Gözəl ana, vəfalı ömür-gün yoldaşı, in tellektual keyfiyyətləri özündə birləşdirən
Yüklə 171,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Gözəl ana, vəfalı ömür-gün yoldaşı, in- tellektual keyfiyyətləri özündə birləşdirən ziyalı, dünya tibb elminə əvəzolunmaz töhfələr vermiş böyük oftalmoloq alim Zərifə xanım Əliyevanın həyatı, elmi və yaradıcılıq fəaliyyəti ilə daha yaxından ta- nış olduqca, haqqında xatirələri oxuduqca yaddaşımızda Ulu Tanrının bu ən yüksək mənəvi xüsusiyyətləri bəxş etdiyi böyük insanın obrazı canlanır, gözlərimiz önündə onun portreti yaranır. Zərifə xanım Əliyeva elə insan idi ki, bir dəfə ünsiyyətdə olanlar onu ömrü boyu unuda bilmirdilər. Bu böyük şəxsiyyət elə ilk andan onunla ünsiyyətdə olanların yad- daşında yüksək vətəndaşlıq, humanizm və ürək saflığının mücəssəməsi kimi əbədi qa- lırdı. Onun insanlara məhəbbəti qeyri-adi dərəcədə hüdudsuz idi. Zərifə xanım sevib seçdiyi, ömrünü həsr etdiyi sənəti ilə bu is- tedadını tam gerçəkləşdirə bilirdi. Aprelin 28-də XX əsr Azərbaycan ta- rixinin görkəmli simalarından biri Zərifə xanım Əliyevanın anadan olmasının 92-ci ildönümü tamam olur. Zərifə xanım 1923- cü il aprelin 28-də qədim Naxçıvanın Şah- taxtı kəndində görkəmli ictimai və dövlət xadimi, xalqımızın böyük oğlu Əziz Əliyevin ailəsində dünyaya göz açmışdır. 1947-ci ildə N. Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu bitirmişdir. Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Oftalmologiya İnstitutunda elmi işçi, 1969-cu ildən isə Ə.Əliyev adına Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə İns- titutunda göz xəstəlikləri kafedrasının do- senti, professor, görmə orqanlarının peşə patologiyası laboratoriyasının müdiri, oftal- mologiya kafedrasının müdiri (1982-1985) vəzifələrində çalışmışdır. Z. Əliyevanın Azərbaycanda oftalmolo- giya elminin inkişafında müstəsna xidmətləri vardır. O, vaxtilə Azərbaycanda geniş ya- yılmış traxomanın, dünya təcrübəsində birincilər sırasında peşə, xüsusilə kimya və elektron sənayelərində peşə fəaliyyəti ilə bağlı göz xəstəliklərinin öyrənilməsi, profilaktikası və müalicəsinə, habelə of- talmologiyanın müasir problemlərinə dair bir çox sanballı tədqiqatların, o cümlədən "Terapevtik oftalmologiya", "İridodiaqnos- tikanın əsasları" kimi nadir elmi əsərlərin müəlliflərindən biri, 12 monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitinin, 150-yə yaxın elmi işin, 1 ixtira və 12 səmərələşdirici təklifin müəllifidir. Z.Əliyeva yüksək ixtisaslı səhiyyə kadrlarının hazırlanmasına da böyük əmək sərf etmişdir. Akademik Zərifə Əliyevanın alim kimi qazandığı böyük uğurlar Azərbaycan tibb elminin tarixində ayrıca bir mərhələ təşkil edir. Onun elmi fəaliyyəti çox zəngin və əhatəli olub. İstedadlı alim kimi oftalmo- logiyanın aktual mövzularına həsr edilmiş çoxprofilli tədqiqatlar aparıb və dəyərli elmi-tədqiqat işləri yazıb. Müxtəlif göz xəstəliklərinin müalicə və profilaktika tədbirlərinin işlənib hazırlan- ması ilə məşğul olan Zərifə xanım özünün tədqiqat işlərini traxomanın müalicəsi ilə bağlı məsələlərə, habelə traxomanın və onun ağır nəticələrinin müalicəsi zamanı o dövrdə yeni olan antibiotiklərin imkanların- dan səmərəli istifadə etməyin öyrənilməsinə həsr edib. Bu tədqiqatların nəticələri Zərifə xanım Əliyevanın 1960-cı ildə “Sintomisin terapiya metodlarının başqa birləşmələri traxomanın müalicəsi” mövzusunda müvəffəqiyyətlə müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyasının əsasını təşkil edib. 1968-ci ildən başlayaraq Zərifə xa- nım Əliyeva professional oftalmologiya- nın problemləri ilə ciddi məşğul olub. Bu sahənin əhatə dairəsinin çox geniş olma- sına baxmayaraq, gözün peşə xəstəlikləri probleminə dərin və çoxsahəli marağını Zərifə xanım Əliyeva bütün həyatı boyu itirməmişdir. Alim dünyada ilk dəfə ola- raq peşə patalogiyasını araşdıran elmi- tədqiqat laboratoriyası yaratmış və prakti- ki olaraq elm aləmində yeni bir istiqamətin - peşə oftalmologiyasının əsasını qoymuş- dur. Apardığı tədqiqatların gedişində “Göz yaşının axmasının fiziologiyası”, “Gözün və görmə sinir yolunun yaşla əlaqədar dəyişiklikləri”, “Gözün hidrodinamik siste- minin anatomik fizioloji təbiəti” və s. kimi onlarla elmi məqalə və monoqrafiyalar çap etdirmişdir. Uzunmüddətli müşahidələrin və
tədqiqatların nəticələri görkəmli həkimin “Azərbaycanın kimya sənayesinin bəzi müəssisələrinin işçilərinin görmə üzvünün vəziyyəti” mövzusunda doktorluq disser- tasiyasının əsasını təşkil edib. 1976-cı ildə Q. Helmqolts adına Moskva Göz Xəstəlikləri İnstitutunda həmin
dissertasiyanın müdafiəsi zamanı Sovet İttifaqının aparıcı alimləri Zərifə xanımın elmi əsərlərini çox yüksək qiymətləndiriblər. Zərifə xanım Əliyevaya 1977-ci ildə tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsi adı verilib. Görmə orqanının peşə patologiyası sahəsində apardığı elmi tədqiqat işlərinin uğurlu nəticələrinə görə akademik Zərifə Əliyeva keçmiş SSRİ-nin oftalmologiya sahəsində ən mötəbər mükafatı olan SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının M.İ.Averbax adına mükafatına layiq görülüb. Keçmiş SSRİ-də bu mükafatı alan ilk qadın alim kimi onun adı oftalmologiya elminin tarixinə dü- şüb.
