12
BAKI-BRÜSSEL (Azərbaycan-Avropa Ittifaqı münasibətləri)
www.aliyevheritage.org
Azərbaycan Respublikasının coğrafi-strateji vəziyyəti onun Avropa Ittifaqının
bütün proqramlarında iştirakını şərtləndirir. Elə bu səbəbdən də Azərbaycan Res-
publikası Avropa Ittifaqının nəqliyyat və enerji sahələrində proqramlarının fəal iş-
tirakçısıdır. “Yeni Ipək Yolu” adlandırılan TRASEKA proqramı Mərkəzi Asiya,
Qafqaz və Avropa arasında nəqliyyat əlaqələrini inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutan
proqramdır. TRASEKA (Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizi) Brüsseldə 3 may
1993-cü il tarixində keçirilmiş 8 təsisçi dövlətin (5 Mərkəzi Asiya və 3 Cənubi
Qafqaz ölkələri) ticarət və nəqliyyat nazirlərinin Konfransında təsis olunmuş-
dur. Proqramın məqsədi qeyd edilən dövlətlərin siyasi və iqtisadi müstəqilliyini
dəstəkləməklə onların alternativ nəqliyyat yolları vasitəsilə Avropa və dünya bazar-
larına çıxış qabiliyyətini yüksəltmək və Avropadan Qara Dəniz və Qafqaz vasitəsilə
Mərkəzi Asiyaya və əks istiqamətdə ən tez və ən ucuz nəqliyyat dəhlizinin yaradıl-
masından ibarətdir.
TRASEKA üzrə ən mühüm tədbir – beynəlxalq konfrans 1998-ci ilin sentyabr
ayında Bakıda keçirilmişdir. Avropa Komissiyasının təşkilatçılığı ilə keçirilən
bu tədbirdə TRASEKA proqramının iştirakçısı olan 32 dövlətin ən yüksək
səviyyəli nümayəndə heyəti ilə yanaşı, 13 beynəlxalq və regional qurumların da
nümayəndələri iştirak etmişdir. Konfransın sonunda Avropa Ittifaqı Komissiya-
sı, iştirakçı ölkələrin rəhbərləri “Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat-kommunikasiya
dəhlizinin inkişafına dair çoxtərəfli saziş”i imzalamışdır. Bundan başqa iştirakçılar
adından Avrasiya ölkələri arasında hərtərəfli əməkdaşlıq və regional inteqrasiyanın
əsas prinsiplərini əks etdirən “Bakı bəyannaməsi” də qəbul edilmişdir. Beynəlxalq
konfransda TRASEKA layihəsinin işlərini planlaşdırmaq və həyata keçirilməsini
koordinasiya etmək məqsədilə Bakı şəhərində xüsusi “mənzil-qərargah”ın yaradıl-
ması qərara alınmışdır.
Xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın ən çətin dövrlərində, iqtisadiy-
yatının böhranlı vəziyyətində Avropa Ittifaqı ölkəmizə 400 milyon avro dəyərində
yardım göstərmişdir.
2004-cü ilin mayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab Ilham Əliyev
Avropa Ittifaqı Şurasının Baş katibi Xavyer Solana ilə Brüsseldəki görüşündə bir
daha vurğulamışdır: “Azərbaycan gələcəyini Avropa ailəsində görür. Əlbəttə ki, biz
əlimizdən gələni edəcəyik ki, Avropanın bütün meyarlarına cavab verə bilək”.
Azərbaycan Respublikasını
Avropa Qonşuluq Siyasətinə (AQS) daxil etmək haq-
qında AI Şurasının 14 iyun 2004-cü il tarixli qərarı ikitərəfli əməkdaşlıqda irəliyə
doğru mühüm addım olmuşdur. AI ilə əlaqələrdə daha yüksək səviyyəli siyasi və
iqtisadi inteqrasiya vəd edən AQS ona daxil olan ölkələr üçün tərəfdaşlığın gələcək
inkişafı baxımından yeni bir mərhələ olmuşdur.
