4.
Belə oxşarlığı “Şərq qadını” jurnalında çap olunmuş
“Nişansız nişanlıya” şerilə “Ağla, gözel gelin” şeri arasında
da görmək olar. Məs.:
Xanım qız, başına örtdüyün qara
Matəmi eşqinin bir siyahımıə
Şimdi yas tutan hər öksöz məzara,
Məzlum əsirlərin bitməz ahımıə!
“Nişansız nişanlıya”
Axşam yayılırken öksüz bendeye,
Çemberekendinde yükselt sesini.
Qucaqla mezarı sen “vaten” deye,
Millet duysun solan daş nefesini.
…Gitmeden elinin kınası, gelin,
Ellə beraber tut bu yası, gelin!…
“Ağla gözel gelin”
5.
“Dirilik” jurnalının 1914-cü il 5-ci sayında Abid
Mütəllibzadə imzası ilə çap etdirdiyi bir dördlükdə yazır:
Yuxlamışdım dün gecə, gördüm deyirlərkin mənə
Tutmaq istərsən cahanda sən də gər ali məqam,
Qəflət etmə! Qalx ayağa, düşmən bidindən
İntiqam al, intiqam al, intiqam al, intiqam!
Hər iki kitabda çap olunmuş “Bayrağım və istiqlalım” şerində isə
yazır:
Kaldıkca ruslarda diyarım benim,
İntikam olacak şüarım benim!
Və yaxud:
Biz dalğalar yenen gencleriz
Geliriz, yaşarız, ölür gideriz…
Korkmayız denizden, fırtınalardan,
K
orkmayız ne topdan, ne de mezardan,
17
Bulunduqca nefesimiz,
“İstiklal” deyəcək yuce sesimiz…
Qızıl Rus şairinə.
1914-
cü ildə intiqam almağa səslədiyi düşmənin adını
çəkmirdisə 1924—25-ci illərdə yazdığı şerlərdə düşməninin
Rusiya olduğunu qəzəblə göstərir və xalqı ondan intiqam
almağa çağırırdı. Özü də bu intiqam şəxsi intiqam deyil,
vətəninin istiqlalı, azadlığı uğrunda bir çarpışmadır.
6.
Belə qarşılaşdırmaları “Kommunist” qəzetində çap edilmiş
“Benim yazım” şerilə kitablara daxil edilmiş “Aldı, gitti” və
b. şerlər arasında da aparmaq olar. Onlar arasında nəinki dil,
üslub, formaca bir yaxınlıq var, hətta bəzən ifadələr, epitetlər
də təkrarlanır. Adama elə gəlir eyni şerin ayrı-ayrı parçaları,
yaxud eyni mövzuda ayrı-ayrı qəzet və jurnallar üçün
yazılmış şerlərdir. Bakıda çap olunan şerlərdə fikirlər daha
çox eyhamla, örtülü deyildiyi halda, Türkiyədə çap olunan
şerlərdə misralar siyasi çağırış kimi səslənir.
7.
Gültəkinin şerlərindən Bakını yaxşı tanıdığı və Bakıda baş
v
erən hadisələrdən xəbərdar olduğu aydınlaşır. Əmin Abid də
1898-
ci ildə Bakıda doğulub, Bakıda yaşayıb, 1918-ci ildə
təhsil almaq üçün İstanbula gedib.
8.
Hər iki kitabda çap olunan şerlər Türkiyədə yazılıb çap
olunduğundan Bakıda əlyazmalarına rast gəlinmir. Yaxud
müəllif irticadan ehtiyatlanaraq şerlərin əlyazmalarını məhv
edib.
9.
M.Ə.Rəsulzadə nin, M.B.Məmmədzadə, Ə.Cəfəroğlu
Ə.Abidi Sovet irticasından qorunmaq üçün Gültəkinin
şəxsiyyətini müəyyənləşdirə biləcək bir işarəyə belə yer
qoymayıblar
7
.
Buna görə də Azərbaycanda Əmin Abidin
Gültəkin olduğunu bilməyiblər.
7
Ə.Abid 1938-ci ildə həbs edilib qusa istintaqdan sonra elə həmin il
oktyabrın 21-də saat 21
30
-da güll
ələnsə də, çoxları bundan xəbərsiz olub.
Qohumları 1962-ci ildə Ə.Abidə bəraət alanda belə öldüyünü bilsələr də
n
ə vaxt, harada öldüyündən xəbər tutmayıblar. Belə olduğu halda,
18
10.
Ə.Abid irticadan qorunmaq üçün işə girərkən doldurduğu
anket və yazdığı tərcümeyi-halda Gültəkin imzası ilə şerlər
yazdığını və “Yeni Kafkasiya” ilə əməkdaşlıq etdiyini,
Qəzvində, Ərzurumda olduğunu gizlədib.
11.
Ə.Abid Azərbaycanda Orxan, Turfan abidələrini,
“Oğuznamə”ləri öyrənən ilk peşəkar araşdırıcılardan idi.
Buna görə də onun Gültəkin” ləqəbini götürməsi inandırıcı
Görünür. Tarixi şəxsiyyət Gültəkin kiçik qardaş olduğu kimi,
Bakı xanlarının nəslindən olan əmin Abid də ailənin son
beşiyi — üç qardaşın kiçiyi idi.
12.
1926-
cı ildən sonra Bakıya dönərək burada var gücü ilə
ideyalarını elmi məqalələrində təbliğ etdiyindən bədii
cəhətdən o qədər də güclü olmayan şerlər yazıb çap etdirməyə
Görünür vaxt sərf etməyib. Təbi gələndə üç-beş şer yazıbsa o
da təqiblərdə, köçlərdə itib-batıb və ya irtica qorxusundan
məhv edilib.
13.
Son olaraq: 1904-
cü ildə Şuşada doğulan, Bakı Dövlət
Universitetində oxuyan Qara Hüseynov 1927-ci ildə (Əmin
Abid
həmin vaxt Universitetdə dərs deyirdi. — ə.Ş.)
Türkiyəyə getməli olur. O, Türkiyədə Azərbaycanın azadlığı
və müstəqilliyi uğrunda çalışır, Hüseyn Bayqara kimi tanınır.
O, 1975-
ci ildə Istanbulda çap etdirdiyi “Azərbaycan İstiqlal
mübarizəsi tarixi” kitabının sonunda əli dəyənəkli, ayağı
çarıqlı, şalvarının dizləri yamaqlı, əyni çuxalı, başında qoyun
dərisindən papaq olan bir kişinin şəklini verib. Şəklin altında
isə yazıb:
“Bir İstiqlal yolçusu…
…Ve Siz ey ölümün korkunç yolunda
Yürürken, “Bahtı”da çürüyən genclər…
Gültəkin (Əmin Abid)
Azərbaycan şairi”
İstanbulda yaşayan Mirzə Balanın 1948-ci ildə çap etdirdiyi kitabda şerlərin
yazarının güllələndiyini yazmamasnı təbii saymaq olar.
19