Inson hayotida moliyaviy rejalashtirish reja: Kirish Inson hayotida moliyaviy rejalashtirish nima?

Kelajak. Ushbu harakatlarning barchasi toʻliq moliyaviy rejalashtirishdir, bu ham bilim, ham koʻnikmalarni talab qiladi.
Yuqorida aytilganlarning hammasi eʼtirozlarga sabab boʻlmasligi kerak. Biroq, ratsional moliyaviy xatti-harakatlar juda kam uchraydi. Moliyaviy rejalashtirish shunchaki ortiqcha deb hisoblanadigan odatiy xatti-harakatlar boʻlib qolmoqda. Unga munosabat iboralar bilan tavsiflanadi.
“Bunday maosh bilan, Xudo saqlasin, keyingisini koʻrish uchun yashang”, “avval siz hamma narsani qilishingiz kerak, shunda koʻramiz”. Shu bilan birga, “laʼnatlangan” savollar intuitiv ravishda chetlab oʻtiladi va ong tubiga suriladi:

• 
  agar ishdan boʻshatsam nima boʻladi?
  
• 
  ogʻir kasallik boʻlsa, nima boʻladi?
  
• 
  uy jiddiy zarar koʻrsa nima boʻladi?
  
• 
  pensiyada qanday yashayman?
  

