Iqtisodiy va ijtimoiy boshqaruv samaradorligi tushunchalari reja: Kirish

3. Boshqaruvning ijtimoiy samaradorligi
Boshqaruvni ijtimoiy samaradorligini miqdoriy bahosida mulkiy taqqoslash tavsifi va alohida xususiy yo’nalishlarga e’tiborlik xususiyati o’z ifodasini topadi. Boshqaruv apparatining mehnat unumdorlkigida muhim holat sifatida ishchilarning umumta’lim darajasini va malakasini oshirish, moddiy – maishiy sharoitlarini yaxshilash va boshqalar nazarda tutiladi. Iqtisodiy samaradorlik boshqaruvni takomillashtirishda boshqaruv apparatining mehnat va moddiy xarajatlarini kamaytirish, ijtimoiy – iqtisodiy omillarni qo’llash, ya’ni boshqaruv xodimlarining mehnat faolligini oshirish yoki mehnt qobiliyatlari susayishining oldini oluvchi, xodimlar qo’nimsizligini kamaytiruvchi va ishlovchilarning mehnat sharoitlarini yaxshilovchi tadbirlarni joriy qilish muhim ahamiyat kasb etadi.
Bozor sharoitida boshqaruvni ijtimoiy yo’nalishi kuchaytiriladi: boshqaruvni rivojlantirish moddiy – texnika bazasidan ijtimoiy – madaniy yo’nalishda foydalanish, korxonaning mulkchilik vositalari ahamiyatini, ishchilarning moddiy – maishiy sharoitlarini oshirish, ta’lim olish, madaniy vama’naviy vazifalarni chuqurlashtirish.
Menejer bozor munosabatlarida xo’jalik mehanizmini ijtimoiy, iqtisodiy va rag’batlantiruvchi omillarni, mehnat jamoasi tavsifini, kuch va malaka vositalarini qo’llash va takomillashtirishning sir – asrorlarini to’la o’zlashtirib olsagina boshqaruv faoliyatining samaradorligi va natijalarini ta’minlash muhiti yaratilar ekan.
Xodimlar korxonaning muhim vazifaviy tizimchasi hisoblanib, innovatsion rivojlanishning qimmatli resurslaridan iborat. Strategik va operativ vazifalarga ega bo’lgan holda, inson omili ishlab chiqarishni axborotlashtirishni intellektuallashtirishda markaziy o’rinnni egallaydi.
Ommaviy an’anaviy ishlab chiqarish va innovatsion rivojlanishning shubhasizligi o’rtasidagi ziddiyatlar aniqsa bozor iqtisodiyotiga o’tishda keskinlashadi. Bu holat xodimlarni boshqarish tizimi va inson resurslariga munosabatlarni o’zgartirishni taqozo etadi.
So’nggi paytlarga qadar “xodimlarni boshqarish” tushunchasi boshqaruv amaliyotida umuman bo’lmagan. Har bir tashkilot xodimlarni boshqarishning vazifaviy tizimiga ega bo’lishiga qaramay, bu boshqaruv bo’linma rahbarining huquq doirasiga kirgan. Tashkilotda xodimlarni boshqarish bo’yicha asosiy tarkibiy bo’linma mehnat resurslarini rejalashtirish, xodimlarning o’qishi, malakasini oshirishi va qayta tayyolanishini tashkil etishni bajaruvchi xodimlar bo’limidir. Ammo bu an’anaviy xizmatlar mehnatni tashkil etish va ish haqi bo’linmalari, mehnatni muhofaza qilish bo’limi bilan tashkiliy bog’liq emas.An’anaviy xodimlarni boshqarish xizmatlari innovatsion tizimlarda muvofiq faoliyat yuritishni ta’minlash uchun kasbiy mahorat va tashkiliy maqomga ega emas. Shuning uchun jamoaga ijtimoiy-psixologik tashxis qo’yish, guruhli va shaxslararo munosabatlarnitahlil qilish va tartibga solish, janjal va stresslarni boshqarish, kasbiy xususiyatlarni hisobga olish va xodimlarning ijtimoiy-psixologik moslashuvi, mehnatga undovchi sabablarni boshqarish va hokazolar xodimlar ishi bo’limlari tomonidan umuman hal etilmagan.
