Guatr tiroidin iltihabi ve tümöral nedenler dışında kalan büyümelerine guatr denir

  GUATR

• Tiroidin iltihabi ve tümöral nedenler dışında kalan büyümelerine guatr denir.

• Latince "gutter"den gelen Fransızca "goitre", yani boğaz kelimesinden gelmiştir.

• Birçok nedenlerle tiroidde büyüme olur.

• Bunlar iltihap ve tümörler dışında doğuştan olan enzim defektleri, dış faktörler veya idiopatik nedenlerdir.

• Endemik

• Sporadik

• Ailevi guatr

Endemik Guatr

• Bir bölgede dikkati çekecek kadar çok sayıda guatrlı bulunmasına endemik guatr denir.

• Isparta-Burdur bölgesinde, Orta Anadolu, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz'in iç bölgelerinde endemik guatr bölgeleri vardır.

Endemik Guatr

• Daha çok iyot eksikliği, guatrojen maddelerin yenilmesi gibi dış faktörler endemik guatr nedenleridir.

• Genetik faktörler çok daha az rol oynarlar.

• Endemik guatr bölgelerinde sudaki iyot miktarı çok azdır.

• Sofra tuzuna iyot karıştırılması endemik guatrı önler.

• Guatrlı kimselere çok fazla iyot verilmesi bazen tirotoksikoz nedeni olabilir

Endemik Guatr

• Deney hayvanlarında, lahananın her türü, turp gibi gıdalar verilerek guatr oluşması sağlanabilir.

• İyod eksikliği veya enzim defektlerinde tiroid yeteri kadar hormon yapamayınca TSH salgısı artar, bu da tiroid dokusunu uyararak büyümesine ve guatrda olan değişikliklere neden olur.

Sporadik Guatr

• Endemik guatr bölgeleri dışında görülen ve nedeni bulunamayan guatrlara bu isim verilir.

• Genellikle serum TSH seviyesi yüksekliğine bağlı olarak tiroid bezinde büyüme ve morfolojik değişiklikler oluşur.

Ailevi Guatr

• Kalıtsal enzim defektlerine bağlı olarak, genellikle hipotiroidi ile birlikte olan guatr gelişir.

• Ötiroid olması nadir değildir.

• Enzim defekti resesif olarak geçer seyrek de olsa dominant geçtiği görülebilir.

• Enzimdeki defekt sonucu iyot akümülasyonu, organifikasyonu, iyodotirozinin diiodotirozine değişimi safhalarında bozukluk veya serum iyodoproteinine bağlı bozukluklar bulunabilir.

Patoloji

• Guatrda tiroid dokusu diffüz veya nodüler olarak büyümüş olabilir.

• Başlangıçta tiroidde hiperplazi vardır.

• Bu dönemde iyot verilirse doku eski, normal haline dönebilir.

• Daha sonraki dönemlerde hastalık ilerlemeye devam edip geniş folliküller ve nodüller oluşmaya başlar.

• Nodüller zamanla büyüyüp kistik dejenerasyon, kanamalar ve kalsifikasyon gösterebilirler.

İnsidans

• Endemik guatr bölgelerinde erkeklerde da kadınlardakine yakın sayıda guatr olur.

• Endemik bölgelerden uzaklaştıkça kadındaki guatr sayısı erkeğin 8 veya daha fazla katı olur.

Gıdalardaki iyot miktarına bağlı olarak guatr erken yaşta ortaya çıkabilir.

• Gıdalardaki iyot miktarına bağlı olarak guatr erken yaşta ortaya çıkabilir.

• Genellikle pubertede tiroid büyümeye başlar.

• Gebelik esnasındaki tiroid büyümeleri doğumdan sonra gerileyebilir.

• Guatrlı hastaların çoğunluğu asemptomatiktir.

Belirtiler

• Hastaneye müracaat edenlerde genellikle bası belirtileri ve guatrın psikolojik etkisi vardır.

Belirtiler

• Belirtilerden en sık görüleni boynun genişlemesi veya boyunda kitledir.