Akademik Zərifə Əliyeva həm də görkəmli ictimai xadim idi. O, keçmiş SSRİ Sülhü Müdafiə Komitəsinin üzvü, Azərbaycan Sülhü Müdafiə Komitəsi sədrinin müavini, Ümumittifaq “Bilik” Cəmiyyəti İdarə Heyətinin, Ümumittifaq Oftalmoloqlar Elmi Cəmiyyəti Rəyasət Heyətinin üzvü olmuş, “Əməkdar Elm Xa- dimi” fəxri adına layiq görülmüşdür. Zərifə xanım Əliyeva 1985-ci il aprelin 15-də Moskva şəhərində vəfat edib. Zərifə xanımın cənazəsi 1994-cü ildə Moskvanın Novo-Deviçye qəbiristanlığından Bakıya gətirilərək, Fəxri Xiyabanda, atasının qəbri yanında dəfn olunmuşdur. Fəxri xiyabanda məzarı üstündə tuncdan heykəli ucaldılmış- dır. Bu gün Bakıda Göz xəstəlikləri İnstitutu, Naxçıvan şəhər poliklinikası onun adını daşı- yır. Bakının Binəqədi rayonu ərazisində adına istirahət parkı salınmışdır. Bakı və Naxçıvan- da Zərifə Əliyevanın adını daşıyan küçə var. O, həkimlər professor Tamerlan Əliyev, Akademik Cəmil Əliyev və Əməkdar incəsənət xadimi, musiqiçi Gülarə Əliyevanın bacısıdır. Azərbaycanın görkəmli dövlət xa- dimi Əziz Əliyevin qızı, Ümumilli Liderimiz Heydər Əliyevin həyat yoldaşı, hazırkı Prezi- dentimiz cənab İlham Əliyevin anasıdır. Zərifə xanımın işıqlı obrazı yüksək vətənpərvərlik və humanizm rəmzi kimi həmişə bizimlə qalacaq, onun parlaq xatirəsi daim anılacaq, qədirbilən xalqımızın qəlbində əbədi yaşayacaq. “Mərkəzi Klinika” Ambulatoriyası Ünvan: Zərifə Əliyeva küç. 5, Az1005 “Mərkəzi Klinika” Xəstəxanası Ünvan: Parlament pr. 76, Az1006 MƏRKƏZİ KLİNİKA “Müasir səhiyyə elmi əsaslarla dünyada əldə edilmiş təcrübə əsasında və bir də səhiyyə sahəsində elmi-texniki tərəqqinin, bu istiqamətdə dünyada yaranmış imkanlar əsasında qurulur” Heydər Əliyev BÜLLETEN-6 | APREL 2015 “Azərbaycanda keyfiyyətli, səviyyəli tibbi xidmətin göstərilməsi üçün bütün imkanlar var!” İlham Əliyev Tel: +994 12 492 10 92 | Call center: +994 12 105 | Fax: +994 12 492 41 31 | info@merkeziklinika.az www.merkeziklinika.az www.facebook.com/MerkeziKlinika twitter.com/MerkeziKlinika ZƏRİFƏ ƏZİZ QIZI ƏLİYEVA Azərbaycan səhiyyəsinin tarixi Artıq yaz fəslinin küləkli günlərini yaşayırıq. Bu isə o deməkdir ki, hava-damcı yolu ilə yayılan xəstəliklər art- maqdadır. Bu xəstəliklərdən biri də uşaqlıq dövründə daha çox rast gəlinən suçiçəyi xəstəliyidir. Suçiçəyi xəstəliyi daha çox 5-10 yaşlı uşaqlar arasında yayı- lan, qışın sonu və yazın əvvəllərində sıx müşahidə olu- nan, çox yoluxucu, qızdırmalı, səpgilərin əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunan kəskin virus mənşəli infeksion xəstəlikdir. Mövsümi xarakter daşımasına səbəb virusun günəşin ultrabənövşəyi şüalara davamsız olmasıdır. Son statistik məlumatlara əsasən, Azərbaycanda 2012- ci ilin ilk 3 ayı ərzində qeydə alınmış suçiçəyi xəstələrinin sayı 3871 nəfər olub. 2010-cu ildə bu xəstəliyə yoluxan- ların ümumi sayı 6963 nəfər idisə, 2011-ci ildə bu rəqəm artaraq 10448 nəfər təşkil edib. Göründüyü kimi, bu xəstəliyə yoluxanların sayı ildən-ilə artmaqdadır. Buna görə də bəzi Avropa ölkələrində suçiçəyi xəstəliyinə qarşı olan vaksin məcburi peyvənd təqviminə əlavə edilmişdir. Suçiçəyi xəstəliyinin səbəbi nədir? Suçiçəyinin törədicisi-Varicella zoster virusudur (VZV). Bu virusa yalnız insanlar yoluxur və daşıyıcı olur. Virusun həssas orqanizmlə ilkin təması zamanı özünü uşaqlarda suçiçəyinin klinikası şəklində göstərir. Suçiçəyi xəstəliyi keçirən uşaqlarda bu virus aktivləşərsə, kəmərləyici her- pes xəstəliyi inkişaf edir. Virus hansı yollarla yayılır? Xəstəliyin yeganə mənbəyi insandır. Bu virus xəstə uşa- ğın asqırması, öskürməsi ilə hava-damcı və səpgilərin möhtəviyyatı ilə birbaşa kontakt yolla ötürülür. Virus hava cərəyanı ilə ventilyasiya sistemindən bir mərtəbədən digər mərtəbəyə ötürülür. Hamilə qadınlarda ciftdən dölə də keçir. Xəstəlik nə zaman yoluxdurucu olur? Xəstə ilk səpginin əmələ gəlməsindən 2-3 gün öncə və bütün səpgilərin qabığa çevrilməsinə qədər yoluxucu- dur. Keçirilmiş infeksiyadan sonra davamlı, ömürlük im- munitet yaranır. Xəstə uşaq ilə təmasdan 14-22 gün sonra ilkin simptomlar əmələ gəlir. Bu əlamətlər qarın ağrısı, 37.5- 39C qızdırma, narahatlıq, iştahasızlıq, halsızlıq ilə özü- nü biruzə verir. 24 saat sonra səpgi çəhrayı ləkə, sonra qırmızı-çəhrayı qabarıq şəklində başlar, 1-2 saat sonra isə yanmış dəri kimi - içərisində maye dolu möhtəviyyatlı suluqcuqlar halını alır. Səpgilər ilk olaraq gövdədən baş- layır, sonra baş və üzə yayılır, qollarda və ayaqlarda nadir hallarda gorülür. Əlin içi və ayaqaltı səthdə səpgi olmur. Suluqcuğun əmələ gəlməsindən sonra 24-48 saat içində bu möhtəviyyat yoluxucu olur və çox zaman şəffaf, bəzən qanlı və ya irinli də ola bilir. Bu suluqcuqlar çox qaşınan və müxtəlif ölçüdə olur. Hər yeni səpgi elementi əmələ gələndə temperatur arta bilər. Bütün səpgilər suluqcu- ğa çevrilməyə bilər. Suluqcuqlar 3 sutka sonra qabığa çevrilir. Qabıq dövrü yoluxucu deyil və sonrakı 5-10 gün müddətə çapıq qoymadan keçir. Son çıxan səpgi qabıq- lanana qədər - 7 gün ərzində yoluxucudur. Ağız boşlu- ğunun selikli qişasında və cinsi orqan nahiyəsində də səpgilər əmələ gələ bilər. Ağız boşluğundakı səpginin di- varı zədələnsə, yerində aftalar əmələ gəlir ki, bu da aftoz stomatit