Uşaqsalma və ya spontan abort baş verdikdən sonra yenidən hamilə qalmağa cəhd
etməzdən
əvvəl qısa müddət kontrasepsiyadan istifadə tövsiyə edilir. Hamiləliyin pozulmasından sonrakı
ilk üç ay
ərzində baş vermiş növbəti hamiləliklərdə düşük ehtimalı daha yüksək olur. Uzun
müdd
ətlü kontrasepsiya tələb edən (istəyən) xəstələrdə birinci trimestrdə baş vermiş spontan və
ya induksiya olunmuş abortdan dərhal sonra uşaqlıq daxilinə spiralın yerləşdirilməsi həm
t
əhlükəsiz, həm də effektivdir (A Kateqoriyası).
G
ələcəkdə daha geniş yayılma ehtimalı olan yanaşmalardan biri də düşüklərin medikamentoz
üsul il
ə tamamlanmasıdır. Güclü uterotonik preparatlara aid edilən peroral və ya vaginal
mizoprostolun istifad
əsi ilə bu yanaşmanın faydası bir neçə araşdırmada təsdiq edilmişdir. Bu
mövzuda
əlavə tədqiqatların aparılması lazım ola bilər.
EKTOPİK HAMİLƏLİK
Ektopik hamil
əlik uşaqlıqdan kənarda, adətən, uşaqlıq borularında baş verən hamiləlikdir. Bu
bölm
ədə əsas diqqət vaginal qanaxma ilə müşayiət olunan hamiləliyin erkən mərhələsində
ektopik hamil
əliyin diaqnositikasına yetirilmişdir.
ABŞ-da ektopik hamiləlik hər 100 hamiləliyin biri və daha çoxunda baş verir. Kompleks
diaqnostika v
ə müalicə üsullarına baxmayaraq, ektopik hamiləlik ana ölümü hallarının ikinci ən
yayılmış səbəbi olaraq qalır. Bu, həm də sonsuzluq və ya nəsilartırma qabiliyyətinin pozulması
il
ə də nəticələnə bilər. Ektopik hamiləliyin erkən diaqnostikası ciddi xəstələnmə hallarının
qarşısını almağa və fertilliyin qorunmasına imkan verən konservativ müalicə üsullarının
t
ətbiqinə imkan verir. Nəsilartırma yaşında olan qadınlara xidmət göstərən tibb işçiləri ektopik
hamil
əliklə bağlı müvafiq biliyə malik olmalı və hamiləliyin erkən mərhələlərində qanaxma
v
ə/və ya ağrı ilə müraciət edən qadınlarda ektopik hamiləliyin istisna edilməsini nəzərdən
keçirm
əlidirlər.
Etiologiya v
ə patofiziologiya
Ektopik hamil
əlik mayalanmış ziqotanın uşaqlığa çatmaması, əvəzində isə başqa yerlərdə və
ad
ətən, uşaqlıq borularının müxtəlif hissələrində implantasiyası baş verir. Ektopik hamiləliyin
risk faktorlarına aşağıdakılar daxildir:
Anamnezd
ə uşaqlıq borularının cərrahi əməliyyatı, o cümlədən boruların bağlanması və/və
ya bağlanmasından sonra reanastomoz əməliyyatının keçirilməsi,
Anamnezd
ə çanağın iltihab xəstəliyi də daxil olmaqla, uşaqlıq borularının infeksiyası,
Ancaq progestin t
ərkibli həblərin istifadəsi ilə və ya uşaqlıqdaxili spiralla kontrasepsiya,
Qadının ana bətnində olarkən dietilstilbestrolun təsirinə məruz qalma,
Anamnezd
ə əvvəllər ektopik hamiləliyin olması.
Ektopik hamil
əliklərin böyük bir qismi heç bir risk faktoru olmayan qadınlarda baş verir.
