Flsf (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
“Ekofeminizm ve Dualizm Fikri” Seçil Mine TÜRK FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
direnen” bir “toplumsal hareket” ve “teorik bir müdahale” olarak niteler. 14
“Tahakküm biçimlerinin yaygın bir biçimde reddi” 15 doğrultusunda ekofeministler, “insan/doğa düalizmini ekoloji karşıtı inanç ve pratiklerin temeli olarak gören” derin ekolojistlerin aksine söz konusu inanç ve pratikleri “erkek/kadın düalizmi”ne bağlarlar. 16
Tabii daha önce de işaret edildiği üzere tek bir ekofeminizm olduğunu söylemek de bu türden tanımlama girişimleri özelinde hiç şüphesiz yanıltıcı olacaktır. 17 Ekofeminist hareketler toplumsal değişimden kapitalizme, emperyalizmden patriarşiye uzanan temel konularda farklı perspektifler geliştirmişlerdir. 18
Bununla birlikte Carlassare’nin “sınıflandırma belası” (taxonomic trouble) kavramı
ekseninde düşünüldüğünde ekofeminist eğilimlerin her zaman –özellikle de uygulamada- net çizgilerle birbirinden ayrıldığını iddia edebilmek bir hayli zordur.
19
Bu nedenle söz konusu çalışma temelinde farklı ekofeminizmleri ortaklaştıran bir tema olarak düalizm sorununa işaret edilirken, Plumwood’un çizdiği çerçeveden hareketle, ekofeminizmler arasındaki temel bir ortaklık olarak “Batı’da olumsuz bir kültürel değer yüklenen ve kadınların değersizleştirilip ezilmesinin başlıca temelini oluşturan kadın- doğa bağlantısına olumlu bir değer yüklemek” 20 varsayımından hareket edilecektir. Bu varsayımın temellerine bakmak ise kuşkusuz ekofeminizm içinde düalizm fikrinin hangi görünümlere sahip olduğunu ve nasıl konumlandırıldığını düşünmeyi gerektirecektir.
Garrard’ın deyişiyle, “dünyanın birbirine karşıt iki terimle açıklanması” 21 olarak dualizm, ekofeminizmin merkezi tartışma 14 Elizabeth Carlassare, a.g.e, s. 89 15 James P. Sterba, “On the Possibility of Grounding a Defense of Ecofeminist Philosophy”, Ethics and the Environment, Vol. 7, No. 2, 2002, s. 37. 16 Greg Garrard, Ekoeleştiri: Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar, çev. E. Genç, Kolektif Kitap, İstanbul, 2016, s. 45. 17 Josephine Donovan, a.g.e, s. 392. 18 Elizabeth Carlassare, a.g.e, s. 89. 19 Elizabeth Carlassare, a.g.e, s. 91. 20 Val Plumwood, a.g.e, s. 18. 21 Greg Garrard, a.g.e, s. 274. Hemen bu noktada söz konusu çalışmanın dualizm kavramına ekofeminizmin esas aldığı genel hali ile yaklaştığını ve burada yapılan tartışmanın kavramın uzun tarihindeki farklı boyutlarına bakmak gibi bir amacı içermediğini belirtmeliyiz. Zira Wood’un da zikrettiği üzere, dualizm, metafizik ve epistemoloji alanlarında farklı biçimleriyle kurgulanmış, Platonik dualizmden Leibnizyen veya Kantçı dualizme uzanan bir hatta farklı görünümler kazanmış bir
“Ekofeminizm ve Dualizm Fikri” Seçil Mine TÜRK FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
konularından biridir. Aslında “gerçekliğin iki ayrı parçadan oluştuğu” 22
görüşüne dayandırılabilecek, evrene “iki temel varlık, tür ya da nitelik” üzerinden bakmak çabası özelinde düşünülebilecek 23 yahut “birbirine indirgenemeyecek iki temel mevcudiyetin esas alınması” 24 veya “temelinde radikal bir biçimde ayrı iki kavram ya da ilkenin bulunduğu teori” 25 olarak genelleştirilebilecek dualizm meselesi özelinde somutlaşan bu husus, büyük ölçüde feminizmin doğuş ve gelişim öyküsü için de geçerlidir. Nitekim “feminizm, daha en başından itibaren, Platon ve Aristoteles’in damgasını vurduğu antik çağ dualizminden günümüzde Freud ve Lacan’a kadar uzanan ve kadın ile doğayı özdeşleştirerek bunları erkeğin yarattığı uygarlığın düşmanı gibi gören çok köklü bir gelenekle baş etmek zorunda kal(mıştır).” 26
Bu minvalde feminizmin kurucu figürlerinden biri olan Mary Wollstonecraft’ın Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi’nde (1792) kadınları “aptal cins” olarak gören ve onların “yumuşak, evcil hayvanlar” olarak düşünülmesini öneren hâkim erkek bakışının eleştirisini sunarken “erkekler, kadınların neredeyse akıl sahibi yaratıklar olmaktan dahi çıkmasını sağlayarak, konumlarını olduğundan da aşağı çekmişlerdir” 27
Burada işaret edilen erkek egemen bakışın tarihi aslında bir hayli eskidir. Sözgelimi Aristoteles Politika’da (M. Ö. 350) efendi ve köle, kadın ve erkek kategorilerini ele alırken köleyi “mülkiyet konusu olarak eyleme yarayan şeylerden biri, birçok araçlar değerinde bir araç” olarak görür; efendinin konumunu bu aracın etkin kullanımı üzerinden şekillendirir, erkek ve kadın kategorilerinden bahsederken ise erkeğin doğası gereği “üstün,” kadının ise “aşağı ve uyruk” olduğunu iddia ederek “erkeğin
kavramdır. Bkz. Ledger Wood, “Dualism”, Dictionary of Philosophy (ed. D. D. Runes) içinde, Littlefield Adams Quality Paperback, Maryland, 1983, s. 100. 22 Richard A. Watson, “Dualism”, The Cambridge Dictionary of Philosophy (ed. R. Audi) içinde, Cambridge University Press, Cambridge, 1999, s. 244. 23 A. R. Lacey, “Dualism”, A Dictionary of Philosophy içinde, Routledge, London, 1996, s. 89. 24 Nicholas Bunnin & Jiyuan Yu, “Dualism”, The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, Blackwell Publishing, Oxford, 2004, s. 193. 25 Thomas Mautner, “Dualism”, The Penguin Dictionary of Philosophy, Penguin Books, London, 2005, s. 170. 26 Fatmagül Berktay, “Ekofeminizm Ya Da Yüreğin İyimserliği”, Kadın Araştırmaları Dergisi, sayı 4, 1996, s. 74. 27 Mary Wollstonecraft, Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi, çev. D. Hakyemez, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2007, s. 13, 30, 53. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|