adlanır. Xəstəliyin ağırlıq dərəcələri varmı? Xəstəliyin yüngül forması tək-tək suluqcuqlarla, qızdır- ma olmadan və ya suluqcuq əmələ gəlmədən də müşahidə oluna bilər. Daha ağır hallar 2 yaşa qədər və böyüklərdə ola bilər. Bu zaman suluqcuqların möhtəviyyatının irin- li, qanlı, qeyri-şəffaf olması mümkündür. Ən ağır forma generalizə olunmuş-yayılmış formadır. Bu zaman dəri və selikli qişalarla yanaşı, daxili orqanlar da zədələnir, onlar- da iltihabi əlamətlər qeyd edilir. Bu əlamətlərə daha çox yaşlı, immun sistemi zəifləmiş, hormonal dərman qəbul edən insanlarda rast gəlinir. Uşaqlarda hansı ağırlaşmalar mümkündür? Ağırlaşmaların olmasına səbəb bu xəstəlikdən sonra immun sisteminin zəifləməsidir. Daha çox suluqcuqların qaşınması ilə ikincili infeksiya-stafilokok infeksiyasının qoşulması və irinləmə ola bilər. Bu zaman qabıqdan son- ra çapıq qala bilər. Nadir hallarda pnevmoniya (sətəlcəm), orta qulaq iltihabı, beyin-beyincik iltihabı da ola bilər. Səpgi əmələ gələndən 4 gün sonra qızdırma düşməyibsə və ya öskürək, təngnəfəslik, qulaq ağrısı, yuxuya meyilli- lik, müvazinətin pozulması (yeriyərkən səndələmə) kimi şikayətlər varsa, mütləq həkiminizə müraciət edin! Hamilələrdə suçiçəyi Hamiləliyin I və II trismestrində bu virusa yoluxduq- da döldə anadangəlmə (kongenital) suçiçəyi yaranır. Bu zaman embriopatiya-baş beyin qabığının atrofiyası, hid- ronefroz, ətraflarda sümük-dəri defekti və s. dəyişikliklər yarana bilir. Bu klinikanın I trismestrində rast gəlmə tez- liyi 0.7%, II trismestrdə 2% olsa da, III trismestrdə 0%- dir. Əgər doğuşdan 5 gün öncə və ya 2 gün sonra anada suçiçəyi klinikası müşahidə olunarsa, bu zaman yeni do- ğulmuş körpədə su çiçəyinin klinikası (Neonatal varisella) müşahidə edilir. Buna səbəb bu virusa qarşı əmələ gələn anticisimlərin ciftdən ötürülmə zamanının qısa olmasıdır. Diaqnoz nəyə əsasən qoyulur? Diaqnoz aşağıdakı klinik əlamətlərə görə qoyulur: - Polimorf səpgilər (eyni zamanda müxtəlif formalı səpgi-qırmızı ləkə, qabarcıq, suluqcuq) - Başın tüklü hissəsində, gövdədə, selikli qişalarda - Səpgilərin qaşınan olması - Qızdırma Profilaktika məqsədilə nə etmək lazımdır? - Suçiçəyi xəstəliyi olan uşaqlarla təmasda olmamaq; - Uşağın gigiyenasına, əllərini təmiz saxlamasına diqqət yetirmək; - Otağın havasını tez-tez dəyişmək; - Passiv immunizasiya - bu, xəstəliyi keçirmiş insanla- rın qanından alınan hazır antitellərlə aparılır. Xəstə ilə təmasdan 96 saat ərzində immunoqlobin (VZiG) əzələ daxilinə yeridilir. Bu immunoqlobin hamilə qadınlara da vurula bilər. Suçiçəyi xəstəliyindən qorunma dövrü 2-4 həftədir. - Aktiv immunizasiya - xəstə ilə təmasdan 72 saat ərzində vurulur. Bu, canlı vaksindir və subkutan (dərialtı) yeridilir. Planlı şəkildə də aparıla bilir. 2 doz aparılır: I doz 12-15 aylıq, II doz 4-6 yaş arası uşaqlar- da aparılır. Aktiv immunizasiya canlı vaksin olduğun- dan hamilə qadınlara əks göstərişdir. Xəstə uşağı nə qədər müddətə ətraf mühitdən izolyasiya etmək lazımdır? - Xəstə uşaqlar axırıncı qabıq düşənə qədər ictimai mühitə çıxmamalıdır. Müalicə metodları nələrdir? - Qızdırma salmağa göstəriş və bunun üçün nə etmək lazımdır? Əslində qızdırma qoruyucu bir reaksiyadır. Əgər uşaq özünü yaxşı hiss edirsə, temperatur 38C-ni keçmirsə və ya baş ağrıları yoxdursa, qızdırma salıcıya ehtiyac yoxdur. Amma bu tip şikayətlər mövcüddursa, o zaman Parasetamol tərkibli sirop və ya tabletlərdən istifadə edilir. İbufen tipli qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar da istifadə oluna bilər. Amma bu preparat parasetamol kömək etməyəndə istifadə oluna bilər. Çünki çox uşaqlarda ibufenə qarşı hiperhəssaslıq al- lergik reaksiya, eləcə də allergiyaya meyilli uşaqlarda bronxial astmaya təkan verə bilər. Aspirin isə qətiyyən istifadə edilməməlidir. Əks təqdirdə Reye sindromu- na (qaraciyər çatışmazlığı, ensefalit) və sonda komaya səbəb ola bilir. - Virusun qandakı miqdarını azaltmaq məqsədilə çoxlu miqdarda maye qəbul edilməlidir. - Dırnaqların kəsilməsi, hər gün duş almaq, yerli olaraq səpgilərin qurudulması (Betadin məhlulu və ya brili- ant yaşılı) yolu ilə ikincili infeksiyanın qarşısı alınır. - Otaq temperaturu aşağı olmalıdır, əks təqdirdə tərləmə artır, bu isə qaşınmanın artmasına səbəb olur. - Qaşınma olarsa, antihistaminik preparatlar istifadə edilir. - Ağız içi səpgilərdə antiseptik məhlullarla qarqara (Lo- roben) - Daha ağır hallarda hazır immunoqlobin vena daxili (İviG)
- Əgər neonatal dövrdə (1 aylıqda) suçiçəyi olubsa, asiklovir vena daxili. - Uşaqda leykoz diaqnozu qoyulubsa və ya steroid preparatlar qəbul edirsə və ya kimyaterapiya qəbul edirsə.
- Ağciyər və ürəklə bağlı ciddi problemlər varsa. Göründüyü kimi, suçiçəyi xəstəliyinə yoluxma hal- ları qaçılmaz olsa da, xəstəliyin ağır fəsadları ilə qarşı- laşmamaq üçün yuxarıda göstərilən məsləhətlərə əməl edilməsi tövsiyə olunur.
Həkim-pediatr Ülkər Seyidova Dr.Nərminə Məmmədova MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-6 | APREL 2015 2
MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-6 | APREL 2015 3 Mərkəzi Klinikanın Ümumi Cərrahiyyə Şöbəsində növbəti böyrək transplanta- siyası əməliyyatı 22 yaşlı xəstə üzərində uğurla həyata keçirildi.
