İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
30
Sülh müqaviləsinin mətni
Baxmayaraq ki, sülh müqaviləsinin mətni tarix kitablarında kamil surətdə
və tərtiblə qeyd olunmayıb, lakin, tarixçilər müqavilənin bir neçəsinə işarə
etmişlər. Pərakəndə mətni müxtəlif kitablardan yığıb beş maddədə cəmləmək
olar.
ndi isə sülhü ayrı-ayrılıqda araşdırmazdan qabaq beş maddədə
cəmlənmiş sülh müqaviləsinin hamısını əziz oxucuların nəzərinə çatdırırıq.
Birinci maddə: Həsən ibn Əli (ə) hökuməti Müaviyəyə o şərtlə təhvil verir
ki, Müaviyə hökuməti Quran qayda-qanunu və Peyğəmbərin (s) sünnəsi
ə
sasında idarə etməlidir.
kinci maddə: Müaviyədən sonra hökumət Həsən ibn Əlinin (ə) ixtiyarına
keçməlidir. Əgər onun ( mam Həsənin (ə)) başına bir iş gələrsə, Hüseyn ibn
Ə
li (ə) hökumət başına gələcək. Həmçinin, Müaviyənin özündən sonra
canişin təyin etməyə haqqı yoxdur.
Üçüncü maddə: Əmirəlmöminin Əliyə (ə) namaz qılarkən hörmətsizlik
edib onu söyməyin, lənətləməyin qarşısı alınsın və o Həzrət yaxşılıqla yad
edilsin.
Dördüncü maddə: Kufə beytül-malında olan beş milyon dirhəm pul
Müaviyənin hökumətinə verilməkdən istisna olunur və həmin pulu mam
Həsənin (ə) özü lazımi yerlərə sərf edəcək. Həmçinin, Müaviyə beytül-
maldan ayrılan payda Bəni Haşimi Bəni Üməyyədən üstün tutmalıdır. Eləcə
də Müaviyə Darabegərd şəhərinin xəracının bir milyon dirhəmini Əlinin (ə)
rəhbərliyi altında Cəməl və Siffeyn döyüşlərində şəhid olanların ailələri
arasında bölüşdürməlidir.
Beşinci maddə: Müaviyə bütün əhaliyə, istər Şam, istər raq, istərsə də
Hicaz əhalisinə hər hansı millətdən olursa olsun, bir daha təqib etməməsi və
ə
zab-əziyyət verməməsi barədə zəmanət verməlidir. Onları Müaviyənin
hökumətinə qarşı keçmişdəki fəaliyyətlərinə görə axtarışa məruz qoymamalı,
xüsusilə keçmiş kin-küdurətə görə raq əhalisinə əziyyət verilməməlidir.
Bundan əlavə, Müaviyə Əlinin (ə) dostlarını harda olursa olsunlar amanda
saxlamalı və onların heç birinə əziyyət etməməlidir. Əlinin (ə) şiələrinin
canı, malı və pulunun hörməti qorunmalıdır. Onlar əsla axtarışa məruz
qalmamalı və onlara zərrə qədər də narahatçılıq yetişməməlidir. Hər kəsin
.............................................................................................................
İmamların siması tarix guşəsində
31
haqqı onun özünə çatmalıdır. Əlinin (ə) şiələrindəki beytül-mal onların
özlərində qalmalıdır.
Həmçinin, Həsən ibn Əli (ə) və qardaşı Hüseyn ibn Əli (ə) və eləcə də,
Peyğəmbərin (s) ailəsindən olan hər hansı bir şəxs üçün Müaviyə tərəfindən
heç bir xətər icad olmamalı, heç bir yerdə onlar üçün qorxu hissi yaran-
mamalıdır.
Müqavilənin sonunda Müaviyə maddələrin hamısına əməl edəcəyinə söz
verərək Allahı bu işdə şahid tutdu və bütün Şam əyan-əşrafı buna şəhadət
verdi.
1
mam Həsənin (ə) Müaviyə ilə sülh etməkdə məqsədi
Dünyanın böyük şəxsiyyətləri, ölkə başçıları vəziyyətin öz məqsədləri ilə
zidd olduğunu görüb iki yol ayrıcına çatanda, çalışırlar işi elə həll etsinlər ki,
ziyanı az olsun. Bu da siyasi və ictimai gedişatda bir əsas kimi
götürülmüşdür.
