İxtisas: Yerquruluşu, torpaq və şəhər kadastrı Fənn: Fotoqrammetriya Müəllim: Məmmədova Aygül Mustafa qızı
Şəkillərin böyüdülməsinin əsaslandırılmış faktorları
Yüklə 0,81 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkillərin böyüdülməsində çoxluğun optimallaşdırlması
- Böyüdülmüş şəkillərin metrik xüsusiyyətləri
- Böyüdülmüş şəkillərin avtonom istifadə olunan hissələrinin metrik xüsusiyyətləri
- Mövzu 15 Aeroşəkillərin transformasiya edilməsi prinsipi 1.Aerofotoşəkillərin transformasiya edilməsi. 2.Transformasiyanın növləri
- 1) Analitik üsul 2) Fotomexaniki üsul 3) Optik qrafiki üsul 4) Differensial üsul 1) Analitik üsul
- 1.Həndəsi 2.Optik
- Mövzu 16 Topoqrafik planlar Plan
- Topoqrafik çəkilişin metodları
- Topoqrafik aerofotoplanalmaya verilən əsas texniki tələblər.
- Geodeziya ölçmələri, topoqrafiya
Şəkillərin böyüdülməsinin əsaslandırılmış faktorları İqtisadi nöqteyi nəzərdən planalma işlərinin kartoqrafiya miqyaslarına nisbətən daha kiçik miqyasda yerinə yetirmək əlverişlidir.Miqyasın kiçildilmə həddi şəkillərin vacib yer obyektlərinin təsviri imkanından və metrik işlərin yerinə yetirilmə dəqiqliyinin təmin olunmasından asılıdır. Çox hallarda ilkin şəkillər lazımi dəqiqliyi təmin etmir və bəzən müəyyən məsələlərin həlli mümkün olmayır. İnsanın görmə aparatının bacarığı 20 və 40 mm həddindədir Lakin real bu qiymət iki dəfə azalır. Beləliklə , görmə aparatının orta bacarığı şəkillərin analızı zamanı 7-10 mm-1 və daha az olur. Yüksək keyfiyyətli obyektivlərin hesabına aero-kosmik şəkillər üçün bu qiymət 60-80 mm-1 və daha çox ola bilər. Bu da planalma miqyasının uyğun olaraq 8-10 dəfə azaltmağa imkan verir. Belə şəkillərin böyütməklə deşifrlənmə əməliyyatları lazımi səviyyəyə çatdırırlar və bu zaman 2 variant istifadə olunur: optiki və fotoqrafik böyütmə. Birinci variantda şəkillərdən semantik informasiyanı çıxarmaq üçün böyüdücü vasitələrlə - lupa , monokulyar və binokulyar alətlər tətbiq edilir. Kiçik sahəli obyektlərin deşifrlənməsi zamanı fotoqrafik böyütmə tələb olunur. Qeyd edək ki, bu variant baha başa gəldi. İstehsalatda daha böyük böyütmə əmsalları tətbiq edilir. Şəkillərin böyüdülməsində çoxluğun optimallaşdırlması Şəkillərin böyüdülməsi əmsalının seçilməsi həm texniki həm iqtisadi cəhətdən əhəmiyyətlidir. İzafi böyütmə əmsalının nəticəsində fotomaterial və kimyəvi maddələr üçün sərfiyyat artır. Böyüdülmüş formatlı şəkillərlə iş mürəkkəbləşir. Böyüdülmə əmsalının kiçik qiymətində isə kiçik detalların axtarış və tanınmasında əlavə optik böyüdülmə tələb olunur. Deşifrlənmə nəticələrinin qeydiyyatı və ölçülməsinin dəqiqliyi azalır. Praktikada şəkillərin işçi sahəsindən və xəritənin planşetinin ölçülərindən asılı olan böyüdülmə əmsalının optimal qiymətinin təyini hesabi və emprik yolla təyin edilir. İnterpretoskop aləti tətbiq edilərsə böyüdülmə əmsalının o qədər artırılır ki, vacib informasiyaların alınması həddinə çatdırılsın. Bu qiymət fotoqrafik böyüdülmə əmsalının optimal qiymətinə yaxın hesab olunacaqdır. Böyüdülmüş şəkillərin metrik xüsusiyyətləri Böyüdülmüş şəkillər əsasən semantik məlumat daşıyıcı kimi hesab edilir. Onların metrik imkanlarının analizi zamanı şəkillərin metrik xüsusiyyətlərinə aşağıdakı faktorlar təsir göstərir.