Dünyada minlərcə insan xroni- ki böyrək çatışmazlığı səbəbilə orqan gözləyir. Orqan bağışlamanın istənilən sayda olmamasına görə bəziləri bu gözləmənin nəticəsində həyatını iti- rir. Bəziləri isə, yaxınlarından aldığı or- qanla həyatlarına davam edir. Dünya əhalisinin sayı artdıqca xroniki böyrək çatışmazlığı olan insanlar da artır. Eləcə də Azərbaycanda hal-hazırda bir milyon əhaliyə 450-550 böyrək çatışmazlığın- dan əziyyət çəkən xəstə düşür. Xroniki böyrək çatışmazlığı nədir? Xroniki
böyrək çatışmazlığı böyrəklərin işləməsinin yavaşlaması və dayanması ilə əlaqədar olaraq qan- da olan su, duz, və digər mineralla- rın balansının pozulmasıdır. Böyrəklər işləməyəndə elektrolitlər və artıq mayelər bədəndə toplaşmağa başlayır və bu maddələrin səviyyəsi yüksəldikcə ölümcül nəticələr verə bilər. Böyrək ça- tışmazlığı zamanı başlanğıc vaxtlarda hər hansı bir əlamət müşahidə edilməyə bilər, amma böyrəklərin funksiyaları pozulduqca bədəndəki su və elektrolit balansı pozulmağa başlayır, gücsüzlük, nəfəs darlığı kimi ilk əlamətlər hiss edilir. Bu zaman insanın ayaqlarından başlaya- raq bədəndə şişlik əmələ gəlir. Böyrəklər lazımi funksiyaları yerinə yetirə bilmədiyi üçün sidik ifrazı çox az olur. Bundan əlavə, böyrəklər hər cür vəziyyətə asan uyğunlaşdığı üçün, böyrək çatışmaz- lığının ciddi əlamətləri, böyrəklər tam zərər görənə qədər ortaya çıxmaya bilər. Böyrək çatışmazlığı həyati təhlükəsi və yüksək məsrəfli olması səbəbilə çətin bir xəstəlik olduğu üçün nə qədər erkən diaqnoz qoyularsa, orqan itkisi və ölüm riski o qədər aşağı olur. Buna görə də böyrək çatışmazlığının başlanğıc əlamətləri, diaqnozu, müalicəsinə uyğun kriteriyaları bilmək həyati əhəmiyyət kəsb edir. Son illərdə böyrək çatışmaz- lığının rastgəlmə tezliyi getdikcə art- maqda və yüksək ölüm riskinə səbəb olduğundan ciddi bir səhiyyə problemi halına gəlmişdir. Xroniki böyrək çatışmazlığı-nın əlamətləri: 1. Ürəkbulanma 2. Qusma 3. İştahasızlıq 4. Yorğunluq, zəiflik 5. Yuxu pozğunluğu 6. Sidik çıxışında dəyişikliklər 7. Əzələ zəifliyi və əzələ ağrıları 8. Yüksək təzyiq Xroniki böyrək çatışmazlığı- nın yaranma səbəbləri: Xroniki böyrək çatışmazlığı müxtəlif səbəblərdən yarana bilər. Ən çox müşahidə edilən səbəb şəkər xəstəliyi, yüksək təzyiq, nefritlər, uroloji səbəblər və kistik böyrək xəstəlikləridir. Səbəblərin sıxlığı ölkələrə görə dəyişir. Onların içərisində 39 % şəkərli diabet, 26 % hi- pertenziya və 11 % qlomerulonefritlər üstünlük təşkil edir. Uşaq yaş qrupun- dakı xəstələrdə isə böyrək çatışmazlığı- na yol açan əsas səbəb vezikuloureteral rekluks, təkrarlayan urinar infeksiyalar, xroniki glomerulonefritlərdir. Yüksək təzyiq fonunda böyrək içindəki na- zik damarlarda tıxanıqlıq yaranır. Artan qan təzyiqinə görə böyrəklər kiçilərək funksiyasını itirir və böyrək çatışmaz- lığı yarana bilir. Buna görə təzyiqə tez- tez nəzarət olunmalıdır. Yüksək təzyiq nəzarətə götürüldükdə böyrək çatış- mazlığı riski xeyli aşağı düşür. Səbəbi bilinən yüksək təzyiq xəstələri əsasən böyrək xəstəliklərinə bağlı olur. Risk faktorları hansılardır? Xroniki böyrək çatışmazlığından heç kim sığortalanmayıb. Daha doğrusu bu xəstəliklə hər kəs üzləşə bilər. Təbii ki, hər bir xəstəlikdə olduğu kimi bu xəstəliyə də risk yaradan bəzi elementlər vardır. Məsələn: diabet, yüksək təzyiq, ürək problemləri, siqaret çəkmək, kök- lük, qanda xolesterin səviyyəsi, ailədə rast gəlinən böyrək problemləri, 65 və ondan yuxarı yaşda olmaq. Xroniki böyrək çatışmazlığına necə diaqnoz qoyulur? Xəstələrin çoxu erkən və ya orta mərhələdə olub, bu mərhələlərdə şikayətləri ya çox az və ya heç olmur. Bu səbəblə bu cür xəstələrin diaqnozu klinik müayinə, biokimyəvi analizlər və sidik anazlizinə əsasən qoyulur. Xroniki böyrək çatışmazlığı- nın gedişatı necədir? Son
vaxtlarda xroniki
böyrək xəstələrinin çoxunda böyrək çatışmaz- lığı meydana çıxır. Bu xəstəliyin gedişatı boyunca nefroloqun məsləhət gördüyü vaxtlarda müayinə edilməli və şikayətlərdə dəyişiklik olduğu halda dərhal müraciət etmələri son dərəcə vacibdir. Xroniki böyrək çatışmazlığı- nın müalicəsi nədir? Son vaxtlarda böyrək çatışmazlığının müalicəsində 2 metod vardır:
iki formada icra edilir. Hemodializ xəstə qanının damardan alınaraq, təmizlənib təkrar xəstəyə verildiyi sistemdir. He- modializ üçün xüsusi tibbi aparatlar istifadə olunur və xəstənin ehtiyacına görə, həftədə 1-3 dəfə olur. Digər me- tod isə periton dializidir ki, bu zaman qarın boşluğuna verilən mayeyə zərərli maddələrin keçməsi və daha sonra bu mayenin boşaldılması ilə icra edilir.