Innovatsion jamoalarda bular innovatsion menejer tomonidan hal etiladi, shu bilan birga boshqaruvning an’anaviy elementlari mehnat resurslarini boshqarish texnologiyasini tashkil etadi. Ma’lumki, mehnat resurslarini boshqarish rejalashtirish, xodimlarni tanlab olish va joylarini o’zgartirish, mehnat faoliyati bahlash hamda ish haqi miqdorini belgilash,rag’batlantirish va imtiyozlar tizimini ishlab chiqish vazifalarini o’z ichiga oladi. Boshqaruvni ijtimoiy samaradorligini miqdoriy bahosida mulkiy taqqoslash tavsifi va alohida xususiy yo’nalishlarga e’tiborlik xususiyati o’z ifodasini topadi. Boshqaruv apparatining mehnat unumdorlkigida muhim holat sifatida ishchilarning umumta’lim darajasini va malakasini oshirish, moddiy – maishiy sharoitlarini yaxshilash va boshqalar nazarda tutiladi. Iqtisodiy samaradorlik boshqaruvni takomillashtirishda boshqaruv apparatining mehnat va moddiy xarajatlarini kamaytirish, ijtimoiy – iqtisodiy omillarni qo’llash, ya’ni boshqaruv xodimlarining mehnat faolligini oshirish yoki mehnt qobiliyatlari susayishining oldini oluvchi, xodimlar qo’nimsizligini kamaytiruvchi va ishlovchilarning mehnat sharoitlarini yaxshilovchi tadbirlarni joriy qilish muhim ahamiyat kasb etadi.
Bozor sharoitida boshqaruvni ijtimoiy yo’nalishi kuchaytiriladi: boshqaruvni rivojlantirish moddiy – texnika bazasidan ijtimoiy – madaniy yo’nalishda foydalanish, korxonaning mulkchilik vositalari ahamiyatini, ishchilarning moddiy – maishiy sharoitlarini oshirish, ta’lim olish, madaniy vama’naviy vazifalarni chuqurlashtirish.
Menejer bozor munosabatlarida xo’jalik mehanizmini ijtimoiy, iqtisodiy va rag’batlantiruvchi omillarni, mehnat jamoasi tavsifini, kuch va malaka vositalarini qo’llash va takomillashtirishning sir – asrorlarini to’la o’zlashtirib olsagina boshqaruv faoliyatining samaradorligi va natijalarini ta’minlash muhiti yaratilar ekan.
Mehnat resurslarini boshqarish xodimlarni kasbiy yo’naltirish va moslashtirish, joyni o’zgartirish, pasaytirish va ishdan bo’shatish tizimini o’z ichiga oladi.Innovatsion yondashuvlarning an’anaviy katta farqi xodimlarni tanlab olish tizimida namoyon bo’ladi. An’anaviy yondashuvda tanlov bo’yicha ishning kerakli hajmi ko’proq darajada mavjud ishchi kuchi va unga bo’lajak ehtiyoj o’rtasidagi farq bilan belgilanadi. Noaniqlik va katta tavakkalchilik bilan izohlanadigan innovatsion faoliyatda ishchi kuchiga bo’lajak ehtiyojni bashorat qilish murakkabdir. Mavjud xodimlar imkoniyatlarini ularning stoxastik ijtimoiy jarayonlarga moslashishi nuqtai nazaridan va malakalarining innovatsion faoliyat mazmuni darajasiga mosligini baholash zarur.Hozirgi zamon ishlab chiqarishining innovatsion turi kasbiy muvaffaqiyat muomalasini yangicha shakllantiradi, shu sababli xodimni tanlash, qayta o’qitish va ijtimoiy moslashtirishning alohida tizimini shakllantiradi. Yangi vaziyat noan’anaviy ijtimoiy texnologiyalarni topishga majbur qiladi, xodimdan tug’ma va keyingi olingan sifatlarni mavjud muhit talablari bilan birlashtirish, ishga undovchi sabablarning turli-tumanligini qabul qilish taqozo etadi.