Yuxarıdakı düsturlarda ümumi bir anlayış şəkilçəkmənin hündürlüyünün mütləq və nisbi xətalarına mütənasib kiçildilməsi.Hündürlüyü dəyişərkən (H) uyğun olaraq fotoaparatın fox məsafəsi ilə dəyişdirilməlidir.(f)Yerquruluşu işləri üçün aerofotoplanalma materiallarından metrik informasiyada istifadə olunmaq üçün çıxarılacaq mılumat sahələrin qiymətidir.Bu zaman sahələri tələb olunan dəqiqliklə ölçmək lazımdır.(C 6.1) Şəkli meylli metrik xüsusiyyətlərinə təsiri yer üzərindəki eyni ölçülü xətlərin miqyaslarının izləməklə əyani görmək olar. Şəkli müxtəlif miqyasları çəkmə hündürlüyü artdıqca azalır. (6.2 ) cədvəlinə şəkillərin meylliyinin həddi qiymətləri verilir. Cədvəlin təhlilindən görünür ki, girostabilləşmiş şəkillər fox məsafəsinin 200-350 mm qiymətlərində daha böyük metrik imkanlara malik olur. Fox məsafəsinin 500-1000 mm qiymətlərində çəkilmiş düzənlik ərazilərinin plan şəkillərinə görə sahələr bir başa böyük dəqiqliklə təyin edilə bilər. Beləliklə , şəkil çəkmənin düzgün seçilmiş parametrlərində böyüdülmüş şəkillər metrik xüsusiyyətlərinə görə fotoplana bərabər hesab edilə bilər və onun miqyası yuxarıda göstərilən məlumatlara görə təyin edilir. Böyüdülmüş şəkillərin avtonom istifadə olunan hissələrinin metrik xüsusiyyətləri Hesab olunur ki , böyüdülmüş şəkillərin umumilikdə dəqiqliyi görülən işlərin dəqiqliyinə uyğundur. Onda belə şəklin avtonom istifadə olunan hissələridə eyni dəqiqliyə malik olar. Lakin şəkil çəkmənin hündürlüyünün müəyyən həddi olur. Çünki şəkil çəkmənin hündürlüyü artdıqca planalma və digər işlərə qoyulan tələblərdə çətinliklər meydana çıxa bilər. Bu səbəbdən bir çox hallarda tələb olunan dəqiqliyi böyüdülmüş şəkillərin yalnız mərkəz zonasına aid etmək olar..Bu hissədəki planşetləri plan kimi istifadə etmək mümkündür. Böyüdülmüş şəkillərin digər hissələrinin perspektiv təhriflərinin buraxıla bilən hədd daxilində olmasını yoxlamaq üçün cədvəllərdən istifadə olunur. Mövzu 15 Aeroşəkillərin transformasiya edilməsi prinsipi 1.Aerofotoşəkillərin transformasiya edilməsi. 2.Transformasiyanın növləri 3.Fotoplan 4.Fototransformator. Ədəbiyyat 1.S.A.Muraşev Y.U.Qebqart A.S.Kisliçın Aerofotogeodeziya-Moskva“Nedra”1985 2.A.