ğun canlı vericisi olan xəstələrdə həyata keçirilir. Eyni zamanda bəzi ölkələrdə be- yin ölümü keçirmiş xəstələrdən orqanları alınaraq uyğun xəstələrə köçürülməsilə də böyrək transplantasiyası həyata ke- çirilir. Dünyada ilk dəfə böyrək trans- plantasiyası əməliyyatını 1954-cü ildə Joseph E. Murray etmiş, 1990-cı ildə isə bu kəşfinə görə Nobel Tibb Mükafatına layiq görülmüşdür. Böyrək transplanta- siyası xroniki böyrək çatışmazlığının ən ideal müalicə metodudur. Olduqca sevindirici və qürürverici hal- dır ki, artıq Mərkəzi Klinikada da böyrək transplantasiyası uğurla həyata keçirilir. Belə ki, mart ayında Ümumi Cərrahiyyə şöbəsində növbəti uğurlu böyrək trans- plantasiyası həyata keçirildi. 22 yaş- lı xəstə böyrək çatışmazlığı səbəbilə xəstəxanamıza müraciət etmişdi. Xəstə 6 yaşındaykən bir böyrəyi xəstəlik səbəbilə cərrahi əməliyyatla çıxarılmış, bir il bun- dan əvvəl isə səbəbi bilinməyən böyrək çatışmazlığından ikinci böyrəyi də öz funksiyasını itirərək xroniki böyrək ça- tışmazlığı yaranmışdır. Son bir ildə xəstə həftədə 3 dəfə olmaq şərtilə dializə qəbul edib. Bu da xəstənin getdikcə ümumi vəziyyətinin pisləşməsinə gətirib çıxarmışdı. Aparılan müayinələrdən son- ra böyrək transplantasiyasının vacibliyi barədə xəstə məlumatlandırılmışdır. Bu zaman xəstə donorunun olduğunu bil- dirmişdir. Anasının qohumu olan 30 yaşlı donor da xəstəxanaya müraciət edərək, könüllü olaraq öz böyrəyinin birini qo- humuna vermək istədiyini qeyd etmiş- dir. Bundan sonra xəstənin və donorun qanının eyni qan qrupu olmasını nəzərə alaraq hər ikisinə geniş müayinələrin aparılmasına başlanılmışdır. Aparılan müayinələrin nəticəsinə əsasən, donorun böyrəyinin xəstəyə köçürülmək üçün uy- ğun olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Apa- rılan tam əməliyyatönü hazırlıqdan sonra cərrahi briqadamız tərəfindən donorun sol böyrəyi götürülərək xəstəyə köçürül- müş və əməliyyat uğurla başa çatmışdır. Hal-hazırda həm donorun, həm dfə xəstənin ümumi vəziyyəti normaldır. Xəstə artıq dializ qəbul etmir. Nefrolo- qun nəzarəti altında mütəmadi olaraq müayinələrə gəlir. Son olaraq onu qeyd etmək istərdik ki, böyrək çatışmazlığı xəstəliyinin ən ideal müalicəsi böyrək transplanta- siyasıdır. Hər kəsi öz yaxınlarında bu xəstəlikdən əziyyət çəkən varsa, or- qan bağışlayıb həyatını xilas etməyə çağırırıq! Ümumi Cərrah, Transplantoloq Tariyel Nadirov Dr. Səmra Mehdiyeva BÖYRƏK TRANSPLANTASİYASI ƏMƏLİYYATI NÖVBƏTİ DƏFƏ UĞURLA HƏYATA KEÇİRİLDİ HƏR ORQAN TRANSPLANTASİYASI YENİ BİR HƏYATDIR. ORQAN BAĞIŞLA, HƏYAT VER!!! Məlum olduğu kimi, Mərkəzi Klinikada xalqımıza yüksək səviyyəli tibbi xidmət göstərilməsi davam edir və gündən- günə inkişaf edir. Xəstəxanamızda bütün istiqamətlər üzrə təkmilləşmə işləri aparılır, xidmətlərimizin keyfiyyəti, növləri və istiqamətləri daim genişləndirilir, yeni layihələr həyata ke- çirilir. Müasir tibbin ən son nailiyyətlərindən peşəkarcasına istifadə etməklə xalqımıza yüksək tibbi xidmət göstərmək fəaliyyətimizin əsas prinsipinə çevrilir. Qeyd olunanların məntiqi davamı kimi, 01.04.2015-ci il tarixdə Mərkəzi Klinikanın yeni Stomatologiya Mərkəzinin istifadəyə verilməsini göstərmək olar. Mərkəz Bakı şəhəri, Xəqani küçəsi 90D ünvanında fəaliyyətə başlamışdır. Mərkəz yüksək səviyyəli, xarici ölkələrdə təhsil almış və kurslar keç- miş mütəxəssislər və ən son texnologiyalara uyğun tibbi avadanlıqlarla təmin olunmuş, tibbi xidmətlə bağlı bütün şərait yaradılmışdır. Stomatoloji Mərkəzin ümumi sahəsi 527,71 m2 olmaq- la, şöbədə 9 tibbi xidmət, 2 laboratoriya, 1 sterilizasiya otağı mövcuddur. Yüksək keyfiyyətli və beynəlxalq stan- dartlara cavab verən stomatoloji xidmət zamanı aşağıdakı məsələlərə xüsusi tiqqət verilir. Klinikada əsas üç məsələyə diqqət yetirilir: • Tibbi personalın mütəxəssislik səviyyəsi; • Peşəkar tibbi xidmət; • Etibarlı sterilizasiya. Xəstələrə 6 həkim, 8 tibb işçisi və müxtəlif sahələrdə məşğul olan 6 inzibati-texniki heyət üzvü xidmət göstərir. Həkimlər yüksək ixtisaslı və müasir səviyyədə tibbi bilik və bacarığa malikdirlər. Mütəmadi olaraq müxtəlif xarici və yer- li kurs və seminarlarda iştirak edirlər. Xarici ölkələrdə sto- matologiya üzrə böyük nüfuza malik mütəxəsislər vaxtaşırı olaraq dəvət edilərək burada xidmət göstərmələri təmin edilir. Mərkəzdə stomatologiya sahəsində olan ən son tex- nika və texnologiyalardan istifadə etməklə dəqiq və düzgün tibbi xidmət göstərilir. Xəstələrin tibbi xidmət üçün müraciətləri əvvəlcədən qeydiyyat (randevu) sistemi əsasında və dəqiq vaxtla apa- rılır. Xəstə Mərkəzə daxil olandan beş dəqiqə ərzində pro- sedura götürülür. Prosedurun müddəti qabaqcadan təyin edilir ki, bu da xəstələrə öz günlük planlarını daha dəqiq qurmağa şərait yaradır. Müraciət edən xəstələrə check- up müayinəsindən sonra müalicə planı hazırlanır, onlara mövcud diş problemləri izah edilir və müalicəyə başlanılır. Prosedur vaxtı həkim və assistentin birgə professional işi sayəsində onlar heç bir narahatlıq hiss etmir. Həkimlər və assistentlərin işi rotasiya sistemi (hər prosedurda kabinet və assistent dəyişir) əsasında aparılır ki, bu da iş prosesində yarana biləcək səhvlərin qarşısını almağa, personalın daha məsuliyyətli və dəqiq işləməsinə şərait yaradır. Mərkəzdə aşağıda qeyd edilən tibbi xidmətlər göstərilir: • Check–up müayinə; • Ağız boşluğunun gigiyenik təmizlənməsi (diş daşları və piqment ləkələri); • Dişlərin ağardılması; • Estetik restavrasiyalar; • Kariyesin müalicəsi; • Endodontik müalicə (kanal müalicəsi); • Keramik taxmalar (in lay, on