Innovatsion tuzilmalar xodimdan tafakkur kengligi va harakatchanlik, idrok etishning samarali tizimi, ijodga ichki ehtiyojning alohida turini talab etadi. Ular birinchi navbatda yuqori malakali ishchi kuchiga qaratilgan, novator olim yoki novator menejer shaxsi uning markaziy bo’g’ini hisoblanadi. Innovatsion faoliyatda aql sohibi asosiy shaxs hisoblanadi, shuning uchun mehnatning ma’noli ahamiyat va yuqori ichki sabablar muhim ahamiyat kasb etadi. Novatorning asosiy shaxsiga alohida talablar aniq moslashtirilgan harakatlar, kommunikatsiya jarayonlari va shaxslararo munosabatlar bilan biriktirilishi kerak.Ko’pgina xorijiy kompaniyalar innnovatsion menejerlarni tanlov asosida tanlab olishda xodimning sifatlarini innovatsion boshqaruvchi faoliyati talablariga mos kelishi testlaridan foydalanadi. Tanlov ishtirokchilarini tanlashda mantiqiy-didaktik ko’nikmalarga suyanuvchi tashkilotchilik qobiliyatlari, tashabbuskorlik, maqsadga intilish, maqsadga erishishdagi tirishqoqlik muhim sifatlardan hisoblanadi. Yetakchilik yuqori darajadagi javobgarlik, atrofdagilarga do’stona munosabat, operativlik va aniqlik, qabul qilinayotgan qarorlarning o’z vaqtidaligi bilan birlashtira oladigan nomzod yuqori baho oladi¹. Namuna testi 1-jadvalda beriladi.Innovatsion faoliyatda xodimlarni boshqarishga yondashuvlar an’anaviy menejmentga nisbatan mutaxassislarni rejalashtirish va tanlab olish bosqichidan boshlab,katta o’zgarishlarga uchragan. Yangi ishlab chiqarishlarni tashkil etish va yirik tashkildiy o’zgarishlarda xodimlar sonini bashoratlash ko’pgina omillarga ega vazifadir. Iqtisodiyotning innovatsion rivojlanishi xodimlar sifatiga qat’iy talablar qo’yadi va ilg’or texnologiyalarni tatbiq etish ishdan bo’shatishlarga sabab bo’lishi mumkin. Masalan, ilg’or texnologiyalar soo’asida innovatsiyalarni tatbiq etishda Procter&Gamble, Jonson&Jonson, IBM kompaniyalari Comkon vodiysining bir qator firmalari har yili minglab ishchilarni ishdan bo’shatadi.Innovatsion yondashuvlarning an’anaviylardan katta farqi xodimlarni tanlash tizimida ham namoyon bo’ladi. Yangilik kiritishning yuqori darajasidan manfaatdor rahbar, albatta xodimning ijodiy qobiliyati va yutuqlarini aniqlashi kerak. Xodimdagi sifatlarni baholab, menejer namunaviy miqdoriy uslubiyotni nashrlar, patentlar, muayyan shaxsning ijodiy sifatlari kabi sifat mezonlari bilan birlashtiradi.Xodimlarni tanlash bo’yicha vazifalar ham murakkabdir. Xodim haqidagi mavjud axborotlar innovatsion bo’linmadagi nomzodlarning avvalgi yutuqlariga tegishli bo’lgani sababli u bo’yicha nomzodning kelgusi vazifalarga mosligi haqida fikr yuritish mushkul. SHuning uchun xodimlarni tanlash bosqichida noan’anaviy muammolarni hal etish, g’oyalarni ilgari surish va ularni amalga oshirishda testlar, tanlovli tanlash tizimidan foydalanish kerak. Buning uchun ilmiy jamoa rahbari kasbiy muvaffaqiyat tushuncha va mezonlarini belgilashi, xodimlarni tanlash amaliyotida kasbiy muhim xususiyatlar, ularning dinamikasini baholash uslubiyotini qo’llashi, hamda xodimlarni o’qitish va kasbiy yo’naltirishda kasbiy bilim va ko’nikmalarni shakllantirish tamoyillarini hisobga olishi kerak.Kasbiy muvaffaqiyat omillarining alohida ahamiyati innovatsion faoliyatda ishtirok etayotgan shaxsning oldiga yuqori talablar qo’yadi. Natijada nomzodning ham shaxsiy psixologik xususiyatlari va kasbiy ko’nikmalarini ko’rib chiqish zarur. SHaxsni o’rganish, shaxsning dunyo bilan munosabati kengligi, ularning umumiy tuzilishi, ierarxiklik va birgaligi darajasi, yakka shaxsning qobiliyati va fe’l-atvor kabi aniq parametrlarini o’rganish taklif etilgan.Bu tadqiqotlar shaxs nazariyasi va uning xususiyatlariga asoslanadi. Innovatsion faoliyatda ishtirok etayotganlarning kasbiy muhim xususiyatlari, ularning dinamikasi, hamda kasbiy ko’nikmalari shakllanishi tezligi eng muhim hisoblanadi.Ochiq tizimlarda janjalni boshqarishga boshqa jihatlardan yondoshishi kerak. Janjalga sotsial-psixologik ob’ektning vaqtincha holati sifatida qaraladi va uni boshqarish vaziyatli asosda amalga oshiriladi. Hammadan avval maqsadlar, ko’rsatmalar, qadriyatlarni birga bo’la olishning tahlili o’tkaziladi. Keyin janjalli vaziyatlar rasmiy va norasmiy bitimlar orqali tartibga solish rejasi mo’ljallanadi. Tushunib yetilgan kelishuv konstruktiv faoliyat bilan birga bo’lishi kerak. Tizimli bashoratli yondashish asosida kelishuvga erishish bo’yicha eng yaxshi natijalarni olish mumkin.