İ.Obiralov , A.N.Limanov, L.A.Qabrilova Fotoqrammetriya Moskva “KolosS”2004 3.Adil Əzizov Məsafədən zondlamanın fiziki əsasları Bakı -2011 Aerofotoşəkillərin transformasiyası hər hansı bir ərazinin aerofotoşəkillərini mərkəzi proeksiyasının bir ölçüdən digər ölçülü mərkəzi proeksiyaya gətirilməsidir. Başqa sözlə desək fotoşəkilləri çəkilmiş ərazinin aerofotoşəkillərindən təsvirin fotoplana, plana və ya xəritəyə köçürülməsi prosesi aerofotoşəkillərin transformasiyasıdır. Topoqrafik xəritələr yer səthindəki nöqtələrin müstəvi üzərinə təsviri almaqla, yerin riyazi fiqurunu özündə saxlayır. Yuxarıdakı paraqrafda qeyd olunduğu kimi yer səthinin aerofotoşəkillərini marşrut boyu çəkərkən alınmış fotoşəkillər müxtəlif miqyaslı olur. Bu ilk növbədə çəkiliş zamanı relyefin müxtəlifliyindən, uçuş aparatının uçuş yüksəkliyinin dəyişkənliyindən və aerofotoaparatın fokus məsafəsinin avtomatik tənzim olunmadığından irəli gəlir. Ümumiyyətlə, dağlıq ölkələrin aerofotoşəkillərinin çəkilişi zamanı alınan fotoşəkillərdə miqyasın müxtəlifliyi daha qabarıq nəzərə çarpır. Onda həmin ərazilərin fotoşəkillərindən hər biri ayrılıqda təhlil olunaraq təhrif xüsusiyyətləri aradan qaldırılır. Daha dəqiq desək bu fotoşəkillər bir miqyasa gətirilir, yəni aerofotoşəkillərdə olan üfüqi və şaquli təhriflər aradan qaldırılaraq transformasiya olunur. Daimi relyef formalı ərazilərdə fərqli olaraq düzən ərazilər üçün və maili düzənliklər üçün bəzən transformasiya işləri aparılır. Ona görə ki, yuxarıda qeyd edildiyi kimi düzənlik ərazilərin aerofotoşəkillərinin çəkilişi zamanı mütləq yüksəklik demək olar ki, dəyişilmir yaxud sabit qalır. Topoqrafik aerofotoşəkillər yer səthindən nöqtələrin müstəvi səthin üzərinə mərkəzi proyeksiya vasitəsilə köçürülməlidir. Mərkəzi proyeksiya ortoqonal proyeksiyaya o vaxt müvafiq gəlir ki. ərazinin düz sahələrinin aerofotoşəkilləri çəkilsin. Beləliklə, topoqrafik aerofotoşəkillərin transformasiya edərkən verilmiş miqyasda ərazinin təsviri mərkəzi proyeksiyadan ortoqonal proyeksiyaya təhrif olunmadan köçürülür. Aerofotoşəkilləri transformasiya edərkən əsasən aşağıdakı üsullardan istifadə olunur.
