Ilm-fan va innovatsiya ilmiy-amaliy konferensiyasi
Yüklə 43,15 Kb. Pdf görüntüsü
|
| ILM-FAN VA INNOVATSIYA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI in-academy.uz/index.php/si 77 DIATOM SUV OʻTLARNING TARQALISHI VA AHAMIYATI Ibragimova Mashhura Qosimjonova Xumora https://doi.org/10.5281/zenodo.7983594 Annotasiya: ushbu maqolada tuban suvoʻtlar boʻlimi xususan Diatom suvoʻtlarning tarqalishi va ahamiyati toʻgʻrisida uning tabiat va qishloq xoʻjaligidagi oʻrni haqida qisqacha maʼlumot berilgan Тuban o’simliklarning suvda, nam joylarda va tuproqda yashaydigan katta guruhi suvo’tlar deyiladi. Suvo’tlar xujayrasida xlorofil bo’lishi bilan baktyeriyalardan farq qiladi. Lekin ular tarkibida boshqa pigmentlar borligi tufayli rangi qo’ng`ir sizil va ko’k- yashil bo’ladi. Хlorofill borligi uchun suvo’tlar avtotrof o’simliklar hisoblanadi. Suvo’tlar tashqi ko’rinishidan juda xilma- xil bo’ladi. Ular orasida mikroskopik mayda bir xujayralilar bilan bir qatorda bir necha o’n metrga yetadigan juda yirik vakillari ham bor. Koloniya bo’lib yashaydigan suvo’tlar bir xujayralilar orasidagi zvenodir. Ularning tanasi o’zaro bo’sh birikkan xujayralar to’dasidan iborat. Suvo’tlarining tanasi poya, barg, ildiz kabi organlarga bo’linmagan tallomdir. Biroq ba’zi vakillarning tallomi birmuncha murakkab tuzilgan bo’lib, funksyasiga muvofiq ravishda tanasi ayrim qismlarga ajralgan bo’ladi. Suvo’tlari vegetativ, jinssiz va jinsiy yo’l bilan ko’payadi. Jinsiy yo’l bilan ko’payish oogamiya, izogomiya, getyerogamiya tipida ro’y byeradi. Suvo’tlar dengizlarda va chuchuk suvlarda suvning tiniqligiga qarab har xil chuqurlikda (tiniq dengizda 100-150 m ) yashaydi. Ularning ba’zilari, asosan, mikroskopik shakillarining juda ko’p to’dasi erkin suzib yurib fitoplonkton hosil qiladi. Boshqalari esa suvxavzalari ostiga yopishib yashab, bentos (suv xavzasi ostidagi o’simlik va hayvon organizmlar to’dasi) tarkibiga kiradi. Тuproq suvo’tlari yer yuzasida va uning ustki qatlamlarida yashaydi. Ularning ko’pi tuproqda organik moddalarni to’planishiga yordam beradi va unimdorlikning muhim omili hisoblanadi. 2. Suvo’tlarining juda ko’p, 25 minga yaqin turi bo’lib, ular 5 ta sinfga bo’linadi. Shulardan biz quyidagi: ko’k- yashil suvo’tlar (Cyanophyta), yashil suvo’tlar (Chlorophyta), diatom suvo’tlar (Diatomeae), qo’ng`ir suvo’tlar (Phaeophyta) va qizil suvo’tlar (Rodophyta) sinfi bilan tanishamiz. Ko’k- yashil suvo’tlar- Cyanophyta. Bu suvo’tlarga eng sodda, ko’pincha bir xujayrali yoki koloniya bo’lib yashaydigan organizmlar kiradi. Kamdan - kam holda ko’p xujayrali, ipsimon shakillari ham uchraydi. Ko’k - yashil Ko’k- yashil suvo’tlarining o’ziga xos vakillaridan biri ossillyariyadir. Bular ko’pincha Markaziy Osiyoda aris bo’ylarida, tog darayolaridagi toshlarda uchrab, ko’kish shilimshis dog hosil qiladi. Ko’k- yashil suvo’tlarining yana bir vakili nostok bo’lib, u tezohar toza suvlarda yashaydi. Markaziy Osiyo sharoitida u ko’pincha tog daryolaridagi toshlarda, kamdan- kam zax yyerldarda uchraydi. Nostok koloniya bo’lib, yashaydigan suvo’ti bo’lib, uning ilonizi shaklidagi ipchalari o’z atrofida juda ko’p shilimshis to’plab, tuzlangan pomidorga o’xshash bo’lakcha hosil qiladi. Diatom suvo’tlar tuban o’simliklar orasida katta bo’limni tashkil etadi , ular 10000 dan ortiq turni o’z ichiga oladi. Ular bir hujayrali yosh kolloniali mikroskopikm organizmlar bo’lib , xarorati va kimyoviy tarkibi xar xil bo’lgan dengiz va okean suvlarida , suningdek chuchuk suvlarda bentos va plankton holda hayot kehiradi. Bazi vakillari zax yerlarda , iliq suvli buloqlarda , qor ustida hamda polyar kenglikdagi muzliklar ustida keng tarqalgan . F. Nansen Yüklə 43,15 Kb. Dostları ilə paylaş:
|