Janjalli vaziyatlarni boshqarishning turkumiy usullari eng unumli bo’ladi. Umumiy ahamiyatga ega maqsadlar va qadriyatlarni belgilash janjal sabablarini tekislaydi, avval dushman bo’lgan tomonlar, guruhlar va yakka shaxslarni faoliyatning yuqori tamoyillarini amalga oshirish uchun birlashtirishga yordam beradi. Mukofotlar tizimi tuzilishini boshqarish xodimlar harakatlarini yaxshiroq boshqarish va qo’yilgan mAqsadlarni amalga oshirishga ko’maklashadi. Janjallarni boshqarishning bu barcha usullari tizimli- tashkiliy asosga ega.Ko’pgina tadqiqotlar natijalari bo’yicha shunday xulosaga kelish mumkinki, guruh a’zolarining muvofiq miqdori 5 dan 11 kishigacha. 5 tadan kamroq odamdan tashkil topgan loyiha guruhi ham uning sotsial mavqei va ham uning a’zolarining vazifaviy rollarining yetarli bo’lmagan ravshanligi tufayli nisbatan past boshqaruvchanlik bilan ta’riflanadi.
Kichik guruhda rolli vazifalarning taqsimlanishi o’z-o’zidan kelib chiquvchi xarakterga ega va kasbiy talablarga mos kelmaydi.
11 kishidan ortiq a’zolarga ega loyiha guruhi ham muvofiqqa nisbatan, yomonroq boshqariladi, chunki «chetki qism» «o’zakdan» ancha uzoqroqda bo’lishi va u yerda umumiy markaziy yo’nalish bilan bog’liq bo’lmagan sotsial va psixologik jarayonlar sodir bo’lishi mumkin. Bunday guruhda ham vaqt ham guruhning samarali faoliyatida yordam Bera olmaydigan norasmiy tashkilot vujudga kelishi mumkin. Bunday guruhlar oshirilgan janjalkashlik va his-tuyg’uli va psixologik munosabatlarni kasbiy ustidan ustuvorlik qilishi bilan ta’riflanadi. Katta guruhlar ikkita yoki ko’proq dushman guruhchalarga bo’linishlari mumkin, ular o’zaro kelishuv tizimini buzadilar va sotsial aloqani uzish bilan qo’rqitadilar va aksincha, kata guruhlarda kasbiy foydali janjallar va musobaqalashishlar o’rniga sotsial xotirjamlikka moslashish tendentsiyasi ustuvorlik qilishi mumkin. Bunday guruhlarda ijodiy yangilik kiritishni amalga oshirib bo’lmaydi.
Guruhli me’yorlar guruh a’zolariga ularni kutayotgan xulqni ko’rsatishga qaratilganlar. Me’yorlar uning a’zolariga g’oyatda kuchli- ham ijobiy va ham salbiy ta’sir ko’rsatadilar.Loyiha rahbariga ayniqsa, o’z ichiga tashkilot uchun faxrlanish, jamoaviy mehnatga intilish, qo’yilgan maqsadga erishishni mo’ljallash, yuqori kasb mahorati va h.k.ni oluvchi ijodiy guruhli me’yorlarni qo’llab-quvvatlashni bu me’yorlarni qo’llab-quvvatlovchi psixologik mexanizm deb hisoblash kerak. Xuddi guruhda shaxsni o’zini o’zi ro’yobga chiqarishi sodir bo’ladi va bu jarayon guruhli dinamikaga ko’proq bog’liqdir. Guruhda yakka shaxslar xulqini Rag’batlantirish sodir bo’ladi, uyushqoqlik va jamoaviylik sodir bo’ladi. SHuning bilan bir vaqtda guruh agar shaxs guruhning me’yorlariga tushmasa uni guruhdan itarib chiqarishi mumkin. Yuqori uyushgan guruhlar muloqot, tushunish va kelishuvning yuqori darajasi bilan ta’riflanadilar. Xuddi shu yerda muvaffaqiyatli ishonch va innovatsion muqobillarni amalga oshirish uchun mikrosotsial muhit yaratiladi.Guruhni yuqori uyushganligi shaxsni boshiga va uning ijodiy qobiliyatini.