a) Rəqəmli model timsalında fotoşəkillərin transformasiyası (koordinat kataloqu) b) fotoşəkillərin qrafik şəkillərdə avtomatlaşdırılmış koordinatlarla EHM- ə verilməsi. c) Şəkillərin köçürmə qurğusu ilə fotoşəkillərin təsvirinin alınması 2) Fotomexaniki üsul:- fototransformatorlardan istifadə etməklə düzənlik və dalğavari relyef formalarının fotoplanların alınması üçün istifadə edilir. Hazırkı dövrdə aerogeodezik müəssisələrdə aerokosmik və aerofotoşəkillərin transformasiyasında əsasən fotomexaniki üsuldan istifadə olunur. 3) Optik qrafiki üsul:- əsaslı optik proyektorlarla relyefin aerofotoşəkillər üzərindəki təsvirinin qrafiki şəkildə alınmasıdır. Hazırkı dövrdə bu üsuldan istehsalatda demək olar ki, istifadə olunmur. 4) Differensial üsul:- (ortofototransformasiya etmə) xüsusi ortofototransformatorlarla universal aparatlarla həyata keçirilir. Aerofotoşəkillərdə ərazinin relyefi çox da böyük olmayan rumbvari ərazilər üzrə transformasiya edilir. Transformasiyalı təsvirlər ortofotoşəkillər görünüşdə alınır ki, bu şəkillərin əsasında ortofotoplanlar hazırlanır. Aerofoto və aerokosmik şəkillərin transformasiyası iki şərt daxilində aparılır. 1.Həndəsi 2.Optik 1.Həndəsi şərt seçilmiş miqyasda təsvirin düzgün həndəsi transformasiya edilməsidir. 2.Optik şərt daxilində isə müəyyən ərazinin təsviri fototransformator qurğusunun ekranında əks olunur. Yuxarıda qeyd olunan üsulların hər birində transformasiya iki üsula əsasən məlum kənar elementlərə görə müəyyənləşdirmə və ya istinad nöqtələrə əsasən aparılır. Qeyd etmək lazımdır ki, çox vaxt kənar elementlərə görə orentasiya aero və kosmik şəkillər istifadəsi üçün məlum deyil. Beləki, çəkiliş prosesində, bir qayda olaraq bu ünsürlər lazımi dəqiqliklə qeyd olunmur. Buna görə də birinci qeyd olunan transformasiya üsulunda məlum olmayan ünsürlərin və ya elementlərin müəyyənləşdirilməsi (orentasiyası) xüsusi hesablama yolu ilə, bu məqsəd üçün verilmiş koordinatlarla şəkillərin əraziyə bağlılığı nəzərə alınır. Bu bağlılıq istinad nöqtələrinə görə yerinə yetirilir ki, hansılar ki, sonradan transformasiyasının ikinci üsulunda istifadə olunur. Bu nöqtələri koordinatlarına gorə məlum olmayan elementlərin kənar orentasiyası analitik hesablama sisteminin həlli yolu ilə tapılır. Məlum olmayan elementlərin aerokosmik və aerofotoşəkillər üzərində orentasiyasının, koordinatları məlum olan dayaq nöqtələrinə görə müəyyənləşdirilməsi fotoqrammetriyanın əsas məsələləridir. Aerokosmik və aerofotoşəkillərdə 3 xətti və 3 künc elementlərinin (ünsürlərinin) orentasiyası üçün ən azı 3- koordinatları məlum olan dayaq nöqtələri götürülməlidir. Bu dayaq nöqtələri, yol ayırıcı, tarlaların aydın küncləri və, s ola bilər. Bu nöqtələr yaxşı tanınır və aerofotoşəkillərdə qeyd olunur. Nöqtələrin planlı mövqeyi tranformasiya işlərinin aparılması üçün vacibdir. Həmin nöqtələrin mövqeyi çöl geodezik tədqiqatlarda və ya ərazinin qrafik, ya da hərtərəfli analitik fototranqulyasiyası ilə xüsusi fotoqrammetrik hesablarla tapılır. Aerokosmik şəkillərdə isə dayaq nöqtələri çox vaxt ərazinin kontur nöqtələri seçilir ki, onların mövqeyi coğrafi (topoqrafik) xəritələrin köməyilə tapılır. Aerokosmik fotoşəkillərdə