lay); • Vinir, luminir (Almaniya, İvoclar); • Qapaqlar – metalkeramika – keramika, preslənmiş kera- mika, zirkon (Almaniya, İvoclar) ; • Protezlər – akril, neylon, valoplast, bügel və s. Mərkəzdə uşaq stomatologiyasına xüsusi yer verilir. Uşaqlarda ağrısız müalicə işləri uşaqların klinikaya həvəslə gəlməsinə səbəb olur. ABŞ istehsalı olan müalicəvi plomb- lardan və profilaktika vasitələrindən istifadə olunur. Profi- laktika məqsədi ilə hermetizasiya (silant), remineralizasiya (dişlərin kalsium və ftorla zənginləşdirilməsi) prosedurları aparılır. Tibbi xidmət zamanı sterilizasiya məsələlərinə xüsu- si əhəmiyyət verilir. Amerika üsulu ilə aparılan sterilizasiya aşağıda qeyd olunan beş mərhələdə həyata keçirilir: • Tibbi alətlərin yuyucu məhlulda saxlanması; • Axar su altında xüsusi fırça ilə təmizlənməsi; • Ultrasonik aparatında dezinfeksiyası; • Aftoklavda sterilizasiya (121°C, 134°C); • Alətlərin reviziyası. Mərkəzdə VİP kabinet, 8 prosedur otağı, rentgeno- loji kabinet, texniki laboratoriya fəaliyyət göstərir. Bütün avadanlıqlar dünyada lider sayılan SİRONA firmasına aid- dir. VİP kabinetdə CEREC aparatının təqdim etdiyi CAD/ CAM sistemi quraşdırılıb. Bu sistem vasitəsi ilə müxtəlif restavrasiyalar (keramik qapaqlar, körpülər, inley, onlay) kliniki şəraitdə kompyuter texnologiyasının köməkliyi ilə xüsusi proqram əsasında və 3D dizaynda hazırlanır. Bu da pasientlərin vaxtına qənaət etməyə, qısa müddət ərzində (1 saat) hazır diş konstruksiyalarını təqdim etməyə imkan verir. Xidmət otaqlarında (kabinetlərdə) quraşdırılan Sİ- RONA C4+ və C8+ avadanlıqları pasientlərə və həkimlərə maksimum komfort təşkil edir. Avadanlıqda quraşdırılmış viziograf (ağızdaxili kamera) vasitəsi ilə xəstələrə kliniki halları monitor vasitəsilə (22 düymlüq ekran) ətraflı izah etməyə imkan verir. Hər kabinetdə endodontik müalicə üçün VDV gold cihazları quraşdırılıb. Bu cihaz vasitəsi ilə kanal müalicəsi dünya standartlarına uyğun şəkildə aparılır. SİRONA Orthophos XG plus DS/ceph panoram və tomoq- rafik (bütün alt və üst çənə nahiyəsini, gicgah-çənə oyna- ğını və burun ətrafı cibləri) çəkilişlər edə bilir və 12 proq- ramı var. SİRONA Helident DS rəqəmsal dental rentgen aparatı intraoral və dişləm halında (Bitening) rentgen edir. Bu aparatın digər şirkətlərin istehsal etdiyi rentgen apa- ratlarından əsas üstünlüyü onun təhlükəsizliyidir. Bu apa- rat bütün təhlükəsizlik standartlarına cavab verir. Tubusun başlıq hissəsinə xüsusi qurğu (kollegmator) yerləşdirilir ki, bu da şüalanmanı məhdudlaşdırır. Bu rentgenlər əsasında karies ən ilkin mərhələdə aşkar edilir və müalicə olunur. Yuxarıda qeyd olunanlardan göründüyü kimi, Mərkəzi Klinikanın Stomatologiya Mərkəzində beynəlxalq standar- lara uyğun tibbi xidmət imkanları yaradılmışdır. Bu imkan- lardan istifadə edərək xalqımıza layiq olduğu stomatoloji xidmət göstərməkdən qürur duyuruq. Zeynəb Qəmbər qızı Allahverdiyeva - 24 Oktyabr 1983-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 2001-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetinin Müalicə-Profilaktika fakültəsinə daxil olmuş, 2007-ci ildə həmin universiteti bitirmişdir. 2008- 2009-cu illərdə Milli Onkologiya Mərkəzində Onkoloq ixtisası üzrə İnternatura kursu keçmişdir. Bu müddət ərzində elmi konf- ranslarda və simpozumlarda fəal iştirak etmişdir. 08.11.2010-cu il tarixdə Azərbaycan Onkoloqları Elmi Cəmiyyətinin iclasında məruzəçi kimi çıxış etmişdir. 2009-2010-cu illərdə Rusiya Fe- derasiyası Rostov şəhəri Onkoloji Mərkəzində Onkoginekolo- giya üzrə kurs keçmişdir. 2010-2011-ci illərdə Milli Onkologiya Mərkəzində, 2011-2012-ci illərdə Avstriya Respublikası, Vyana şəhəri Algenmine Krancenhouse Klinikasında Kimyaterapiya üzrə kurs keçmişdir. Bu müddət ərzində "Bəd xassəli şişlərin daha müasir üsullarla müayinə və müalicəsi" istiqamətində təkmilləşmişdir. Hər il mütəmadi olaraq müxtəlif beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak edir. Bunlardan Avstriya Respublikası Vyana şəhərində “Krebstag” və Türkiyə Cümhuriyyəti İzmir şəhərində keçirilmiş “EHOS ” konqreslərini xüsusi qeyd etmək lazımdır. 2012-ci ildən Avropa Onkologiya Birliyinin (Europan Society of Oncology) üzvüdür. 2011-ci ildən Mərkəzi Klinikada həkim-onkoloq kimi fəaliyyət göstərir. Könül Rəsul qızı Namazova – 17.06.1976-cı ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1999-cu ildə Pediatriya fakültəsinə daxil olmuş, 2005-ci ildə həmin ixtisası bitir- mişdir. 2005–2006-ci illərdə Azərbaycan Tibb Universite- tinin Kliniki Tibbi Mərkəzində anesteziologiya-reanima- tologiya ixtisası üzrə internatura keçmiş və 2007–ci ildə Mərkəzi Klinikada uşaq anestezioloqu kimi işə başlamış- dır. 2008-ci ildə Türkiyə Cümhuriyyəti Bursa şəhəri Uludağ Universiteti Tibb Fakultəsinin Anestezioloqiya-Reanimato- loqiya kafedrasında pediatrik-anesteziya üzrə 6 aylıq kurs keçmişdir. Bu müddət ərzində “Neonatal Rezustasiya Kur- su”, “Pediatrik EKQ Dəyərləndirmə kursu” və s. mövzülar üzrə təkmilləşmə kurslarında iştirak etmişdir. 16.09.2009- cu ildən 23.07.2010-cu il tarixinədək “Türkiyə Cümhuriyyəti Sağlık Bakanlığı Şişli Etfal Eğitim və Araştırma Hastanesi Baştabipliği” xəstəxanasında və “Türkiyə Cümhuriyyəti İs- tanbul Universiteti Cerrahpaşa Tıp Fakültəsi” Anesteziologiya kafedrasında "Uşaqlarda ümumi və regional anesteziya texnikalarının fərqli yönlərdə istifadəsi" üzrə kurs keşmişdır. 2010-cu ildən etibarən Mərkəzi Klinikada Əməliyyatxana şöbəsində həkim-anestezioloq kimi fəaliyyətini davam etdirir. O, pediatrik anesteziya üzrə ixtisaslaşmışdır.
