Finansal Sistemin Amacı; Fon fazlalığı ve açığı olan ekonomik birimler arasındaki fon aktarımını dolaylı ve dolaysız yöntemlerle gerçekleştirmektir



Yüklə 1,51 Mb.
tarix20.09.2018
ölçüsü1,51 Mb.
#69377











Finansal Sistemin Amacı; Fon fazlalığı ve açığı olan ekonomik birimler arasındaki fon aktarımını dolaylı ve dolaysız yöntemlerle gerçekleştirmektir.

  • Finansal Sistemin Amacı; Fon fazlalığı ve açığı olan ekonomik birimler arasındaki fon aktarımını dolaylı ve dolaysız yöntemlerle gerçekleştirmektir.

  • Fon Arzı: Tasarruf edenler

  • Fon talebi: Kredi almak isteyen birimler

  • Dolaylı Finansman: Finansal aracıların inisiyatifi ile fon aktarımı (mevduat kredi)

  • Dolaysız Finansman: Finansal aracılar yardımıyla doğrudan karşılaşırlar ve sermaye piyasası araçları kullanırlar (Hisse Senedi, Tahvil,Finansman bonoları)









Tarih boyunca mal, hizmet ve varlık transferlerinin ülkeler arasında sağlıklı bir biçimde yapılabilmesini sağlamak için güvenilir bir mali sisteme ne kadar ihtiyaç duyulmuşsa günümüzde de gelecekte de duyulacaktır.

  • Tarih boyunca mal, hizmet ve varlık transferlerinin ülkeler arasında sağlıklı bir biçimde yapılabilmesini sağlamak için güvenilir bir mali sisteme ne kadar ihtiyaç duyulmuşsa günümüzde de gelecekte de duyulacaktır.



Günümüz dünyasında, ekonominin reel kesimini ifade eden üretim ilişkilerinden ziyade para ve sermaye piyasalarındaki gelişmeler ve özellikle ülke paralarının birbirlerine karşı olan değerleri, bir başka ifade ile paritelerde görülen dalgalanmalar gündemi daha fazla işgal etmektedir.

  • Günümüz dünyasında, ekonominin reel kesimini ifade eden üretim ilişkilerinden ziyade para ve sermaye piyasalarındaki gelişmeler ve özellikle ülke paralarının birbirlerine karşı olan değerleri, bir başka ifade ile paritelerde görülen dalgalanmalar gündemi daha fazla işgal etmektedir.

  • Bu nedenle ekonomi literatüründe döviz kurlarındaki dalgalanmaları açıklamaya ilişkin pek çok tartışma yer almaktadır.



Uluslararası para sistemi: Dünya ölçeğinde çeşitli ekonomik birimlerin aralarındaki ödemeleri yapabilmelerine imkan sağlama fonksiyonunu yerine getiren kurum ve işlemlerin bir bütünüdür.

  • Uluslararası para sistemi: Dünya ölçeğinde çeşitli ekonomik birimlerin aralarındaki ödemeleri yapabilmelerine imkan sağlama fonksiyonunu yerine getiren kurum ve işlemlerin bir bütünüdür.

  • Uluslararası parasal ilişkiler bir ülke diğerine borçlandığı veya alacaklı olduğu zaman ortaya çıkmaktadır.

  • Ulusal paranın yalın olarak altın gibi değerli bir madenden basıldığı dönemlerde her ülkede farklı ulusal paranın tedavül etmesi bir sorun teşkil etmemekte idi. Çünkü bütün ulusal paranın özünde ortak “madde” vardı.



Para rejiminin evrimi oldukça renkli bir tarihe sahiptir ve bu evrim metal paradan kağıt paraya doğru kademeli olarak gerçekleşmiştir. Bu rejimler;

  • Para rejiminin evrimi oldukça renkli bir tarihe sahiptir ve bu evrim metal paradan kağıt paraya doğru kademeli olarak gerçekleşmiştir. Bu rejimler;

    • Metal para (altın ve/veya gümüş) rejimi
    • kağıt para biçimindeki rejimlerdir.
  • Metal para rejimi –kısmi veya tam konvertibil biçimiyle- 1971 yılına kadar hüküm sürmüştür. Böyle bir durum ise sonuçta farklı para sistemlerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.



Uluslararası para sisteminin temel amacı; mal, hizmet ve varlık akımlarının ülkeler arasında etkin biçimde gerçekleştirilebilmesini sağlamaktır. Sistem aynı zamanda, milli ekonomileri birbirine yakınlaştıran bir bağ durumundadır ve uluslararası para sistemindeki her gelişme uluslararası finans sistemindeki gelişmelerle yakından ilişkilidir.

  • Uluslararası para sisteminin temel amacı; mal, hizmet ve varlık akımlarının ülkeler arasında etkin biçimde gerçekleştirilebilmesini sağlamaktır. Sistem aynı zamanda, milli ekonomileri birbirine yakınlaştıran bir bağ durumundadır ve uluslararası para sistemindeki her gelişme uluslararası finans sistemindeki gelişmelerle yakından ilişkilidir.





