 Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Number 13, 2012 Qolqa, < T. ko:l (ED, 614b) kol+ka (is.) 1. Yürekten vücut organlarına kan gönderen asıl damar, atardamar. 2. Soluk borusunun ciğerle birleştiği yer. Qoltıq, < T. koltuk (ED, 619a) (is.) Koltuk, kolun altı, omuzun alt kısmı. Qoyanşıq, < T. koyan “tavşan” + çık [ TT.de kullanılan “yılan+cık gibi] (is.) Aniden insanı şaşkına çeviren veya bayıltan sancılı hastalık.
“Qoyanşıq” hastalığı olan. Qoyanşıqtay, < T. koyan (ED, 678a) qoyanşıq +tay (sf.) “Qoyanşıq” hastalığına benzer. Qulaq, < T. kulkak (ED, 621a) (is.) Kulak, işitme organı.
Quyañ, < T. kuy-añ (is.) Beyindeki bazı sinir sistemlerinin bozulmasından ortaya çıkan bel ağrısı.
benzer, bel hastalığı gibi. L Labirint, < R. labirint (is.) Kulağın iç boşluğu, iç kulak boşluğu. Laringit, < Fr. laryngite (is.) Damağın şişip ağrımasıyla ilgili hastalık. Lazaret, < R. lazaret (is.) Askerlerin tedavi olduğu yer, askerî hastane. Läket, < ? (sf.) İnsan organlarındaki kusur. Läketlen-, < ? läket+le-n- (f.) Yaramaz duruma gelmek, işe yaramaz olmak, sakatlanmak. Läketlew, < ? läket+le-w (sf.) Arızalı, kusurlu, sakat, işe yaramaz. Läketlik, < ?läket+lik (is.) Sakatlık, arızalı oluş, kusurluluk. Lepse, < ? (is.) Çocuklarda ve yaşlılarda görülen solunum yolları hastalığı. Lepselik, < ? lepse+lik (sf.) Solunum yolları hastalığı ile ilgili. Letargiya, < Fr. léthargie (is.) İnsan veya canlıların derin uyku hali. M Maqaw, < ? (is.) ağız. Bir hastalık adı. *Maqaw pestey: Kötü hastalığa benzer, “maqaw” hastalığı gibi. Maqawday, “Maqaw” hastalığı gibi. Martıw, < mart-ıw ? (is.) Kendini kaybetme, albastı hastalığı. Martıwday, < martıw+day (sf.) “Martıw” hastalığına yakalanmış gibi, kendini kaybetme (albastı) hastası gibi. Mayıplıq, < ? mayı-p+lıq(is.) Bir organı olmamaklık, aksaklık, topallık. (krş. Mayır- Bir organından olmak, bir organı veya parçası zarar görmek, işe yaramaz duruma gelmek. KTTS)
görmek (sanmak). Mayıptay, < ? mayıp+tay (sf.) Topal gibi, aksak gibi.
Mayır-, < ? mayı-r- (f.) Bir organından olmak, bir organı veya parçası zarar görmek, işe yaramaz duruma gelmek.
işe yaramaz duruma düşmek, bir organı kırılmak.
yaramaz. 2. Bir organı eksik, kusurlu, aksak. Mäntirsekle-, < ? män+tirsek+le- (f.) 1. Yaramaz olmak, kötü olmak, kötü hale gelmek. 2. Bir organı eksik olmak, aksak olmak.
hekimlik dalı. Meditsinalıq, < R. meditsina+lıq (is.) Tıpla, hekimlikle ilgili. Medpunkt, < R. medpunkt (is.) Sıhhî yardım merkezi, sağlık ocağı. Medsestra, < R. medsestra (is.) Hemşire, sağlık hemşiresi. Yüklə 190,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|