Journal of marketing, business and management(jmbm)/sjif factor: 28

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 4.28 
www.jmbm.uz VOLUME 1, ISSUE 9 (December) ISSN: 2181-3000 
Page 1 
PUL OQIMI TUGRISIDAGI XISOBOTINI MOLIYAVIY BUXGALTERIYA
JADVALLAR ASOSIDA SHAKLINI KURIB CHIQISH
 
Eshonqulov Akmal Qudratovich 
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti 
Buxgalteriya hisobi kafedrasi assistenti 
 
Annotatsiya: 
maqolada "pul oqimlari to’g’risidagi hisobot" shaklini 
shakllantirish evolyutsiyasi, shuningdek, buxgalteriya (moliyaviy) hisobotlarining 
turli xil foydalanuvchilari uchun o’zbek va xalqaro standartlarga muvofiq uning roli 
va maqsadi ko’rib chiqiladi. Hisobot usullarining tahlili shuni ko’rsatdiki, ichki 
hisobot foydalanuvchilari uchun bevosita usul maqbuldir.
 
Kalit so’zlar: 
naqd pul, hisobot, foydalanuvchilar, xalqaro standartlar, joriy 
faoliyat, investision faoliyat, moliyaviy faoliyat, pul yekvivalentlari. 
Abstract:
the article examines the evolution of the form of the "statement of 
cash flows", as well as its role and purpose in accordance with Uzbek and 
international standards for various users of accounting (financial) reports. The 
analysis of reporting methods showed that the direct method is acceptable for internal 
reporting users. 
Key words:
cash, reporting, users, international standards, current activity, 
investment activity, financial activity, cash equivalents. 
Milliy 
iqtisodiyotda 
islohotlarni 
chuqurlashtirish 
va 
iqtisodiyotni 
yerkinlashtirish moliyaviy resurslardan samarali foydalanishni, xususan, hisob milliy 
va xalqaro standartlar asosida pul oqimlarini boshqarish usullarini takomillashtirishni 
talab yetadi. Faoliyat turi (operasion, investisiya, moliyaviy) tomonidan moliyaviy 
resurslar harakati to’g’risidagi ma’lumotlarni aks yettirish uchun, moliyaviy hisobot 
tarkibi bir "pul oqimi hisoboti" (shakl No. 4) sifatida ishlab chiqilgan. Ushbu hisobot 
shakli bizning amaliyotimiz uchun nisbatan yangi bo’lib, hozirgi vaqtda ko’p hollarda 
faqat 5110 hisobida to’ldiriladi. Xo’jalik yurituvchi subektlarning ko’pchiligida "pul 
oqimlari to’g’risidagi hisobot"ning mohiyati, maqsadi, axborot imkoniyatlari va 
to’ldirish usullariga ye’tibor qaratildi. Shuning uchun tavsiyanomaning ushbu 
bo’limida mazkur hisobotni ishlab chiqarishning milliy va milliy o’ziga xos 
xususiyatlari va uning boshqaruvga axborot berishdagi ahamiyati bayon qilinadi. 
Pul oqimi jadvalini (shakl sonli 4) buxgalteriya hisobi asosiy shakllaridan biri 
hisoblanadi, kompaniya mablag’lari daromad va xarajatlar haqida ma’lumot 
umumlashtirish uchun ishlatiladi qaysi. Buxgalteriya hisobi yadrosini tashkil yetuvchi 
ma’lumotlarni sezilarli darajada to’ldiradi va boyitadi - "balans" (1-shakl) va 
"moliyaviy natijalar to’g’risida hisobot" (2-shakl). Ma’lumki," balans " (1-shakl) 
korxonaning moliyaviy holatini ma’lum bir sanada (hisobot davri oxirida) aks 
yettiradi. Pul oqimi to’g’risidagi hisobot (4-shakl) moliyaviy hisobotlarning tarkibiy 
