Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University



Yüklə 3,32 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/92
tarix17.09.2017
ölçüsü3,32 Kb.
#205
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   92

Dinin Aydınlanmacı Eleştirisi ve Hıristiyanlığın Mitolojik Karakteri
 
9
tir.
4
 Mythos, Batı kutupsal düşünme biçiminde bir karşıtlığı da ifade 
etmektedir. Bu karşıtlığın asli kutbunu Logos oluşturmaktadır. “Lo-
gos” gerçeğin insan gözüyle görülmesi, doğruların keşfi, bilime giden 
yol  olarak  ifade  edilmektedir.  Dolayısıyla  bilimsel  düşüncenin  mitik 
düşünceye radikal bir biçimde karşıt olduğu ve bilimsel düşüncenin 
yaygınlaşmasının mitik düşünme biçimini ortadan kaldıracağı düşü-
nülmüştür.
5
 Aydınlanmacı eleştirinin dışında mit’e yönelik yaklaşım-
lar da bulunmaktadır.
Claude Levi-Strauss mitik düşüncenin felsefi ve bilimsel düşünme 
biçiminden farklı olduğunu ifade ederken, mitik düşüncenin duyum-
sanabilir dünyadan aldığı imgeler yoluyla iş gördüğünü ve fikirler ara-
sında bağlar kurmak yerine zıtlıkları karşı karşıya getirmek suretiyle 
işlediğini ifade eder.
6
 Levi-Strauss’un ifade ettiği düşünme biçiminin 
farklılığı  dilin  de  farklılığını  içermektedir.  Sözlü  kültürün  en  önem-
li unsurlarından biri olarak Mit’in aktarım sürecinde başkalaşımı da 
kaçınılmaz olmuştur. Bu başkalaşım mit’in dilini kapsadığı gibi tema-
larını da kapsayan bir değişim olarak karşımıza çıkmaktadır.
7
Mitlerin  kuşaklar  arası  dolaşımı  sözlü  kültür  dolayımıyla  gerçek-
leştiğinden  bu  aktarımda  nesillerin  biriktirdiği  sübjektif  unsurların 
anlatıma dâhil edilmesi başkalaşımı kaçınılmaz kılmıştır. Söz konusu 
aktarım,  abartılar,  eklemeler,  çıkarmalarla  birlikte  gerçekleştiği  için 
değişikliklere açık bir süreci ifade eder. Eliade’a göre mitlerin dilindeki 
abartı  onları  besleyen  önemli  kaynaklardandır.  Abartı,  mitleri  daha 
çekici ve cazip kılan bir unsur olarak işlev görmüştür. Mitlerin anla-
tımındaki  hususlar  insanlar  tarafından  gerçek  ve  kutsal  olarak  ka-
bul edilir. Mitlerin, pratik bilgiden daha karmaşık hususlara gidişte 
kılavuzluk ettiği ve insanın sezgi gücü ve doğasında var olan zaaf ve 
tutkuları ifade etme açısından çok yönlü bir kullanış imkânı sunduğu 
varsayılmaktadır.
8
Kutsalı anlatmak ya da kutsalı insani kavrayış biçimi ve diliyle ifa-
de  etmek  anlamında  kullanılan  “mit”,  klasik  Yunanlılar  tarafından 
sekülerleştirilmiştir. Mit’in seküler değişimi ona yönelik negatif tutu-
mun ardında yatan unsur olarak görülmektedir. Kimi araştırmacılara 
göre, seküler Yunan mitolojisi bu niteliğiyle sadece halk edebiyatının 
bir formu olarak görülmektedir. Mitlerin kutsal ile olan bağının kopa-
rılması Miken (Mycenaean) dönemine tekabül etmektedir ve söz konu-

Raffaele Pettazzoni, ‚The Truth of Myth‛, Sacred Narrative, s.92.