BÜLLETEN-6 | APREL 2015 4
həkim-onkoloq Dr. Könül Namazova həkim-anestezioloq Həkimlərimizi tanıyaq Həkimlərimiz beynəlxalq konfrans və kurslarda MK Həkim-onkoloqu Azər Quliyev 22- 27 aprel 2015-ci il tarixlərdə Türkiyə Cümhuriyyəti Antalya şəhərində "XXI Ulusal Kanser" konqresində iştirak etmişdir. MK Həkim- neyrocərrahı Vüqar Mirzəliyev 17-22 aprel 2015-ci il tarixlərində Türkiyə Cümhuriyyəti Antalya şəhərində "XIX Neyrocərrahiyyə" konqresində iştirak etmişdir. MK Həkim-uroloqu İlkin Nəsirov 27 aprel – 07 may 2015-ci il tarixlərində Türkiyə Cümhuriyyəti Antalya şəhərində "XI Ulusal Androloji" konqresində iştirak edəcək. MK Kardiologiya Şöbəsinin müdiri, Həkim- kardioloq Firdovsi İbrahi- mov 24-27 aprel 2015-ci il tarixlərdə Türkiyə Cümhuriyyəti İstanbul şəhərində "TKD Girişimsel kardioloji" toplantısında iştirak etmişdir.
MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-6 | APREL 2015 5
- Uşaqları müalicə etmək olduqca məsuliyyətli, çox çətin və bir o qədər də şərəfli işdir. Bizim sahədə çətinlik ondan ibarətdir ki, uşaqlar öz ağrılarını, narahatlıqlarını böyüklər kimi dəqiq ifadə edə bilmirlər. Bununla birlikdə uşaq orqanizmi çox həssasdır, o kiçik xətaları belə ba- ğışlamır. Ancaq xəstə uşaqları müalicə etmək, onların və valideynlərinin sevincinin şahidi olmaq tamam başqa bir hissdir, əvəzolunmaz qürur və şərəf hisidir. Ona görə də mən işimin bütün gərginliklərinə, məsuliyyətinə baxmaya- raq, seçdiyim peşəni çox sevirəm.
- Vaxtından əvvəl doğulmanın bir sıra səbəbləri var. Bu, həm anadan, həm də uşağın öz problemlərindən qaynaq- lana bilər. Ananın bəzi xroniki xəstəlikləri – hipertoniya, böyrək xəstəliyi, müəyyən genetik, xromosom patologiya- ları nəticəsində uşaq vaxtından əvvəl doğula bilər. Burada stress faktorunun da böyük rolu var. Əgər uşaq 37 həftədən əvvəl dünyaya gəlirsə, bu hal vaxtından əvvəl doğuş sayı- lır. 1500 qramdan aşağı doğulan uşaqlar isə ekstremal az çəkili uşaqlar hesab edilir. İndi artıq 22 həftənin üstündə doğulmuş uşaq, diri doğulma sayılır. Uşaq nə qədər vax- tından tez doğularsa, bir o qədər problemləri çox olur. Belə uşaqlarda ağ ciyərin açılması, vital funksiyaların qoşulması və adaptasiyası daha çətin keçir. Bu gün klinikamızda vax- tından əvvəl doğulmuş uşaqlara lazım olan bütün tədbirlər aparılır ki, o gələcəkdə heç bir fəsad yaşamasın. Tədbirlər nə qədər doğru-düzgün yerinə yetirilərsə həmin uşağın bir o qədər fəsad yaşama ehtimalı azalır. Bəs vaxtından əvvəl doğulan uşaqların sağ qalma ehti- malı nə qədərdir? - Təbii ki, bu, bir statistikadır. Dediyim kimi, uşaq nə qədər vaxtından erkən doğularsa, bir o qədər fəsad vermə ehtimalı yüksəkdir. İl ərzində orta hesabla 450-500 yeni do- ğulan usaq klinikanın uşaq reanimasiyası şöbəsindən keçir. Keçən il 130 uşaq vaxtından əvvəl doğulmuşdu və onların çəkiləri 1500 qramdan aşağı idi. Keçən il vəziyyətdən çıxar- dığımız ən balaca uşağın çəkisi 500 qram, hestasiya yaşı 25 həftə 5 günlük idi. 9 uşağımız var idi ki, onların çəkiləri 630-700 qram idi. Onların içərisində 9-u yaşayır, yalnız 1 uşağı həyatda saxlaya bilmədik. Dinamik müşahidələrdə də o uşaqların heç bir fəsad almadığını görürük. Onların görmə, eşitmə funksiyaları yoxlanılır, sinir sistemlərinə diqqət yetirilir, reabilitasiyaları aparılır. Onlar öz yaşıdla- rından ciddi fərqlə geri qalmırlar. Həmin uşaqların psixo- loji və fiziki inkişafları normaldır. Bir yaşına qədər onlarda müəyyən geriqalmalar müşahidə etsək də, bir yaşdan son- ra digər uşaqlarla bərabərləşirlər. Bəzən yeni doğulan uşaqlarda sarılıq xəstəliyinə rast gəlinir. Bunun səbəbi nədədir? - İlk mərhələdə tam normal doğulmuş uşaqların belə, üçüncü sutkalarından fizioloji sarılıqları başlayır. Uşaq bətndaxili ana qanı ilə təmasda olur, doğulduqdan sonra fetal hemoqlabin parçalanır və bunun nəticəsində billiru- bin ifraz olunur. Bu da uşaqların rəngini sarıya boyayır. Bu proses normal keçdiyi halda biz o sarılığı cüzi görürük. La- kin billirubinin xaric olunması bir qədər çətinləşəndə təbii ki, sarılıq daha da şiddətli keçir. Patoloji sarılığın isə bir sıra səbəbləri var. Buraya ana və uşağın qan qrupu və rezus faktorunun uyğun olmaması, anada tiroid xəstəlikləri, bəzi infeksion xəstəliklər, uşaqda polisitemiya, eritrosit patolo- giyaları və s. kimi səbəblər aid edilir. Həmçinin, ana südü ilə bağlı olan sarılıq da var ki, bu sarılıqlar müalicə tələb etmir və uşağın 1 ayına qədər keçir.
- Əgər yeni doğulmuş uşaq vaxtında və normal doğu- lubsa, onun demək olar ki, problemi olmur. Bəzi transistor hallar qeyd edilir ki, hiperemiya, sarılıq, dərilərinin səpkili olması, döş vəzilərinin şişməsi, sidik turşusu kristallarının ifraz olunması və s. bunlar müalicə tələb etmir və keçici- dir. Bəzən isə bunlara müdaxilə etməyə və lazım olmayan müalicəyə cəhd edirlər. Belə halda körpənin adaptasiya- sı pozulur və problemlər başlayır. Yeni doğulmuş uşaq ağ səhifə kimidir, biz ona nə qədər az müdaxilə etsək və adaptasiyasının düzgün getməsinə çalışsaq, bir o qədər o uşağın inkişafını düzgün yönəldə bilərik. Lakin uşaqda na- rahatlıq baş verdikdə, uşaq valideynləri tərəfindən mütləq həkim müayinəsinə gətirilməli və aşkar olunan problemlər mütəxəssis tərəfindən aradan qaldırılmalıdır.