AQS ölkəmiz üçün aşağıdakı imkanları yaratmışdır:
- siyasi, iqtisadi və inzibati islahatların həyata keçirilməsi və birgə dəyərlərə
13
wap.aliyevheritage.org
BAKI-BRÜSSEL (Azərbaycan-Avropa Ittifaqı münasibətləri)
hörmət edilməsində konkret irəliləyişə nail olunması müqabilində AI-nin daxili ba-
zarında müəyyən paya sahib olma imkanı;
- vətəndaşların, əmtəələrin, xidmətlərin və kapitalın sərbəst dövriyyəsini təmin
etmək məqsədilə gələcək inteqrasiya və liberalizasiya proseslərində iştirak;
- AI üzv ölkələri ilə daha səmərəli siyasi dialoq və əməkdaşlıq, güzəştli ticarət
əlaqələri və açıq bazar, miqrasiya, narkotiklər və mütəşəkkil cinayətkarlıqla
mübarizə sahəsində əməkdaşlıq, sərmayələrin təşviqi, yeni maliyyə mənbələrinin
əldə edilməsi, ölkəmizin Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmasının dəstəklən-
məsi və s.
AQS-in mərkəzi elementi isə AI ilə hər bir tərəfdaş ölkə arasında razılaşdırılmış
və ölkə üzrə bir sıra qısa və orta müddətli prioritetlərin əks olunduğu Fəaliyyət
Planlarıdır. Azərbaycan Respublikası – Avropa Ittifaqı Fəaliyyət Planı 14 noyabr
2006-cı ilin tarixində Brüsseldə AR-AI Əməkdaşlıq Şurasının iclası zamanı qəbul
edilmişdir.
7 noyabr 2006-cı ildə Brüsseldə Azərbaycan Prezidenti Ilham Əliyev və Avro-
pa Komissiyasının sədri Joze Manuel Barrozu Azərbaycan Respublikası və Avropa
Birliyi arasında enerji məsələləri üzrə strateji tərəfdaşlığa dair anlaşma memoran-
dumu imzalamışlar. Bu memorandum artıq tərəflər arasında münasibətlərin yeni
müstəviyə daxil olmasının göstəricisi sayıla bilər. Belə ki, bu anlaşma memoran-
dumunun icrası Azərbaycanın Avropa Ittifaqının enerji bazarlarına daha tez inteq-
rasiyasına kömək etməklə yanaşı, Xəzər hövzəsindən enerji daşıyıcılarının nəqli
Avropa Ittifaqının enerji təhlükəsizliyini daha da güclənməsinə xidmət edəcəkdir.
Avropa Ittifaqı Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə müna-
sibəti ilə də seçilir. Hələ 1992-1994-cü illərdə bu münaqişə ilə bağlı Avropa It-
tifaqı dəfələrlə bəyanat qəbul etmişdir. Avropa Ittifaqının rəsmi sənədlərində
Azərbaycanın ərazi bütövlüyü birmənalı şəkildə müdafiə olunmuş və Dağlıq Qara-
bağda keçirilən seçkilər pislənilmişdir.
2010-cu il mayın 20-də Avropa Parlamenti Avropa Ittifaqının Cənubi Qaf-
qaz strategiyasına dair 2009/2216 nömrəli qətnamə qəbul etmişdir. Qətnamədə
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması məsələlərinə
xüsusi yer verilmişdir.
Qətnamədə Dağlıq Qarabağ müharibəsi zamanı doğma yurdlarından didərgin
düşmüş yüz minlərlə qaçqın və məcburi köçkünün pozulmuş insan haqlarından cid-
di narahat olduğunu bəyan edən Avropa Parlamenti Ermənistan silahlı qüvvələrinin
işğal etdikləri Azərbaycan torpaqlarından dərhal çıxmasını tələb etmiş və məcburi
köçkünlərin doğma evlərinə qayıtması prosesi zamanı və keçid mərhələsində
əhalinin təhlükəsizliyini BMT Nizamnaməsi əsasında təmin etmək üçün həmin
ərazilərdə beynəlxalq qüvvələrin yerləşdirilməsinin vacibliyini vurğulamış, siya-
si hakimiyyətləri və icmaların rəhbərlərini məcburi köçkünlərin geri dönməsinə