kontur qrupuna okeanların, iri dəniz və göllərin, sahil xətləri, həmçinin iri çay şəbəkələri daxildir. Fotoplan Müxtəlif relyefli ərazi aerofotoşəkilləri kiçik sahələr üzrə transformasiya edilir. Beləliklə hər hansı bir ərazinin transformasiya edilmiş fotoşəkilləri əsasında tərtib edilən planına fotoplan deyilir. Fotoplan- konturların plan vəziyyətinin dəqiqliyinə görə topoqrafik xəritələrə uyğundur. Fotoplanınn montajı aeroşəkillərin neçə müstəvi transformasiyasının həyata keçirilməsindən asılı olaraq müxtəlif cür olurlar. Əsasən isə fotoplanın montajı – bir müstəvi transformasiyası həyata keçirilən montajından və zonalar üzrə (marşrut üzrə)transformasiya edilmiş şəkillərin montajından ibarətdir. Bir müstəvi transformasiyası həyata keçirən aeroşəkillərin montajı aşağıdakı şəkildə aparılır: Hər bir aeroşəkildə 5 transformasiya nöqtəsində 1 mm diametrli dəlik açılır.Aeroşəkillər kağız əsas üzərində yerləşdirilir ki, açılmış dəliklərdən transformasiya nöqtələrinin plan vəziyyəti aydın görünsün. Sonra qonşu şəkil ümumi transformasiya nöqtələrini birləşdirən xətt boyu kəsilir və əsas üzərində bərkidilir. Fotoplan montajının dəqiqliyi transformasiya nöqtələri , kəsmə xətt və çərçivə üzrə müəyyən edilir. Sərtə görə açılmış dəliklərin mərkəzləri əsas üzərindəki transformasiya nöqtələri ilə üst-üstə düşməlidir. Dəliyin diametri 1 mm olduöundan transformasiya nöqtəsi üzərindən aeroşəklin sürüşməsi 0.5 mm-dən artıq olmalıdır. Çərçivə üzrə dəqiqliyin yoxlanılması qonşu fotoplan və ya xəritə ilə həyata keçirilir. Ümumiyyətlə transformasiya işləri əsas etibarı ilə zonalar üzrə aparılır. Aerokosmik və aerofotoşəkillərin transformasiyası fototransformatorlarla həyata keçir. Fototransformator FTB üfüqi aeroneqativi transformasiya etmək üçün optiki mexaniki transformatorlardan istifadə edir. Bu fototransformasiyada 30  30 sm və ya böyük formatlı aeromodelləri transformasiya etmək olar. Fototransformatorun əmsalı 0,7- 50-yə qədərdir. Metal ekranın ölçüləri 100 və 60 sm olur. Ekranın bir horizontal oxu var ki, bu da baş vertikal müstəvisinə perpendikulyardır. Horizontal ox ətrafında ekran müstəvisi  bucaq altında dönə bilir. FTB-nin obyektivi “luç” tipinə daxildir. Onun foks məsafəsi F-180 mm. Aeroneqativ xüsusi yerləşir.
Kasetdə aeroneqativlərin koordinatlarını düzgün yerləşməsi üçün şüşə üzərində mərkəzləmə işarələri olur. Kaset müstəvisi həmişə baş vertikal müstəvisinə perpendikulyar olur. Aeoroneqativ fokusda yerləşmiş civə lampası vasitəsi ilə işıqlanır. FTB-nin ölçüləri: oturacaq hissəsi 120-145 sm,hündürlüyü -3.1 m, ağırlığı 700kq-dır. FTM transformtoru vertikal optiki mexaniki cihazdır. Bu cihaz vasitəsi ilə 30x30 sm və böyük formatlı aeroneqativləri transformasiya etmə əmsalı 0.7-0.5 qədərdir. Görüş bucağının dəyişmə fokusu məsafədən asılıdır. Metal ekranın ölçüsü 60x60 sm-dir. Ekranın iki paralel oxu var. Ən yüksək üfüqi bucağı 14-ə bərabərdir. FTM ölçüləri: oturacaq hissəsi 95-115sm,hündürlüyü -2.80 m-dir. Yuxarıda qeyd olunan fototransformatorla yanaşı aerofotoşəkillərin fototransformasiyasında digər aparatlardan da FTA, xarici aparatlardan Rectimat -C, SEG-5 və 6,"Karl Seys Sena ","Opton " və sair istifadə edilir.
