İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
158
MAM MƏ
HD (Ə
C.)
mam Mə
hdinin (ə
) hə
yatı barə
də
qısa mə
lumat
On ikinci imam- mam Hə
zrə
t Mə
hdi ibn Hə
sə
n Ə
skə
ri (ə
) hicrə
tin 255-
ci ili şə
ban ayının on beş
ində
Samirra şə
hə
rində
anadan olmuş
dur
1
.
Onun adı slam Peyğə
mbə
rinin (s) adından, yə
ni, M.Ü.H.Ə
.M.M.Ə
.D,
künyə
si də
Peyğə
mbə
rin (s) künyə
sində
ndir, yə
ni, Ə
bülqasimdir. Mə
sum
mamlar onun ə
sl adının çə
kilmə
sini qadağ
an etmiş
lə
r.
2
Onun lə
qə
blə
rində
n Hüccə
t, Qaim, Xə
lə
fisaleh, Sahib ə
z-zaman və
Bə
qiyyə
tullahı qeyd etmə
k olar. Ə
n məş
hur lə
qə
bi isə
Mə
hdidir.
3
Atası on birinci mam Hə
zrə
t Hə
sə
n Ə
skə
ri (ə
), anası isə
çox hörmə
tli
Nə
rcis (Nə
rgiz) xanım olmuş
dur. Anası, Reyhanə
, Süsə
n və
Sə
qil adları ilə
də
tanınmış
dır. Nə
rcis xanımın fə
zilə
t və
mə
nə
viyyatı o də
rə
cə
də
çox
olmuş
dur ki, özü mamə
t ailə
sinin fə
zilə
tli qadınlarından biri olan mam
Ə
liyyə
n-Nə
qinin (ə
) bacısı Hə
kimə
xanım onu (Nə
rcisi) öz nə
slinin ə
n
fə
zilə
tli xanımı, özünü isə
onun xadimə
si adlandırmış
dır.
4
1
Ə
l-irş
ad, sə
h.346
2
Usul-Kafi, sə
h.332
3
sbatul-və
siyyə
, sə
h.248
4
Ə
l-irş
ad, sə
h.346
.............................................................................................................
İmamların siması tarix guşəsində
159
Kiçik və
böyük qeyb dövrü
Həzrət Məhdi (ə) iki dəfə qeybə çəkilmişdir. Bunlardan biri qısamüddətli
(kiçik qeyb dövrü), digəri isə uzunmüddətli (böyük qeyb dövrü) olmuşdur.
Kiçik qeyb dövrü hicrətin 260-cı ilindən (11-ci mamın şəhadətindən)
hicrətin 329-cu ilinə qədər (xüsusi naiblərin naiblik dövrünün sonuna qədər)
davam etmiş. Bu müddət təxminən 69 il çəkmişdir.
Kiçik qeyb dövründə şiələrin əlaqəsi mamla tamamilə kəsilməmiş, onlar
xüsusi şəkildə və çox məhdud şəkildə mamla əlaqə saxlayırdılar. Bu müddət
ə
rzində müəyyən şəxslər o Həzrətin xüsusi vəkili olmuş, şiələr də onların
vasitəsilə öz məsələ və müşkülatını mamın hüzuruna çatdırıb cavab alırdılar.
Bəzi vaxtlar mamla görüşə də bilirdilər. Buna görə deyə bilərik ki, mam
Məhdi (ə) bu
müddət ərzində həm qeybdə, həm də aşkarda olmuşdur.
Bu dövrü tərəfdarlarının böyük qeyb dövrünə hazırlamaq mərhələsi
adlandırmaq olar. Çünki sonrakı mərhələdə şiələrin mamla əvvəldə olan
azacıq əlaqələri də kəsilir, şiələr öz məsələlərində o Həzrətin ümumi
vəkillərinə, yəni, müctehidlik səlahiyyəti olan və slam hökmlərinə dərindən
bələd olan alimlərə müraciət etməli olurlar. Böyük qeyb dövrü birdən-birə
başlasaydı, fikirlərin çaşqınlığına səbəb olar və zehinlər onu qəbul edə
bilməzdi. Ancaq əvvəlki mamların qeyb dövrünə zəmin yaratmaları üçün
ağıllı tədbirlərindən əlavə kiçik qeyb dövrünün özü də, yavaş-yavaş zehinləri
hazırlayır və bunun ardınca da böyük qeyb dövrü başlayır. Həmçinin, kiçik
qeyb dövründə xüsusi vəkillərin o Həzrətlə əlaqədə olması və eləcə də, bəzi
ş
iələrin bu müddət ərzində o Həzrəti görməyə nail olması, mam Məhdinin
(ə) doğulmasını və hal-hazırda da yaşaması məsələsini daha da təsdiqlədi.
1
mam Məhdinin (ə) qeybə çəkilməsinin birinci mərhələsi başa çatdıqdan
sonra uzunmüddətli və böyük qeyb dövrü başlamış, bu mərhələ indiyədək
davam edir və bundan sonra da, Allah-taala o Həzrətə qiyam etmək üçün
zühur – üzə çıxma icazəsi verənə qədər davam edəcək. On ikinci mamın
qeybə çəkilməsinin hər iki mərhələsi ondan əvvəlki mamlar tərəfindən
qabaqcadan xəbər verilmiş və elə həmin dövrdən də ravi və hədisyazarlar
tərəfindən öyrənilərək hədis kitablarında qeyd edilmişdir.
2
1
Ə
l-Mə
hdi, sə
h.183
2
Ə
l-ğ
eybə
, sə
h.170-173