Flsf (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
“Ekofeminizm ve Dualizm Fikri” Seçil Mine TÜRK FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
savunan, 1970’lerle birlikte ortaya çıkmış, liberal, kültürel, sosyal ve sosyalist gibi kimi varyasyonları bünyesinde barındıran bir düşünsel akımdır. 4 Ekofeminizm kavramı Fransız feminist Françoise d’Eaubonne tarafından 1974 yılında dolaşıma sokulmuş ve Rosemary Radford Ruether, Susan Griffin, Carolyn Merchant, Mary Daly gibi isimlerin çalışmaları ile geliştirilmiştir. 5 Ekofeminizm; feminizmin erkek egemenliğini mümkün kılan dinamikleri anlama ve açıklama çabası 6 ile ekolojik hareketin doğanın tahakküm altına alınmasına yol açan dinamikler üzerinde düşünmek gayretinin örtüştüğü bir uğrağa işaret eder. Ekofeminizmin ortaya çıktığı dönemin 1970’li yıllara tekabül etmesi tesadüf değildir. Zira bu yıllar, Wallerstein’in altını çizdiği üzere, “daha önce göz ardı edilen grupların (kadınların, azınlıkların ve toplumun hakim eğilimlerinin dışında kalan sosyal grupların) akademiye dahil olma talepleri” ve bu doğrultuda “disiplinler arası yeni çalışma programlarının oluşturulması” eğilimi ile örtüşür. 7 Bu bağlamda “daha çok aktivistlerin 4 Hakan Olgun, “Ekofeminizm: Kadın-Doğa İlişkisi ve Ataerkil Tahakküm”, Yeşil ve Siyaset: Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar (ed. O. İmga ve H. Olgun) içinde, Liberte Yayınları, Ankara, 2017, s. 388, 398-408. Bu mevcut tasniflere ragmen Stephens ekofeminist düşüncenin iki ana ekole ayrılabileceğini ileri sürer. Buna göre bir yanda doğa ekofeministleri, diğer yanda ise kültürel ekofeministler vardır. Mary Daly, Susan Griffin ya da Starhawk gibi temsilcileri olan doğa ekofeministleri kadınların doğa ve ekolojik süreçlerle erkeklere nazaran daha uyumlu bir ilişki içinde olduğunu savunurlar. Zira onlara göre “(a) Kadın ve doğa arasında kadınların üreme ve besleyip büyütme becerilerinden kaynaklanan özel bir bağ vardır. (b) Kadınlar da doğanın diğer unsurları gibi patriarşik toplumlarda baskı altındadır.” Val Plumwood gibi isimlerin de dahil edilebileceği kültürel feministler ise bu türden özcü bir doğa- kadın ilişkisine eleştirel bakarlar ve “toplumsal olarak inşa edilmiş dualizmlerin” izini sürerler. Bkz. Anne Stephens ,
New York, 2013, ss. 6-7. Bu türden bir ayrımı anımsatan bir biçimde Biehl de bazı ekofeministlerin “kadının doğa ile olan özdeşleştirilmesini ontolojik bir gerçek olarak göklere çıkardığını”, diğer bazı ekofeministlerin ise bu türden “biyolojikleştirirmeler”e karşı çıktığını kaydeder. Biehl ayrıca bu eleştirel grubun içinde belirli bir grubun tüm eleştirilliklerine ragmen--“bir hareket inşa etmek için”-- karşı çıktıkları kadın-doğa özdeşliğine dayanan pozisyonun “kadın-doğa” gibi temel bazı metaforlarını kullandığını ve “yaydığı”nı da iddia eder. Bkz. Janet Biehl, Rethinking Ecofeminist Politics, South End Press, Boston, 1991, ss. 3-4. 5 Josephine Donovan, Feminist Teori, çev. A. Bora vd., İletişim Yayınları, İstanbul, 1997, ss. 386, 388. Kavramın gelişim çizgisine ve farklı ekofeminist “ayrım”lara dair ayrıca bkz. Oya Beklân Çetin, “Ekofeminizm: Kadın Doğa İlişkisi ve Ataerkillik”, Sosyoekonomi, cilt 1, sayı 1, 2005, ss. 63-70. 6 Bu konudaki feminist yaklaşımların çeşitliliğine dikkat çeken bir çalışma için bkz. Lynne Segal, Ağır Çekim: Değişen Erkeklikler, Değişen Erkekler, çev. V. Ersoy, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1992, s. 92. 7 Immanuel Wallerstein, Bilginin Belirsizlikleri, çev. B. Alataş, Sümer Yayıncılık, İstanbul, 2013, s. 29. Ekofeminist teorinin 1970 ve 1980’li yıllarda doğayla ilgili olarak yürütülen radikal ve kültürel feminist tartışmalardan hareketle şekillendiğine yönelik bir değerlendirme için bkz. Catriona Sandilands, The Good-Natured Feminist:
“Ekofeminizm ve Dualizm Fikri” Seçil Mine TÜRK FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2017 Güz, sayı: 24, s. 377-392
çabalarıyla şekillendiği” 8 söylenebilecek olan ekofeminizm “hem eylemci mücadeleye hem de kadınların ezilmesi ile doğanın tahakküm altına alınması arasındaki bağlantıların kuramsallaştırılmasına büyük katkılarda bulunmuştur.” 9
Bu zeminden hareketle bakıldığında, ekofeminizmin temel karakteristiği “doğanın ezilmesi, talan edilmesi ile kadınların ezilip sömürülmeleri arasında küçümsenmeyecek bir ilişkinin var olduğu” kabulüdür. 10 Bir başka deyişle, “ekofeminist teorinin temel ilkesi, kadınların egemenlik altına alınmalarıyla doğanın egemenlik altına alınmasının bir bütün oluşturduğudur.” 11
Warren gibi isimler, bu bütünün sınırlarını kadınlara ek olarak “beyaz ırktan olmayanlar, çocuklar ve yoksullar”a uzanan bir çizgide ele alır ve hem doğada hem toplumsal hayatta tahakküm altına alınan bu farklı düzlemlerdeki ögeleri “Ötekiler” (“insanın ve yeryüzünün ötekileri”) olarak adlandırır. 12 Bu ötekileştirme dinamiği özü itibariyle çok boyutlu bir sürecin ürünüdür. Bazı ekofeminist figürler için bu sürece damgasını vuran ve hem kadını hem doğayı tahakküm altına almanın bir aracı olarak şiddet pratiklerini mümkün kılan asıl etken, patriarşinin işleyiş mantığıdır. Örneğin Vandana Shiva’ya göre, “ekolojik krizde semptomlaşan doğaya yönelik şiddet ile kadınların tabi kılınıp sömürülmesinde semptolaşan kadına yönelik şiddet, dişil ilkenin tabi kılınmasından kaynaklanır.” 13
biri, onu “gezegenin varkalması” hedefi temelinde “tahakküm biçimlerine
Ecofeminism and The Quest For Democracy, University of Minnesota Press, Minneapolis, 1999, s. 5. 8 Greta Gaard, “New Directions for Ecofeminism: Toward a More Feminist Ecocriticism”, Interdisciplinary Studies in Literature and Environment, vol. 17, no. 4, 2010, s. 648. 9 Val Plumwood, Feminizm ve Doğaya Hükmetmek, çev. B. Ertür, Metis Yayınları, İstanbul, 2004, s. 9. 10 Günseli Tamkoç, “Ekofeminizmin Amaçları”, Kadın Araştırmaları Dergisi, sayı 4, 1996, s. 77. Ayrıca bkz. Françoise d’Eaubonne, “What Could An Ecofeminist Society Be?”, Ethics and the Environment, vol. 4, no. 2, 1999, s. 179; Elizabeth Carlassare, “Socialist and Cultural Ecofeminism: Allies in Resistance”, Ethics and the
University Press of America, Lanham, 2011, s. xxvii ve Carol J. Adams, “Ekofeminizm ve Hayvan Yeme”, Birikim, sayı 57-58, Ocak- Şubat 1994, s. 94. 11 Josephine Donovan, a.g.e, s. 389. 12 Karen J. Warren, Ecofeminist Philosophy: A Western Perspective On What It Is and Why It Matters, Rowman & Littlefield Publishers Inc., Lanham, 2000, s. 1 13 Vandana Shiva, İnadına Canlı: Kadınlar, Ekoloji ve Hayatta Kalma, çev. E. Ayhan, Sinek Sekiz Yayınevi, İstanbul, 2015, s. 43. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|