1.Aerofototopoqrafiya 2. Topoqrafik çəkilişin metodları 3.Topoqrafik aerfotoplanalmaya verilən tələblər 4.Aerofotoplanalmada plan və yüksəklik əsasının yaradılması
2.R.M.Heydərova, P.Y.Nağıyev. Kosmosdan yerin tədqiq edilməsi. Bakı – 2011 Aerofototopoqrafiya Ərazinin topoqrafik planı yerdən müxtəlif üsullarla alınmaqla bərabər havadan da alına bilər. Təyyarədən yerin şəklini xüsusi aerofotoaparat vasitəsi ilə müəyyən miqyasda almağa havadan planalma və ya aerofotoplanalma deyilir. Aeroşəkillərdən topoqrafik xəritə tərtib etməklə məşğul olan elm aerofototopoqrafiya adlanır. Havadan alınmış fotoşəkillərdən istifadə etməklə yerin fotoplanının və ya fotoqrafik planını tərtib etmək olar. Situasiya konturlarının və relyefin kağız üzərində tamam əks etdirilməsində aeroşəkil ən qiymətli sənəddir.Bu xüsusiyyətlərinə görə aerofototopoqrafiya xəritə tərtib etmək , mühəndis axtarışı və müxtəlif layihələndirmə işlərində müvəffəqiyyətlə tətbiq olunmaqdadır. Dəqiqlik etibarı ilə yerdən planalma üsullarından heç də geri qalmayan aerofototopoqrafiya konturların və relyefin sürətlə dəqiq plana alınmasında xeyli üstün yer tutur.
Topoqrafiya yerin nöqtələrinin koordinatlarını təyin edir və şəkillərə əsasən topoqrafik xəritə yaradır. Fotoqrafiya fotoqrammetriyanın əsasını təşkil edir. Şəkillərə əsasən yerin xəritəsinin yaradılması proseslər kompleksi fotoqrafik çəkiliş adlanır. Bu kompleksə aiddir: yerin şəklinin çəkilməsi, çöl geodeziya işləri və kameral fotoqrammetrik işləri. Fotoqrafik çəkiliş yerin şəklinin çəkilməsində istifadə olunan texniki vəsaitdən asılı olaraq aşağıdakılara bölünür: yerüstü fototopoqrafiya, aerofototopoqrafiya, kombinir və kosmik. Yerüstü fototopoqrafik çəkiliş yer nöqtələrindən fototeodolitlə alınmış yer səthinin şəkillərinə əsasən yerinə yetirilir. Belə çəkiliş çox vaxtı fototeodolit və ya yerüstü stereofotoqrammetrik çəkiliş adlandırırlar. Aerofototopoqrafik çəkilişdə təyyarədə, vertolyotda qurulmuş aerofotoaparatlarla çəkilmiş yer şəkillər ilə yerinə yetirilir. Kombinir çəkiliş özündə fototeodeolit və aerofototopoqrafik çəkilişlərini birləşdirir. Bu halda yer səthinin şəkli 2 dəfə çəkilir. Fototeodolit şəkillərinə əsasən dayaq şəbəkəsi sıxlaşdırılır, aerofotoşəkillərlə xəritə yaradılır. Kosmik çəkilişdə kosmik şəkillərdən istifadə olunur. Aerotopoqrafik çəkiliş üçün 2 metoddan – kombinir və stereotopoqrafik istifadə olunur. Kombinir metod tək şəklin xüsusiyyətlərinə əsaslanır və xəritənin kontur hissəsini almağa imkan verir. Xəritənin relyef hissəsini isə menzula planalma ilə və ya köhnə xəritələrdən istifadə ilə almaq olar. Düzənlik və təpəlik ərazilərin çəkilişindən bu metoddan geniş istifadə edilirdi. İndiki zamanda isə yerin relyefinin stereoskopik oxunması mümkün olmayan, şəkillərin keyfiyyətinin lazımi qədər olmayan hissələrində bu metoddan istifadə olunur. Stereotopoqrafik metod şəkil cütlüyünün xüsusiyyətlərinə əsaslanır və kameral şəraitdə xəritənin kontur və relyef hissəsini almağa imkan verir. Bu metod xəritə yaradılmasının əsas metodu hesab olunur. Belə ki,