qismlaridan biri bo’lib, hisobot davrining boshidan oxirigacha pul oqimlaridagi 
o’zgarishlarni tasvirlaydi. 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 4.28 
www.jmbm.uz VOLUME 1, ISSUE 9 (December) ISSN: 2181-3000 
Page 2 
Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot (shakl yo’q. 2) korxonaning hisobot 
davridagi moliyaviy-xo’jalik faoliyati natijalarini aks yettiradi. Bu faoliyat naqd 
holatini ta’sir qiluvchi muhim omil hisoblanadi, pul oqimi belgisida aytilganidek 
(shakl No. 4). Pul oqimi haqida ma’lumot juda muhim, chunki u moliyaviy 
hisobotlarni foydalanuvchilarga naqd va naqd pul yekvivalentlarini oshirish va 
ishlatish qobiliyatini baholashga imkon beradi. Bu yerda naqd pul va pul 
yekvivalentlari tushunchasiga batafsilroq to’xtalamiz. Xalqaro moliyaviy hisobot 
standartlari (UFRS) va AQSh umumiy buxgalteriya tamoyillari (US GAAP) bo’yicha 
naqd pul korxona va talab bo’yicha investisiyalar tomonidan naqd puldan iborat. 
NSB sonli 9 "pul oqimi jadvalidan" ga muvofiq, naqd pul yekvivalentlari qisqa 
muddatli yuqori likvidli investisiyalar (moliyaviy investisiyalar) bo’lib, ular ma’lum 
miqdordagi pullarga oson va tez almashtiriladi, shuningdek qiymatning o’zgarishi 
tufayli ma’lum bir xavfga yega.
Bu shuni anglatadiki, naqd pul yekvivalentlari yuqori likvidli qisqa muddatli 
moliyaviy investisiyalar bo’lib, ma’lum miqdorga osonlik bilan aylanadi va 
qiymatning o’zgarishi xavfiga deyarli ta’sir qilmaydi. Ular xazina obligasiyalari, 
muddatli depozitlar, depozit sertifikatlari va shunga o’xshashlarni o’z ichiga olishi 
mumkin. 
Pul oqimlari to’g’risidagi hisobotni tuzishda (4-shakl) pul mablag’lari va pul 
yekvivalentlari jamlanadi va summada hisobga olinadi. Moliyaviy investisiyalarni pul 
yekvivalentlari shaklida sotib olish va sotish mablag’larni ishlatish manbai yoki usuli 
yemas, balki korxonani boshqarish jarayonining bir qismidir. Korxonadan investorga 
pul mablag’larining berilishi va qaytarilishi pul oqimlari to’g’risidagi hisobotda aks 
yettirilmaydi (4-shakl). 
Pul oqimlari to’g’risidagi hisobotda pul oqimlarining tasnifi. Pul oqimlari 
to’g’risidagi hisobotda pul oqimlari va oqimlari asosan uch toifaga bo’linadi: 
operasion faoliyat, investisiya faoliyati va moliyalashtirish faoliyati. Pul oqimlarini 
ushbu toifalarga guruhlash korxonaning uchta asosiy faoliyatidan har birining naqd 
pulga ta’sirini aks yettirishga imkon beradi. Uchta toifaning naqd pulga ta’siri naqd 
pul qoldiqlarini ochish va yopish davri mobaynida aniq o’zgarishni anglatadi.
Nos sonli 9 ilovaga muvofiq" pul oqimi jadvalidan " (shakl 4), operasion 
faoliyati bo’lgan asosiy daromad xo’jalik yurituvchi subyektning faoliyati, 
shuningdek, investisiya va moliyaviy faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan boshqa 
xo’jalik faoliyatibor. 
Odatda, korxonaning faoliyat (asosiy) faoliyati mahsulot, ish va xizmatlarni 
sotishga qaratiladi. Operasion faoliyatdan pul oqimlari subyektning investisiya va 
moliyalashtirish faoliyati tarkibiga kirmaydigan barcha operasiyalarni o’z ichiga 
oladi.