Levi-Strauss, Claude, Modern Dünyanın Sorunları Karşısında Antropoloji, Çev.: Akın Ter-
zi, Metis Yayınları, İstanbul 2011, s.73

Levi-Strauss, a.g.e., s. 68-69

Eliade, Mircea, Mitlerin ÖzellikleriÇev.: Sema Rifat, Simavi Yayınları, İstanbul 1993, s. 
29

Eliade, a.g.e, s.29


10
 
Y
akın
 D
oğu
 Ü
nİversİtesİ
 İ
lahİYat
 F
akÜltesİ
 D
ergİsİ
su süreç, bir taraftan kutsal/dini olandan arındırılma diğer taraftan 
kahramanlık ve masalsı öğelere büründürülme şeklinde gelişmiştir.
9
 
Bu süreçte eleştirel yaklaşımlar da karşımıza çıkmaktadır. Mesela 
Xenophanes, Homeros ve Hesiodos’un tanrılara yönelik anlatılarına; 
onlara hırsızlık, zina ve birbirlerini kandırma gibi insanda görülebile-
cek tutum, davranış, zaaf ve zayıflıkları yükledikleri gerekçesiyle karşı 
çıkmıştır. Xenophanes, ölümlülerin tanrıları kendi özellikleriyle tasvir 
ettiklerini, onlar hakkında insan biçimci bir algıya sahip olduklarını, 
söz konusu algı gereği, tanrıların doğduklarına, bedenlendiklerine, el-
bise  giydiklerine  ve  konuştuklarına  inandıklarını  söylemiştir.  Bunu 
örneklendirmek  amacıyla  da  Etiyopyalıların  küt  burunlu  siyah  bir 
tanrı, Trakyalıların ise mavi gözlü kırmızı saçlı bir tanrı tasvir etikle-
rini söylemiştir. Xenophanes, şayet atlar, sığırlar ya da aslanlar tan-
rılarını  tasvir  edebilselerdi,  onların  da  tanrılarını  kendi  biçimlerinde 
tasvir edeceklerini söyleyerek insan biçimli tanrı tasvirlerine karşı çık-
mıştır.
10
  Xenophanes’in  mit  eleştirisi,  logos  ve  zamanla  bir  karşıtlık 
ilişkisine  büründürülerek  “gerçekte  var  olmayan  şeyler”  anlamında 
eleştiriye dönüşmüştür. Yine Sokrates şairlere ve geleneksel öykü an-
latıcılarına cahil yalancılar diyerek karşı çıkmış, Platon ise, mitlerde 
tanrıların ahlaksız eylemlerle ilişkilendirilmesinden rahatsızlık duya-
rak Homeros’un mitlerini ahlaki gerekçelerle reddetmiştir.
11
 Aydınlan-
ma dönemine gelindiğinde söz konusu eleştiriler, bilimsel bir geçerli-
liği olmayan ilkel düşünme biçimiyle ilişkilendirilemeye dönüşmüş ve 
bilimin söylemine karşıt bir biçimde, doğaüstü ya da tanrısal güçler-
le idare edilen bir dünya vurgusuna sahip olmakla itham edilmiştir. 
Mit’in logosa karşıtlığı gerekçesiyle reddedilmesi, aydınlanma sonrası 
değerler üzerinde yükselecek Batı insanının, aklını kullanmak sure-
tiyle tutkularından, bilinçaltından, tarih ve geleneklerinden kurtula-
rak özgürleşeceği varsayımında temellenmiştir. Modern Batı, ilerleme-
ci tarih anlayışı retoriğiyle, pozitivist paradigmaya karşıt tüm anlayış 
ve kabulleri ilkel ve geri olarak nitelendirerek mahkûm etmiş Mitsel 
düşüncenin, tarihsel bilincin gelişmesiyle aşılacağını, logos karşısında 
gerileyip yok olacağını varsaymıştır. Söz konusu aydınlanmacı öngö-
rü, çağdaş düşüncede oldukça problemli bir hale gelmiş hatta bu söy-
lem bizzat mitik bir anlatıya dönüşmekle itham edilmiştir. Söz konusu 
aydınlanmacı eleştirilere rağmen mitik düşünce varlığını sürdürmüş 
özellikle tarih yazımında devam etmiştir.
12
 

Paul  Veyne,  Yunanlılar  Mitlerine  İnanmışlar  mıydı?,  çev.  Mehmet  Alkan,  Ankara:  Dost 
Kitabevi Yayınları, 2003, s.30.
10  Vorlander, Karl, Felsefe Tarihi, çev. Yüksel Kanar, İstanbul: İz Yayıncılık, 2004, s.51.
11  Robert  A.  Segal,  Myth  a  Very  Short  Introduction,  Oxford-New  York:  Oxford  University 
Press, 2004, s.11.
12  Eliade, Mitlerin Özellikleri, s.107.


Yüklə 3,32 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   92




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə