Gültəkin-əmin Abid
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ve Siz, ey ölümün korkunc yolunda Demir addımlarla yürüyən genclər! Siz, ey bir-bir taleyin gizli qolunda
Şer kitablarda belə nəşr olunub:
Demir addımlarla yürüyən genclər! Siz, ey bir-bir taleyin gizli qolunda Yürürken bahtı da çürüyen genclər.
H.Baykaranın kitabında verilmiş çoban şəkli Ə.Abidin oxumağa getdikdən sonra gözlüksüz çəkdirdiyi tək şəklidir. (Ç ox təəssüf ki, H.Bayqaranın “Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi” kitabı 1994-cü ildə Bakıda çap olunanda həmin səhifəni verməyə ehtiyac duymayıblar). Ə.Abidi yaxından tanıyan H.Bayqaranın əsəri bizim şübhələrimizə son qoydu. “Buzlu cəhənnəm”i yenidən nəşr etmək, ədəbi ictimaiyyətin diqqətini unudulmuş şairimizə yönəltmək istədik. Bu günün gözüylə baxsaq, dili oxucu üçün ağır, vəzni bir qədər pozuq, bədii dəyəri o qədər də yüksək görünməyən şerləri çap etməyə ilk baxışda ehtiyac yoxdur. Düşündük ki, bu şerlərdəki coşğun yurdsevərlik, döyüşkən ruh, milli şüurun oyanmasına və formalaşmasına güclü təsir göstərə bilər. “Sovet ədəbiyyatı” adlandırdığımız dövrün şerlərindəki pafosla, tərənnümlə, mədhiyyə ilə, hətta, “Günəşin şimaldan doğduğunu” söyləyən misralarla tanış olan oxucu qoy keçmişinə nifrət və qəzəblə baxmasın. Həmin dövrdə millətinə və xalqına üzaqlığı gətirən şerin olduğunu görüb qürur duysun. Kitabı nəşrə hazırlayarkən üç bölümə ayırdıq. Birinci bölümə “Buzlu cəhənnəm” kitabında, ikinci bölümə qəzet və jurnallarda çap olunan, üçüncü bölümə isə əlyazmalar Institutunda əliabbas Müznib fondunda (fond 23) olan şerləri daxil etdik. M.B.Məmmədzadənin xatirəsinə hörmət əlaməti olaraq onun çap etdirmiş olduğu kitabların bir çox texniki cəhətlərini də saxladıq. İstər “İstiqlal uğrunda”, istərsə “Buzlu cəhənnəm” kitabının öz qabığında müəllifini müəyyənləşdirə bilmədiyimiz rəssamın gözəl bir əsəri verilib 8 .
8
1990- cı ildən sonra “Ulduz” jurnalının, eləcə də Hacı Hacıyevin nəşr etdirdiyi “İstiqlalın əzablı yolları” kitabının üz qabığında da həmin şəkil heç bir qeyd verilm ədən çap olunub.
Azərbaycanın üç rəngli, ay-ulduzlu bayrağını tutmuş gənc təsvir olunub. Arxa fonda da Azərbaycan bayraqları əzəmətlə dalğalanır. “Məktəb”, “Dirilik” jurnallarında və “İqbal” qəzetində çap olunmuş şerlərin əksəriyyətini Ə.Abidnə məqsədləsə köçürərək “Dördlüklər” adı altında toplayıb. Bunları daha bitkin saydıq. Şerləri ərəb qrafikasından əlyazmalar İnstitutunun əməkdaşı, Bakı və Abşeron şairlərinin həyat və yaradıcılığını öyrənən Sona Xəyal çevirdi. U niversitetdə oxuduğumuz illərdə tələbə yoldaşım Müştəba Əliyev “Babayi-əmir” jurnalında “Şapalaq”, “Şapalaqmı-çomaqmı?”, “Zorba çomaq” və s. rubrikası altında “Qozqurab bəy” imzası ilə çap olunmuş şerləri köçürüb mənə bağışlamışdı. Imkandan yararlanaraq, onu da kitaba daxil etdik. Beləliklə, Əmin Abidin bizə bəlli şerlərindən ibarət bir toplu yaratdıq. Türkiyədə çıxan “Şebab”, “Inci”, “Syus”, “Yarın İstanbul” jurnallarının əldə olmadığından, “Kəlniyyət”, “Məzəli”, “Leylək”, “Molla Nəsrəddin” jurnallarındakı gizli imzaları müəyyənləşdirə bilmədiyimizdən orada çap olan şerləri kitaba daxil etdə bilmədik. Kitabda və əlyazmada ətək yazıları ərəb rəqəmləri ilə verilmişdir. Onu olduğu kimi saxladıq. Yeni əlavə etdiyimiz qeyd və şərhləri* işarəsi ilə verdik. “Buzlu cəhənnəm” kitabında olduğu kimi əksər şerlərin sonunda yazılma tarixini göstərdik. Sonunda yazılma tarixi olmayan şerlərə qəzet və jurnallarda çap olunan şerlərin sonuna isə dərc olunduğu tarixi qoyduq. 1916—1919- cu illərdə yazıldığını güman etdiyimiz şerlərin isə dəqiq yazılma tarixini bilmədiyimizdən tarixsiz verdik. Ə.Abidin başlıqsız və tarixsiz bir məqaləsindən seçilmiş “Turan elləri”, “Arxasız vətənə döşmən yaraşır”, “Bu gün Qərbin göylərin- də”…, “Şərqə irəli”, “Şərqin səmasından qanlar damlayor” şerlərinə başlıqları mətnlərdən seçərək kitabın ümumi ruhuna uyğunlaş- dırmağa çalışdıq. Bu günkü oxucu üçün anlaşılmaz hesab etdiyimiz sö zlərin izahını son səhifədəki lüğətdə verdik. Kitab elmi- tənqidi nəşr kimi nəzərdə tutulmasa da, dövrün ab- havası haqqında təsəvvür yaratmaq üçün şerlərin dilini olduğu kimi saxladıq. M.Hadinin, H.Cavidin Ə.A.Müznibin və b. yaradıcılı- ğından təsirlənən Ə.Abidin şer dilində ortaq Türk dilinə bir meyililik
var. Yəni onun şer dili XX yüzilin önlərinədək işlədilən Osmanlı ədəbi dili adlandırılan dil deyil. Əbdülhəq Hamidə, Tofiq Fikrətə şerlər həsr edən Abid yalnız onların yaradıcılığından deyil, Namik Kamalın, Mehmet Akif Ersoyun, Mehmet Emin Yurdaqulunun, Ziya G ögalpın və b. yaradıcılığından da təsirləndiyi şerlərindən aydın görünür. Ə.Abidin hələ Türkiyədə oxumağa getməmişdən yazıb çap etdirdiyi və çap etdirmədiyi şerlər İsmayıl bəy Qaspıralının, Əlibəy Hü seynzadənin ideologiyasının poetik formasıdır. “Buzlu cəhənnəm” kitabının yeni nəşrini Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 81-ci illiyinə hədiyyə kimi nəzərdə tutmuşduq. Heyf ki, maliyyə çətinliyi ucbatından bunu gerçəkləşdirə bilmədik. Yaranmış çətinliyi Bakıda doğulub boya-başa çatan, bakılı təəssübkeşliyi ilə seçilən Tənzilə xanım aradan qaldıraraq, kitabın nəşrini öz üzərinə götürdü. Ona və bu kitabın hazırlanmasında bizə yardımçı olmuş adını çəkdiyimiz və çəkmədiyimiz bütün soydaşlara təşəkkürümü bildirirəm. Kitabın hazırlanmasında vəzifə bölgüsünün sərhəddi olmadı. Burada əməyi olan hər bir şəxs redaktə işindən tutmuş, şərhlərin yazılmasınadək iştirak etdi. Kitab kollektiv əməyin məhsuludur. Ə.Abidin gənclik illərində yazdıqlarının bir qismi, yəni ilk qələm təcrübəsinin məhsulu olan şerləri bir xeyirxah insanın sayəsində işıq üzü gördü. Bəs onu məşhurlaşdıran elmi araşdırmaları necə? Onların da işıq üzü görməsinə yardımçı olan tapılacaqmı?
Əli Şamil
22 Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|