Bu məsələyə əsaslanaraq mam Həsən (ə) də çalışırdı ki, öz yüksək
məqsədlərini mümkün qədər təmin etsin. Buna görə də, Müaviyə ilə sülh
etmək məcburiyyətində qalanda müqavilənin birinci maddəsinə əsasən,
hökuməti Müaviyəyə bu şərtlə təhvil verdi ki, Müaviyə hökuməti Quran
qayda-qanunları və Peyğəmbərin (s) sünnəsi əsasında idarə etsin. Məlumdur
ki, mamın (ə) məqsədi qüdrəti ələ almaq və slam hökuməti təşkil etməklə
yanaşı cəmiyyətdə slam qayda-qanununu qoruyub saxlamaq və bu qayda-
qanun əsasında rəhbərlik etmək idi. Əgər bu qayda-qanun Müaviyə
tərəfindən də icra olunsaydı, yenə mamın (ə) məqsədi az da olsa təmin
olunardı. Buna əlavə olaraq ikinci maddəyə əsasən, Müaviyənin ölümündən
sonra mam Həsən (ə) slam cəmiyyətinin rəhbərliyini azad şəkildə öz
öhdəsinə götürə bilərdi. Müaviyənin otuz yaş mam Həsəndən (ə) böyük
olduğunu, onun ömrünün sonlarının yaxınlaşdığını nəzərə alanda, bu
maddənin adi hesablamalar əsasında slam və müsəlmanlar üçün nə qədər
faydalı olduğu məlum olur.
Müqavilənin digər maddələri də bu cür əhəmiyyət daşıyır. Çünki cümə
namazında və eləcə də digər namazlarda Əlinin (ə) rəsmi şəkildə, heç bir
1
Sulhul-Həsən səh, 259-261
İmamların siması tarix guşəsində
.....................................................................................................................
32
qorxu olmadan lənətləndiyi, bu işin bir bidət kimi camaat arasında yayıldığı,
Ə
linin (ə) dostlarının, eləcə də Peyğəmbərin (s) ailəsinin (qohum-
ə
qrəbasının) hər yerdə təqib olunduğu və həbs olunaraq cürbəcür təzyiqlərə
məruz qaldığı bir dövrdə bu işlərin bundan belə təkrar olunmayacağı barədə
maddə yazıb onu Müaviyəyə qəbul etdirmək və Müaviyənin onlara əməl
edəcəyi vədini onun dilindən almağın nə qədər böyük nailiyyət olduğunu
inkar etmək mümkün deyil.
Qeyd etmək lazımdır ki, Müaviyənin bu müqaviləyə əməl etməməsi
ümum cəmiyyətin fikri cəhətdən ayıqlığına səbəb olardı. Və bütün xalq onun
mənfur mahiyyətini dərk edərdi. Necə ki, belə də oldu və həmin ayıqlıq
mam Hüseynin (ə) rəhbərliyi ilə sonrakı qiyamına şərait və zəmin yaratdı.
Nəyə görə mam Həsən (ə) sülh,
mam Hüseyn (ə) isə qiyam etdi?
Ötən araşdırmalarda
mam Həsənin (ə) sülhünün səbəblərini
aydınlaşdırdıq. Burada belə bir sual irəli gəlir ki, nəyə görə mam Həsən (ə)
sülh, mam Hüseyn (ə) isə qiyam etdi? Əgər sülh etmək düzgün fikirdisə, bəs
onda nəyə görə mam Hüseyn (ə) Yezidlə sülh bağlamadı? Yox əgər
vuruşmaq lazım idisə, onda nəyə görə mam Həsən (ə) vuruşmadı?
Bu sualların cavabını bu iki böyük mamın yaşadığı müxtəlif şəraitli
dövrdə və Yezidlə Müaviyənin rəftarında axtarmaq lazımdır. ndi Müaviyə
ilə Yezidin rəftarındakı fərqli cəhətlər haqqında az da olsa, sizə məlumat
veririk.
Müaviyə hakimiyyəti dövründə avam, aldadıcı plan və siyasətlərlə öz
hökumətini şəri və slami bir hökumət kimi göstərməyə çalışırdı. O,
camaatın fikrini onun hökumətinin həqiqi slam siyasətindən kənar olduğunu
anlamaqdan yayındırırdı. Düzdür, Müaviyə əməldə slamı təhrif etmiş və əsl
slam hökumətinin yerinə Əməvi hakimiyyətini gətirib çıxarmaqla slami
cəmiyyəti qeyri- slami cəmiyyətə çevirmişdi. Lakin bununla belə yenə də
slamın zahirinə əməl edir, zahirdə slam qayda-qanunlarına riayət edirdi.
Arada olan pərdələri cırmırdı, sarayında azca da olsa, slamın zahiri qayda-
qanunlarını dəyişməyə qoymurdu. O, çox yaxşı bilirdi ki, din və slam
xilafəti adı ilə camaata başçılıq edir. Buna görə də, aşkarda elə bir iş
görməməli idi ki, camaat o işi dinə qarşı mübarizə kimi qələmə versin. Çünki
Dostları ilə paylaş: |