Boshqaruv jarayoni ishlab chiqarish-xo’jalik faoliyatining ajralmas qismidir, uning samaradorligini korxonaning oxirgi natijalari bo’yicha xulosada aniqlash mumkin.
Samaradorlik keng mazmunga ega bo’lib, bunda qo’yilgan maqsadlarga erishish natajalari bilan ishlab chiqarish xarajatlarini solishtirishdan iboratdir. Lotin tilida “samara” – harakatlik, ishlab chiqaruvchilar zaruriy natijani beruvchi ma’nolarini anglatadi. U inson faoliyatining barcha sohalarida: fanda, texnikada, siyosatda va mafkurada foydalaniladi. “Ishlab chiqarishni boshqarish samaradorligi” tushunchasida “ ishlab chiqarish samaradorligi” tushunchasini aniqlab olish lozim. Ishlab chiqarish samaradorligining oxirgi natijani foydalanilgan xajmi yoki harajat resurslariga (ishlab chiqarish natijasi (samara) va harajatlar o’rtasidagi farq) munosabati deb tushuniladi.
Bu tushuncha ishlab chiqarishni rivojlanish jarayoni harakatiga baho beradi va uning sifat o’zgarishlarini yoritadi.
Boshqaruv samaradorligining shunday ko’p qirraliligi, uni ifodalash uchun ko’p shaklli tushunchalarni namoyon qiladi. Quyida hohlagan darajadagi boshqaruv tizimi asosiga kirgan samaradorlikning muhim tushunchalari keltirildi:

• 
  boshqaruv xodimlari mehneti samaradorligi;
  
• 
  boshqaruv apparatining boshqaruv faoliyati yoki uning alohida bo’limlari va tarmoqlari samaradorligi;
  
• 
  boshqaruv jarayonining samaradorligi (aniq boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish va amalgam oshirish);
  
• 
  boshqaruv tizimlarining samaradorligi (boshqaruv tabaqasi, ishlab chiqarish boshqarishda mehnatchilarning ishtiroklarini hisobga olgan holda);
  
• 
  boshqaruv mehanizmining samaradorligi(uslublar, dastaklar, rag’batlar va rejali boshqaruv shakllari).
  

Bir tushunchadan boshqasiga o’tishda har bir tushunchaning mazmundorligi, aloqadorligi olib boradi.
Samaradorlikning o’z mazmuni va mohiyatiga iqtisodiy hamda ijtimoiy tavsifga ega holat sifatida urg’u beriladi. Samaradorlik turlari har xil maqsadlarni (o’zaro aloqador) va samaraning o’ziga xos shaklini (ijtimoiy v aiqtisodiy) ifodalaydi.
Boshqaruv samaradorligini aniqlashda quyidagilar hisobga olinadi va mazkur doirada namoyon bo’ladi: ishlab chiqarish doirasida va iste’mol doirasida. Birinchi holatda xo’jalik hisobida boshqaruv samaradorligi (korxona, firma), ikkinchidan esa, xalq xo’jaligidagi boshqaruv samaradorligi ilg’or boshqaruv tizimini solishtirma baholash va tanlash, rejalashtirish, takomillashtirish va boshqaruvni rivojlantirish uchun xizmat qilish mumkin. Ob’ktni baholashga bog’liq holda samaradorlikning to’liq (umumiy) va lokal (xususiy) turlarga bo’lish mumkin(11-jadval). Birinchi holda boshqaruv tizimini samaradorligi aniqlanadi. Ikkinchidan – boshqaruv resurslarini alohida turlaridan foydalanish samaradorligi (mehnat axborot moddiy) aniqlanadi.