Stereotopoqrafik metodda şəkillərəb əsasən xəritələrin yaradılması iki üsulla; universal və diferensial üsulla yerin əyetirilir. Universal üsulda şəkil cütlüyünün bütün proseslərini; model almaq, planşetə nisbətən cəhətləndirmək, kontur və relyef çəkmək yerinə yetirən alətlərdən istifadə olunur. Differensial üsulda xəritələrin yaradılması iki alətdən – stereometr və proyektor (fototransformator) istifadə olunur. Stereometr şəkillər üzərində relyefin horizontallarını çəkir. Proyektor (fototransformator) kontur və horizontalları şəkildən planşet üzərinə köçürür. Xəritənin yaradılmasında modelin cəhətlənməsi üçün dayaq nöqtələrinin olması vacibdir. Geodeziya koordinat sistemində təyin olunmuş və şəkil üzərində tapılıb qeyd edilmiş nöqtələr dayaq nöqtələri adlanır. Dayaq nöqtələri çöldə geodeziya və ya kameral şəraitdə fototrianqulyasiya metodu ilə təyin edilir ki, bu da şəkillərə əsasən dayaq geodeziya şəbəkəsini sıxlaşdırmağa imkan verir. Fototrianqulyasiya yeni dayaq nöqtələrini bir və ya bir neçə marşurutlarının şəkillərinə əsasən yaradılmış modelə görə təyin edir. Belə modeli cəhətləndirmək üçün geodeziya üsulu ilə alınmış dayaq nöqtələrindən istifadə edilir. Xəritələrin yaradılmasında şəkillər üzərində təsvirləri tanımaq, xarakteristikalarını təyin etmək lazımdır. Bu proses deşifrə adlanır. Deşifrə çöl, kameral və kombinir hissələrinə bölünür.
Topoqrafik aerofotoplanalma zamanı bir sıra tələblər yerinə yetirilməlidir ki bunlarada əməl olunması aerofotoşəkillərin fotoqrametrik işlənməsini təmin edir.Bu tələblər aşağıdakılardan ibarətdir. Düzənlik rayonların planalması zamanı yüksəkiyin hesablanması 3 % dən dağın ərazilər üzrə 5 % dən artıq olmamalidir. Əyilmə əqrəbinin marşrutu nun uzunluğuna olan nisbəti ilə xaraktrizə olunan marşrutların qeyri-düzxətliliyi 750 m və daha hündür yüksəklikdə olanda 1:5000 dən kiçik miqyasla planalma zamanı 2 %dən artıq olmamlıdır.750m-dən aşağı yüksəklikdə və 1:5000 və daha böyük miqyasla planalma zamanı bu rəqəm 3 % dən artıq olmamalıdır. Aerofotoşəkillərin bir-birini Px uzununa örtməsi orta hesabla 60 % olmalıdır(minimal örtmə 56% dir. Bu da üç çay ( üç şəkil əsasında ) uzununa örtməni 12%- ni təmin edir(şəkil 7) Aerofotoplanalmanın məqsədindən və istifadə edilən texniki vəsaitdən asılı olaraq uzununa örtmə 80% lə 90% təyin oluna bilər(3-5% tərəddudlə) Aerofotoşəkillərin Py eninə örtməsi orta hesabla 30-40% (şəkil8) olmalıdır.Minimalenməortahesabla 20% lakinmaksimalörtmə 10-20% dən çox olur. Fotoqrafiya bazisinin qeyri-paralelliyi, 100mm və daha az olan fotokameralar üçün 5 dərəcədən artıq, f=200-350mm olduqda 10-12 dərəcədən f=500mm olduqda 14 dərəcədən artıq olmamalıdır.