• Trakeaya bası solunum güçlüğü nedeni olabilir.

• Guatrda nadiren disfaji olur.

• Nervus rekürrens basısı, Horner sendromu da guatrda hemen hemen hiç görülmez.

• Disfaji, nervus rekürrens basısı veya Horner sendromu varsa iltihap veya malign tümör düşünülmelidir

Trakeaya bası daha çok retrosternal guatrlarda görülür.

• Trakeaya bası daha çok retrosternal guatrlarda görülür.

• Juguler venlerin dolgun ve geniş olması retrosternal guatrı düşündürür.

• Guatrlı hasta boyunda aniden bir ağrı ve şişlikte büyüme farkederse, bu, kist içine kanama anlamına gelir.

• Bazen bu kanama solunumu güçleştirecek derecede olabilir.

.

• Fizik bulguların başında boyunda yutkunmakla hareket eden bir kitlenin bulunması gelir.

• Bu kitle düzgün veya nodüler olabilir.

• Nodüller tek veya değişik büyüklükte, çok sayıda olabilirler.

• Retrosternal veya retroklaviküler uzantısı olan guatrların alt kenarı hasta yutkunurken bile elle hissedilemez.

• Tiroid dokusunun kıvamı fazla sert değildir.

• Kistlerde flüktüasyon alınamaz

• Doğuşta veya çocuklukta guatrla beraber hipotiroidi bulunması kalıtsal bir defekt düşündürür.

• Böyle bir çocukta sağırlığın da bulunmasına Pendred sendromu denir.

• Endemik kretenizmli çocukların üçte birinde tiroid büyüktür. Sağırlık ve dilsizlik bunlarda olmaz. Ama nörolojik bozukluklar, spastisite sık görülür.

• Basit guatrlarda hipotiroidi hemen hemen hiç oluşmaz, buna karşın tirotoksikoz sıklıkla görülür.

Tanı

• Klinik muayene ile guatr tanısı kolaylıkla konulur.

• Boynun ve göğsün radyolojik muayeneleriyle guatrın göğse girip girmediği, trakeaya bası derecesi tesbit edilebilir.

• Serum tiroid hormonu T3, T4 seviyeleri normaldir.

• Guatr tanısında en önemli nokta iltihap ve tümörlerden ayırmaktır.

 

• Palpasyonla tiroid bezi büyüklüğü ve nodüller ele gelir.

• Ani büyüyen nodüllere dominant nodüle ve malignite şüpheli nodüllere İİAB yapılmalıdır.

• Laboratuvar tetkikleri genelde normaldir.

• Uzun süreli nodüler guatırı olanlarda uzun sürede (17 yıl) toksik nodüller gelişebilir.(Plummer hastalığı)

Tedavi

• Diffüz guatr iyot eksikliğine bağlıysa iyot verilerek, enzim defektine bağlıysa tiroid hormonu verilerek tedavi edilir.

• İyot da, tiroid hormonu da hipotiroidiyi tedavi ederek TSH stimülasyonunu durdururlar.

• İlaçlara bağlı bir guatrda ilaçlar kesilerek, ilaca devam zorunluluğu varsa tiroid hormona bağlı tiroid büyümeleri doğumun ilk ayında küçülürler.

• Endemik guatrlar (bilhassa diffüz olanlar) daha önce de bildirdiğimiz gibi iyot verilerek tedavi edilirlerse guatr kitlesi kısa zamanda küçülür.

 

• Nodüler guatrda tiroid hormonu ile süpresyon tedavisi yapılınca %25-50 vakada guatr kitlesinde bir küçülme sağlanabilir. Ancak bunların çoğu tedavi sonrası yeniden büyür

• Nodüler guatrda cerrahi girişim indikasyonları:

• a) kanser şüphesi,
• b) bası belirtileri,
• c) kozmetik nedenlerdir.

• Nodüllerin kanser olup olmadığı klinik muayene, ultrasonografı ve iğne biyopsisi ile teşhise çalışılır. Ameliyattan sonra tiroid hormonu verilerek yeni nodüllerin oluşması önlenebilir