Boshqaruvni ijtimoiy samaradorligini miqdoriy bahosida mulkiy taqqoslash tavsifi va alohida xususiy yo’nalishlarga e’tiborlik xususiyati o’z ifodasini topadi.Boshqaruv apparatining mehnat unumdorlkigida muhim holat sifatida ishchilarning umumta’lim darajasini va malakasini oshirish, moddiy – maishiy sharoitlarini yaxshilash va boshqalar nazarda tutiladi. Iqtisodiy samaradorlik boshqaruvni takomillashtirishda boshqaruv apparatining mehnat va moddiy xarajatlarini kamaytirish, ijtimoiy – iqtisodiy omillarni qo’llash, ya’ni boshqaruv xodimlarining mehnat faolligini oshirish yoki mehnt qobiliyatlari susayishining oldini oluvchi, xodimlar qo’nimsizligini kamaytiruvchi va ishlovchilarning mehnat sharoitlarini yaxshilovchi tadbirlarni joriy qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Boshqaruvni ijtimoiy samaradorligini miqdoriy bahosida mulkiy taqqoslash tavsifi va alohida xususiy yo’nalishlarga e’tiborlik xususiyati o’z ifodasini topadi. Boshqaruv apparatining mehnat unumdorlkigida muhim holat sifatida ishchilarning umumta’lim darajasini va malakasini oshirish, moddiy – maishiy sharoitlarini yaxshilash va boshqalar nazarda tutiladi. Iqtisodiy samaradorlik boshqaruvni takomillashtirishda boshqaruv apparatining mehnat va moddiy xarajatlarini kamaytirish, ijtimoiy – iqtisodiy omillarni qo’llash, ya’ni boshqaruv xodimlarining mehnat faolligini oshirish yoki mehnt qobiliyatlari susayishining oldini oluvchi, xodimlar qo’nimsizligini kamaytiruvchi va ishlovchilarning mehnat sharoitlarini yaxshilovchi tadbirlarni joriy qilish muhim ahamiyat kasb etadi.
Bozor sharoitida boshqaruvni ijtimoiy yo’nalishi kuchaytiriladi: boshqaruvni rivojlantirish moddiy – texnika bazasidan ijtimoiy – madaniy yo’nalishda foydalanish, korxonaning mulkchilik vositalari ahamiyatini, ishchilarning moddiy – maishiy sharoitlarini oshirish, ta’lim olish, madaniy vama’naviy vazifalarni chuqurlashtirish. Bunday guruhda ham vaqt ham guruhning samarali faoliyatida yordam Bera olmaydigan norasmiy tashkilot vujudga kelishi mumkin. Bunday guruhlar oshirilgan janjalkashlik va his-tuyg’uli va psixologik munosabatlarni kasbiy ustidan ustuvorlik qilishi bilan ta’riflanadi. Katta guruhlar ikkita yoki ko’proq dushman guruhchalarga bo’linishlari mumkin, ular o’zaro kelishuv tizimini buzadilar va sotsial aloqani uzish bilan qo’rqitadilar va aksincha, kata guruhlarda kasbiy foydali janjallar va musobaqalashishlar o’rniga sotsial xotirjamlikka moslashish tendentsiyasi ustuvorlik qilishi mumkin. Bunday guruhlarda ijodiy yangilik kiritishni amalga oshirib bo’lmaydi.
Menejer bozor munosabatlarida xo’jalik mehanizmini ijtimoiy, iqtisodiy va rag’batlantiruvchi omillarni, mehnat jamoasi tavsifini, kuch va malaka vositalarini qo’llash va takomillashtirishning sir – asrorlarini to’la o’zlashtirib olsagina boshqaruv faoliyatining samaradorligi va natijalarini ta’minlash muhiti yaratilar ekan.
Bozor sharoitida boshqaruvni ijtimoiy yo’nalishi kuchaytiriladi: boshqaruvni rivojlantirish moddiy – texnika bazasidan ijtimoiy – madaniy yo’nalishda foydalanish, korxonaning mulkchilik vositalari ahamiyatini, ishchilarning moddiy – maishiy sharoitlarini oshirish, ta’lim olish, madaniy vama’naviy vazifalarni chuqurlashtirish.
Menejer bozor munosabatlarida xo’jalik mehanizmini ijtimoiy, iqtisodiy va rag’batlantiruvchi omillarni, mehnat jamoasi tavsifini, kuch va malaka vositalarini qo’llash va takomillashtirishning sir – asrorlarini to’la o’zlashtirib olsagina boshqaruv faoliyatining samaradorligi va natijalarini ta’minlash muhiti yaratilar ekan.