(şəkil9) Aerofotoşəkillərin meyl bucaqları qeyri-sabit planalma zamanı 3%-dən, sabit planalma zamanı isə 1% dən artıq olamalidir. Maksimal meyl bucağı aerofotoşəkillərin sayı ümumi şəkillərin sayının 10% dən çox olmamalıdır. Aerofotoplanalma buludsuz hava şəraitində həyata keçirilməlidir. Üfuq üzərində günəşin yüksəlməyi ağ-qara fotoplyonka ilə şəkilçəkmə zamanı 20 dərəcəyədək, rəngli və .zonal fotoplyonka ilə şəkilçəkmə zamanı isə 25 dərəcədən az olmamalıdır.Tor örtuyü ilə örtüyü ilə örtülmüş qütb rayonları ərazilərində günəşin alçaq vəziyyəti zamanı aerofotoplanalmanı aparmaq daha məqsədə uyğundur. Çünki bu zaman daha çox kölgəlik əmələ gəlir ki, bu da fotoqrammetrik ölçmələr üçün daha əlverişli şərait yaradır. Aeroneqativlər və şüşə və plastik üzərindəki diopazitivlər bütün sahə boyu kəskin təsvirə malik olmamalıdırlar Havadan çəkilmiş stereoskopik şəkillərə əsasən yerin topoqrafik planı və relyefinin alınması əməliyyatına havadan relyefli planalma deyilir. Geodeziya ölçmələri, topoqrafiya INTEGRIS kompaniyasının “Geodeziya ölçmələri” şöbəsi çöl-tədqiqat işləri, ölçmələr, ərazi və obyektlər haqqında məlumatların toplanması, emalı və hazırlanması sahələrində tələb olunan bütün işləri yüksək keyfiyyətlə yerinə yetirir. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi tərəfindən İntegris MMC-yə “Geodeziya, topoqrafiya və xəritəçəkmə” fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsi üçün №004471 seriyalı lisenziya verilmişdir. Kompaniya tərəfindən aparılan bütün geodeziya tədqiqat işləri və ölçmələr hal-hazırda qüvvədə olan dövlət və beynəlxalq standartlarına və qaydalarına uyğun olaraq həyata keçirilir. Şöbə topoqrafik ölçmələr (planalma), geodeziya və kadastr ölçmələri, mühəndislik geodeziyası, daimi geodeziya nöqtələrinin şəbəkələrinin yaradılması, xüsusi geodeziya tarazlığı, yerin nəzarət nöqtələrinin siqnallaşdırılması və ölçülməsi, nivelir şəbəkəsinin qurulması və tarazlaşdırılması, deformasiya ölçmələrinin yerinə yetirilməsi, yolların və binaların təsviri, yerüstü lazer skanlaşdırılması, texniki inventarlaşdırma, yeraltı və yerüstü kommunikasiyaların təsbit edilməsi, ölçmə məlumatlarının emalı, xəritələşdirilməsi və hesabatların hazırlanması işlərini və xidmətlərini yüksək dəqiqliklə və keyfiyyətlə təmin edir. Sahə komandalarının üzvləri ali təhsilli, peşəkar mütəxəssislər olmaqla yüksək səviyyəli ölçmə cihazları (Trimble – R8 GNSS, Trimble GPS 5800, Leica FlexLine TS02/09, Total Station GPT-9000A, Nikon, Topcon lazer RL-H4DR, RL-VH4G2 Trimble Recon handheld, GMS – 2 və s.) iş stansiyaları, sahə nəqliyyat vasitələri, habelə digər zəruri avadanlıqlarla təchiz olunub.
Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