- Statistik olaraq qüsurla doğulan uşaqların sayı art- mayıb, sadəcə daha dərin müayinələr aparıldığı üçün bu qüsurlar hamiləlik dövründə aşkarlanır. Təbii ki, hər şey hamiləliyin təqibindən və hamiləliyə hazırlıqdan baş verir. Qadınlar planlaşdırılan hamiləlikdən öncə uy- ğun müayinələrdən keçməli, hamilə olduqdan sonra isə təqiblər düzgün aparılmalıdır. Bətndaxili qüsurlar aşkar ol- duqda, belə bir uşağın doğulması gözlənildikdə, neonata- loji briqada məlumatlandırılır və onlara hansı müdaxilələr olacağını ilk andan tənzimləyirik. Ümumiyyətlə, bütün uşaqlarımız doğulduqda lazımi müayinələr aparılır. Təsbit etdiyimiz hansısa problem varsa, uşaq cərrahları, kardio- loqlar, kardiocərrahlar, neyrocərrahlar, nefroloqlarımız və s. dar ixtisas sahibi kolleqalarımız komandamıza dəstək olur və uşaqda lazımi korreksiyalar aparılır. Necə bilirsiniz, qadının və kişinin öz orqanizmindən erkən xəbəri olması üçün maarifləndirmə yetərincədirmi? - Düzdür, indi məktəblərdə bu istiqamətdə maarifləndirmələr başlanılıb. Mənim fikrimcə, artıq məktəb dövründən qız və oğlan uşaqları özlərinin gigiyenalarından və orqanizmlərində baş verən digər proseslərdən xəbərdar olmalıdırlar. Bunu onlara tam açıq şəkildə dərk etdirmək la- zımdır. Bəzən məktəblərdə o dərsləri utanaraq keçirlər, an- caq bu stereotiplər aradan qalxarsa, artıq uşaqlar məktəb dövründə hazır ola bilərlər. Hər şeydən əvvəl onlar düzgün inkişafın nə demək olduğunu biləcəklər. Bunu ifrat dərəcədə deyil, elmi dərəcədə uşaqlara çatdırmaq lazımdır.
- Hesab edirəm ki, hər bir hadisəyə fərdi prizmadan yanaşmaq lazımdır. Ola bilər ki, müəyyən yerdə han- sısa səhvlər buraxılsın və o səhvlər pis nəticəyə gətirib çıxarsın. Ümumilikdə götürdükdə, son illərdə ölkəmizdə tibb sahəsi xeyli inkişaf edib. Neonatoloq kimi görürəm ki, bu sahəyə diqqət artib. Son illər ölkəmizdə perinatal mərkəzlər qurulur və müasir texnologiyaya uyğun ava- danlıqlarla təchiz olunur. Ancaq qeyd edim ki, neonato- logiya sahəsində inkişaf etməyə başladığımız dövr çox qısadır. Hesab edirəm ki, müəyyən invaziv prosedurları daha təcrübəli mərkəzlərdə təkmilləşdirmək lazımdır. Məsələn, əvvəllər hestasiya yaşı 28 həftədən az olduq- da bu hal gecikmiş düşük hesab edilirdi. Lakin bu gün amillər dəyişib, artıq 22 həftəsini tamamlamış uşaq diri doğulmuş hesab olunur. Təbii ki, belə az hestasiya yaşlı uşaqların ölüm riskləri çox yüksəkdir.
- Bizim klinikada yenidoğulmuşların reanimasi- ya şöbəsi 10 ildir ki, fəaliyyət göstərir. Bu illər ərzində personal mütəmadi olaraq müxtəlif ölkələrin qabaqcıl universitetlərində (Türkiyə Cümhuriyyəti, Avstriya Respub- likası, Almaniya Federativ Respublikası və digər ölkələrdə) uzunmüddətli təkmilləşmə kurslarında təcrübə keçmişdir. Bu təkmilləşmə kurslarında nəinki həkim-neonatoloqlar, həmçinin dar ixtisaslar üzrə həkim personalı və tibb ba- cıları hazırlanmışdır. Bu bir adamın yetişməsi demək deyil, bunun üçün briqada yetişməlidir. Çünki burada iş 7 gün/24 saat davamlı getməlidir. Bu səbəbdən, neonatoloq-reani- matoloqlarla birgə, bizim kardioloqlar, kardiocərrahlar, uşaq cərrahları, neyrocərrahlar, oftalmoloqlar, nevropoto- loqlarımız yetişdi. Bu gün demək olar ki, ən ağır vəziyyətdə olan uşaqlar bizim klinikaya gətirilir və burada öz sağlam- lıqlarına qovuşurlar.
- Ağır doğulmuş uşaqlar xəstəxanadan evə yazıldıqdan sonra biz onlara evdə xidmət təşkil edirik. Tibb bacıları hər gün bu uşaqları görür və onlar vaxtaşırı klinikaya həkim müayinəsinə gətirilirlər. Həmçinin, bizim yeni doğulanlar üçün Check-up proqramımız da var. Bu da körpələrin pa- toloji hallarını aşkar etməkdə bizə yardım edir. Beləliklə, bu uşaqlar pediatrların nəzarətindən başqa, kardioloq, nev- ropatoloq, oftalmoloq, fizioterapevtlərimiz tərəfindən də lazımi müayinələrdən keçirlər. Nəzarətimizdə olan uşaqlar tam reabilitasiya keçdikləri üçün heç bir fəsadla üzləşmirik.
Bəs, o anda həkimlər hansı hissləri yaşayırlar? - Məsuliyyət... Təbii ki, hər doğulan uşaq bir sevincdirsə, bunun yanında da ciddi bir məsuliyyət var. Bütün canlı- ların içərisində ən çox qayğıya ehtiyacı olan yeni doğul- muş körpədir. Hər hansı bir uşağın fiziki və psixi inkişafının getməsində pediatrlar da valideynlər qədər məsuliyyətli olmalıdırlar.
Xəstə uşaqları müalicə etmək, onların və valideynlərinin sevincinin şahidi olmaq tamam başqa bir hisdir, əvəzolunmaz qürur və şərəf hissidir.
Personalın yaradıcılığı həkim-kardioloq İlahə Məmmədova MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-6 | APREL 2015 6
saniyəlik fəaliyyətini dayandırır. Ona görə asqıran zaman insana "Sağlam ol!" deyirlər. Anatidaefobiya elə bir qorxudur ki, bu qorxudan əziyyət çəkən insanlar elə zənn edirlər ki, onları hansısa ördək izləyir. Hər iki milyard insandan yalnız biri 116 ildən çox yaşaya bilir. Günəş altında qaralarkən damarlar elə zədələnir ki, onların bərpasına 4-15 ay vaxt lazım gəlir. Bir timsahın ömrü boyu 3 minədək dişi çıxır və düşür. İngiltərədə qadınların nəqliyyat vasitələrində şokolad yeməsi qada- ğandır.
Diş fırçası ilk dəfə 1938-ci ildə meyda- na gəlmişdir. Lakin bizim dövrümüzdə istifadə olunan formaya düşməsi üçün uzun illər vaxt sərf olunmuşdur. Çün- ki bu formada olan fırçalar ilk olaraq 1498-ci ildə Çində yaranmışdır.
Mərkəzi Klinika Baş redaktor: Toğrul Adıgözəlov Redaksiya heyəti: Kamran Musayev, Həsən Qəndilov, Nikbin Yusifov Bülleten ayda bir dəfə nəşr olunur. Tiraj: 500 Tel: +994 12 492 10 92 | Call center: +994 12 105 | Fax: +994 12 492 41 31 | info@merkeziklinika.az www.merkeziklinika.az www.facebook.com/MerkeziKlinika twitter.com/MerkeziKlinika MARAQLI FAKTLAR Əl işləri Yüklə 171,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|