Ad
ətən, ilk olaraq ektopik hamiləlik uşaqlıq daxili hamiləlikdən fərqlənmir. Xəstədə amenorreya
qeyd
ə alınır, qadın özünü hamilə hiss edir və hamiləlik testi müsbət olur. Ancaq tədricən uşaqlıq
borularının artıq genişlənməsi və qan damarlarının eroziyası səbəbindən hamiləlik inkişafdan
qalır. Bu zaman cift və sarı cisim inkişafdan qalır və hormonların səviyyəsi aşağı düşür. Sarı
cisimd
ən ifraz olunan progesteronun təsiri altında inkişaf edən hamiləlik dövrünün
endometriumu v
ə ya desidua qopmağa başlayır və qanaxma baş verir. Bəzi hallarda desidua bir
böyük parça kimi qopur. H
əmin hallarda plasentanın ifraz etdiyi β-HCG hormonunun
s
əviyyəsinin artması dayanır və ya aşağı düşməyə başlayır.
Ektopik hamil
əlik uşaqlıq borusunun divarlarına və yaxınlıqda olan qan damarlarına invaziya
edir. Bunun n
əticəsində peritondaxili qanaxma baş verə bilər. Qanaxma çox ağır dərəcəli və ya
t
ədricən artan ola bilər. Ektopik hamiləlik aşağıdakılarla nəticələnə bilər: spontan reqressiya
(inkişafın dayanması), uşaqlıq borusunda inkişaf edən hamiləliyin abortu, xronik hematomanın
formalaşması və hətta mayalanmış yumurtanın başqa bir yerdə yenidən implantasiya olunaraq
abdominal hamil
əliyin inkişaf etməsi.
Əlamət və simptomlar
Ağrı və vaginal (uşaqlıq yolu) qanaxma ektopik hamiləliyin əsas simptomlarıdır. Ağrı demək
olar ki, bütün hallarda müşahidə edilir və adətən, qarının aşağı nahiyəsində və birtərəfli olur.
Qısa müddətli amenorreyadan sonra qanaxmaya tez-tez rast gəlinir. Kitablarda fiziki müayinədə
uşaqlıq artımlarında ağrılı kütlənin olduğu qeyd edilsə də, real klinik praktikada bu yalnız 20%
hallarda qeyd
ə alınır. Bundan əlavə, bu kütlə normal uşaqlıqdaxili hamiləlik hallarında ağrılı sarı
cisiml
ə (corpus luteum) səhv salına bilər. Nəhayət, hemoperitonit və şokun simptomları inkişaf
edir. Bunlara g
ərgin, böyümüş qarın, çiyin ağrısı, cul-de-sac və ya Duqlas boşluğunun (cul-de-
sac) uşaqlıq yolunun arxa tağına doğru şişməsi və hipotenziya aid edilir.
Diaqnoz
Laboratoriya testl
əri yardımçı ola bilər. Qanda
β-HCG
hormonunun s
əviyyəsi qısa müddət
ərzində artır, lakin sonradan artım dayanır və ya hətta aşağı enir. Ona görə də
β-HCG
-nin
s
əviyyəsinin silsilə yoxlanması 48 saat ərzində
β-HCG
-nin iki d
əfə artmadığını nümayiş etdirir.
Bu, hamil
əliyin inkişafdan qalmasından xəbər versə də, uşaqlıqdaxili hamiləliyin spontan abortu
il
ə ektopik hamiləliyi fərqləndirməyə imkan vermir. Progesteronun səviyyəsinin anormal
d
ərəcədə aşağı olması da hamiləliyin uğursuz olacağından xəbər verir, ancaq hamiləliyin
lokalizasiyasını müəyyən etməyə kömək etmir.
Diaqnostikada ultras
əs müayinəsi çox faydalıdır. Transabdominal US müayinə ilə
müqayis
ədə transvaginal US müayinəsi daha yüksək diaqnostik imkanlara malikdir.
Ultras
əs müayinəsinin iki mühüm nəticəsi diaqnozu təsdiq edir:
1.
US müayin
əsi ilə uşaqlıqdaxili hamiləliyin təsdiq edilməsi ektopik hamiləliyi istisna
edir (30,000 hamil
əlikdən birində baş verən heterotopik hamiləlik halları istisna
olmaqla).
2.
Döl kis
əsi və ürək döyüntüsü olan embrionun uşaqlıqdankənar lokalizasiyada qeydə
alınması ektopik hamiləliyi təsdiq edir.
Qanda
β-HCGβ
-nin s
əviyyəsi ilə ultrasəs müayinəsinin nəticələrinin uzlaşması mühüm
diaqnostik
əhəmiyyətə malikdir. Qanda
β-HCG
-nin s
əviyyəsi 1800 mBV/ml ətrafındadırsa, bu