Bu savollarga javob koʻpincha “davlat taʼminlashi kerak” degan tushuncha bilan qoplanadi. Paternalizm yoki hokimiyatning ularning farovonligi uchun javobgarligiga ishonish bizning jamiyatimizdagi bartaraf etilmaydigan “bolalik kasalligi”dir. Bolalar (1990-yillardan) bozor munosabatlari yoshlari maʼnosida emas, balki oʻzini kattalarga boʻysunishini, unga masʼuliyatni topshirishni va himoya qilishni talab qilishni xursandchilik bilan tan oladigan bola kabi munosabatda boʻlish maʼnosida. Bizning paternalizmimiz chuqur ildizlarga ega ekanligiga rozi boʻlish kerak. Ushbu ijtimoiy-madaniy kontekstni oʻzlashtirgan odamlar (va koʻpincha juda yosh) bugungi kunda nima borligini tushunishni istamaydilar yoki xohlamaydilar.
Hayotda davlat nafaqat xohish yoki qobiliyatga ega, balki koʻpincha odamlar va tijorat tashkilotlari oʻrtasidagi munosabatlarga aralashish, shaxsiy tavakkal qilish uchun qonuniy asosga ega. Shuning uchun moliyaviy savodxonlikning eng muhim elementi — bu mol-mulkingiz va u bilan qilgan harakatlaringiz uchun shaxsiy javobgarlik miqdorini anglash qobiliyatidir, aksariyat hollarda biz va tijorat korxonalari teng mustaqil tomonlar sifatida harakat qilishimizni tushunadi. Boshqa tomondan, siz oʻz huquqlaringizni va ulardagi davlatning rolini bilishingiz kerak. Depozitlarni tejash, pensiya jamgʻarmalarini kafolatlash, qarz oluvchilar manfaatlarini taʼminlash va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi tartibga solish masalalari juda muhim va ular keyingi maqolalarda muhokama qilinadi.
Insoniyatning maqsadi bitta — baxtli bo’lish. Hamma faqat bitta narsaga — baxtli bo’lishga intiladi. Bularning barchasi odamning tug`ulishidan, o’g’il yoki qizligidan qat’iy nazar, nima yomon va nima yaxshi ekanligini bilmasdan boshlanadi. Miyada faqat instinktlar va reflekslar mavjud.
Butun hayoti davomida, inson ongi turli xil sozlamalar bilan to`ldiriladi. Bu sozlamalar dastlab ota — ona tomonidan o`rnatiladi. Ular bizga o`z dunyolarini tasvirlab berishadi va dunyoni shunday qabul qilamiz, chunki bizda. ular mavjud bo`lgan yagona malumot manbaidirlar. Ota-onalar tomonidan yaratilgan miya javonlarida hayotning barcha savollariga javoblar mavjud. Keyin esa: “Bu dunyo o’zi nima?” degan savolga javob beruvchi boshqa ma’lumotlar manbalari paydo bo’ladi. Inson televizor ko’radi, radio tinglaydi, gazeta va jurnallarni o’qiydi va u bu dunyoning naqadar shafqatsiz ekanligini tushunadi.
20 yoshga kelib, inson miyasi barcha holatlar uchun turli xil dasturlarga ega kompyuterga aylanadi. Axborot kelganda, miya o’z xotirasida “bu nima?” degan savolga javob izlashni boshlaydi. O`z miyasidan signal olgan odam (ilgari ota-ona yoki hayot voqealari tomonidan o`rnatilgan) haqiqat bilan emas, balki miya tomonidan topilgan surat bilan ishlay boshlaydi. Ushbu surat esa haqiqat bilan hech qanday aloqaga ega bo’lmasligi mumkin (ko`pincha ega bo`lmaydi).
Mashhur psixolog Aleksandr Sviyash o’zining kitoblaridan birida shunday deydi: “Biz haqiqiy odamlar bilan emas, balki biz tasavvurimizdagi tasvirlar bilan muomala qilamiz. Har bir inson o’z virtual haqiqatida yashaydi va uni ob’ektiv deb o’ylaydi. Eng katta dramalar va fojialar voqelikning virtual rasmdan tubdan farq qilishi sababli yuzaga keladi! ”
Har birimiz o’z tanlovimiz bor, vaziyatni la’natlagan holda taxminlarimiz uchun kurashish (bu qachon va kim tomonidan ilhomlantirilganligi noma’lum), yoki aql idrokli inson sifatida ongli ish yuriting.
Qanday qilib ko’proq aql idrokli bo’lish mumkin?
Psixolog Sviyashning fikricha, hayot bizni boshqalarni ayblashdan to`xtashga o`rgatadi: biz boshqalar va o’zimiz ayblagan narsalarni o`zimizga to`xtovsiz tortib olamiz. Siz yolg’onchilarni yoqtirmasligingizni payqagan bo’lsangiz kerak, shunday paytda atrofingizda faqat yolg’onchilar (turmush o`rtog`ingiz, farzandlaringiz, do’stingiz, xo’jayiningiz) boladi. Siz faqat turmush qurish haqida o`ylaysiz (ya’ni hayotingizni ikkinchi yarmisiz tasavvur qila olmaysiz) — siz atrofingizda faqat turmush qurganlar yoki uylanish/ turmushga chiqish niyati bo’lmagan kishilar bilan uchrashasiz. Hayotning ushbu asosiy darsini o’zlashtirish uchun nimalarni bilishingiz kerak?
Axir, yon atrofimizda sodir bo`layotga barcha narsalarga, biz o`zimiz sababchimiz. “Mas’uliyat degani bu: men o’z hayotimni o`zim yaratdim, shuning uchun men uni o’zgartira olaman. Men qurbon emasman. O’zimni yomon his qilayotganim uchun hech kim aybdor emas » (A. Sviyash).
Keyingi safar biror narsa yuz berganda, boshingizni devorga urishdan oldin o’zingizga ayting: rasm mos kelmadi! Masalan, agar kimdir sizning tug’ilgan kuningizni unutgan bo’lsa, siz bu haqda chuqur azob chekasiz. Nima uchun? Chunki siz u inson nima qilishi kerakligini aniq bilasiz. U esa boshqacharoq yo`l tutdi va siz uni bunda ayblaysiz. Bu barcha azob-uqubatlarimizning sababidir. Siz ayblaysiz yani qabul qila olmaysiz. Hayot esa sizga shu yo`l bilan saboq berishda davom etadi. U sizning sevganingizni tanlaydi, masalan, vaqti-vaqti bilan siz ayblagan narsalarni sizga u orqali taqdim etadi. “Agar siz shunchaki quvonch va baxtni xohlasangiz, unda dunyo sizning boshingizdagi rasmlarga to’g’ri kelmasligini falsafiy va hazilona yo`l bilan qabul qilishga o’rganing.” (A. Sviyash).
“Xafa bo’ldim.” Za.“ Ushbu iborani o’ylab ko’ring. “Xafa bo’ldim” so’zi nimani anglatadi? Unda “-im” qo`shimchasi bor, ya’ni u qaytadigan ma’noga ega bo’lgan so’z ekanligini anglatadi. Bu o’ziga yo’naltirilgan harakatni anglatadi, masalan: “yuvindim” — o’zini yuvmoq, “kiyindim” — o’ziga kiymoq, “taradim” — o’zini taramoq. Ya’ni, u o’zi bilan biror narsa qildi. Xafa bo’lganingiz, bu o’zini o`zingiz hafa qilganingizni anglatadi »(A. Sviyash).
Agar siz o’zingizni xafa qilgan bo’lsangiz va sizga bu yoqmasa, uzr so’rayman. Xafa bo’lish foydali emasligini tushunib yeting. A. Sviyash o’z kitoblaridan birida oddiy formulani taklif qiladi:“Men muhabbat va minnatdorchilik bilan kechiraman (kechirayotganingizni ismini) va uni borligicha qabul qilaman. Unga(ism) nisbatan fikrlarim va his-tuyg’ularim uchun uzr so’rayman. “ Ushbu formulani hafador inson qiyofasi sizni tark etgunga qadar ko’p marta takrorlash kerak.
O`ylab ko`ring. Siz eng ko`p nima haqida tashvishlanasiz. Bu, siz uchun muhim bo`lgan g`oyalar to`plami va agarda ular buzilsa, siz qattiq qayg`uga botasiz. Biz uchun juda ham qadrli bo`lgan bu g`oyalar to`plami — idaellashtirish deb ataladi.
Mashhur psixolog Aleksandr Sviyash o’z kitoblarining birida ularning bir nechtasini keltiradi: