Halk edebiyatinin genel özellikleri Dil, halkın konuştuğu dildir


Oyunlar açık ve kapalı yerlerde oynanabilir



Yüklə 445 b.
səhifə4/10
tarix25.06.2018
ölçüsü445 b.
#51795
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

Oyunlar açık ve kapalı yerlerde oynanabilir.

  • Gerektiğinde basit dekorlardan yararlanılabilir.

  • Yerine göre kostüm ve makyaja başvurulur.

  • Kız kaçırma, ölüp dirilme, husumetler, bereket…

  • Bölgelere göre çeşitlemeleri olabilir: Arap oyunu, Şeytan Çık Oyunu, Köse ile Gelin, Koyun Gütme…



  • B) AŞIK TARZI HALK EDEBİYATI

    • Aşık adı verilen halk şairleri tarafından oluşturulmuştur; yani söyleyeni bellidir.

    • Aşıklar genellikle okuryazar değillerdir.

    • Aşıklar; asker ocaklarında, köy, kasaba ve şehirlerde yetişir.

    • Aşıklar eserlerini saz eşliğinde verirler. Söz ve müzik birbirini tamamlayan iki unsurdur.

    • Bir Pir’in elinden bade içerek veya elma yiyerek aşık olurlar.

    • Şair, son dörtlükte mahlâsını söyler.

    • Genellikle yalın ve yapmacıksız bir dil kullanılır.

    • Aşık şiirinde yinelemeler, boş tekerlemeler, ölçü ve uyak tutturmada kolaylık sağlayan yakıştırmalar bulunur.

    • 16.yy: (başlama) Köroğlu, Öksüz Dede, Kul Mehmet...

    • 17. yy: (altın çağ) Aşık Ömer, Karacaoğlan, Gevheri, Kayıkçı Kul Mustafa, Erçişli Emrah...

    • 18. yy: (sönük) Ressam Levni, Aşık Vartan

    • 19.yy: (ikinci Bahar) Erzurumlu Emrah, Dertli, Bayburtlu Zihni Seyrani, Dadaloğlu, Ruhsati, Sümmani

    • 20.yy: (gelenek) Aşık Ali İzzet, Aşık Veysel, Murat Çobanoğlu, Şeref Taşlıova, Mahzuni Şerif





    1. KOŞMA örnek al

    •  Âşık edebiyatında en çok sevilen ve kullanılan nazım şeklidir.

    • Dört dizeli bentlerden oluşur.

    • Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır; en az 3 en fazla 12.

    • 11’li hece ölçüsüyle yazılır/söylenir. (6+5 , 4+4+3)

    • Şair son dörtlükte mahlâsını söyler.

    • Uyak düzeni: abab, cccb, dddb...

    • Genelde, aşk, güzellik, tabiat, sevgi vb lirik konular işlenir.

    • Karşılıklı konuşma (dedim-dedi) biçiminde olan koşmalar da vardır.

    • Önemli koşma şairleri Köroğlu, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Gevherî, Erzurumlu Emrah, Âşık Ömer…

    • Konularına göre güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt gibi nazım türlerine ayrılır.



    2. SEMAİ

    • Hece ölçüsünün 8’li kalıbıyla söylenir. (Koşma 11’li heceyle)

    • Koşma gibi kafiyelenir: abab, cccb, dddb...

    • Dörtlük sayısı 3 ile 5 arasındadır.

    • Kendine özgü bir ezgi vardır.

    • Koşma gibi sevgi, güzellik, ayrılık ve doğa konuları işlenir.

    • Sevgi ve güzellik konuları semaîde, daha güzel ve etkileyici işlenebilir.

    • Aruzla ve heceyle yazılan olmak üzere iki türlü semai vardır.

    • Karacaoğlan ve Erzurumlu Emrah bu alanda meşhurdur.

    • KOŞMA İLE SEMAİ ARASINDAKİ FARK:

    • a. Bestesi

    • b. ölçüsü (koşma 11’li, semai 8’li)

    • c. dörtlük sayısı (Koşma daha uzun olabilir.)

    • KOŞMA İLE SEMAİ ARASINDAKİ BENZERLİK:

    • a. konusu

    • b. kafiye şeması

    • c. nazım birimi



    SEMAİ

    • Yeşil başlı gövel ördek, uçar gider göle karşı. Eğricesin tel tel etmiş, döker gider yare karşı.

    • ...

    • Telli turnam sökün gelir, İnci mercan yükün gelir, Elvan elvan kokun gelir; Yar oturmuş yele karşı.

          • Karacaoğlan


    3. VARSAĞI

    • Toroslardaki Varsak (Avşar) boyunun özel bir ezgiyle söylediği türkülerden geliştirilmiş bir nazım biçimidir. Hecenin 8’li kalıbıyla yazılır.

    • Kendine özgü bir bestesi vardır.

    • Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır.

    • Kafiyelenişi koşmayla aynıdır: abab, cccb, dddb...

    • Sert, yiğitçe bir söyleyişi olan epik şiirlerdir.

    • Genellikle “bre, bre hey, hey, be hey” gibi ünlem sözcüklerine yer verilir.

    • Hayattan ve talihten şikâyet gibi konular da işlenir.

    • Dadaloğlu ve Karacaoğlan varsağılarıyla ünlü iki şairdir.



    3. VARSAĞI

    • Bre ağalar bre beyler

    • Ölmeden bir dem sürelim

    • Gözümüze kara toprak

    • Dolmadan bir dem sürelim

    • Aman hey, Allah’ım aman

    • Ne aman bilir ne zaman

    • Üstümüzde çayır çemen

    • Bitmeden bir dem sürelim



    4. DESTAN

    • Savaşlar, kahramanlıklar, ayaklanmalar, kıtlıklar, doğal afetler, salgın hastalıklar, eşkıya ve ünlü kişilerin serüvenleri, gülünç olaylar, toplumsal taşlama ve eleştiri, atasözleri, hayvanlar destanlara konu olur.

    • Anonim destanlardan farklıdır.

    • Âşık şirinin en uzun nazım biçimidir; bazen 100’ü geçer.


    • Yüklə 445 b.

      Dostları ilə paylaş:
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




    Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
    rəhbərliyinə müraciət

        Ana səhifə