Uluslararası parasal ilişkiler, bir ülke diğerine borçlandığı veya alacaklı olduğunda ortaya çıkar. Her ülkede farklı ulusal paranın dolaşımda olduğu göz önünde bulundurulduğunda farklı ulusal paralar arasında değişimin nasıl sağlanacağı önemli sorun teşkil edecektir.

  • Uluslararası parasal ilişkiler, bir ülke diğerine borçlandığı veya alacaklı olduğunda ortaya çıkar. Her ülkede farklı ulusal paranın dolaşımda olduğu göz önünde bulundurulduğunda farklı ulusal paralar arasında değişimin nasıl sağlanacağı önemli sorun teşkil edecektir.

  • Ulusal paraların yalın olarak madenden basıldığı dönemlerde bu tür bir sorundan söz edilmese de bu sistemlerin de önemli sorunları ortaya çıkmıştır

  • (Bu sorunlara ilişkin detaylara ilerleyen slaytlarda yer verilecektir)



Bunların üstesinden gelmek için özündeki değeri ile itibari değeri arasındaki ilişkinin koparıldığı kâğıt para kullanımı bir çözüm olarak düşünülmüş ancak bu kez de;

  • Bunların üstesinden gelmek için özündeki değeri ile itibari değeri arasındaki ilişkinin koparıldığı kâğıt para kullanımı bir çözüm olarak düşünülmüş ancak bu kez de;

    • güven sorunu,
    • uluslararası likiditenin miktarı,
    • tabiatı,
    • uluslararası denkleştirme
    • kalkınma finansmanı
  • gibi sorunlar ortaya çıkmıştır.



Bir yandan alternatif sistem arayışları sürekli birbirini izlemiş, diğer yandan spekülatif hareketler giderek artmış ve bir istikrarsızlık unsuru olarak bir çok ülkenin reel ve finansal ekonomik faaliyetlerini tehdit edici hal almıştır

  • Bir yandan alternatif sistem arayışları sürekli birbirini izlemiş, diğer yandan spekülatif hareketler giderek artmış ve bir istikrarsızlık unsuru olarak bir çok ülkenin reel ve finansal ekonomik faaliyetlerini tehdit edici hal almıştır

  • Bu çerçevede ülkenin para standardı tercihini belirleyen ana faktör; altın, gümüş veya uluslararası ödeme aracını elde edilebilme olanağının yaygınlığı ve kabul görmesi olarak karşımıza çıkmaktadır.







Bu çerçevede uluslararası para sistemleri 4 alt başlık halinde incelenebilir:

  • Bu çerçevede uluslararası para sistemleri 4 alt başlık halinde incelenebilir:

  • Çift Metal Sistemi

  • Altın Standardı Sistemi

  • Bretton Woods Sistemi

  • Bretton Woods Sonrası Parasal Ve Finansal Sitem (Günümüze kadar)



19. yüzyılın başında bir çok ülkede hem altın hem de gümüşten para basılmaya başlanmıştır.

  • 19. yüzyılın başında bir çok ülkede hem altın hem de gümüşten para basılmaya başlanmıştır.

  • Bu yüzyılda sadece İngiltere tamamen altın standardına geçmişti.

  • 1870 Yılı itibariyle Hollanda İskandinav ülkeleri, Latin Amerika ülkeleri, Cermen Devletleri ile Avusturya Macaristan imparatorluğu, Rusya ve başlıca Asya ülkeleri ve Uzakdoğu gümüş standardına sahipti.

  • Çift metal sistemine sahip olan ülkeler (Fransa, Belçika, İtalya, İsviçre) bu altın ve gümüş blokları arasında bağlantıyı sağlıyorlardı





Hesap birimi olarak uluslararası ödeme araçlarının birden fazla türünün ve standardının bulunması sistemin bünyesinde çeşitli sorunlar ortaya çıkarmıştır:

  • Hesap birimi olarak uluslararası ödeme araçlarının birden fazla türünün ve standardının bulunması sistemin bünyesinde çeşitli sorunlar ortaya çıkarmıştır:

  • Darphane paritesi ile piyasa paritesi, madenlerin ihraç ve ithal edilmelerini sağlayacak ulaşım maliyetini de içerecek şekilde birbirinden farklılaşmamasını gerektiriyordu. Diğer bir ifadeyle çift maden sistemi, ülkelerin para basımında kullanılan iki madenin ülke içinde para olarak fiyatlarını sabitlemeyi gerektirmekteydi.

  • Ayrıca altın ve gümüş paraların eş anlı olarak tedavülünü sağlamak kolay değildi.



1848’de California’da, 1851’ de Avustralya’da altın madenlerinin keşfedilmesi dünya altın üretimini 10 kat artırmıştı.

  • 1848’de California’da, 1851’ de Avustralya’da altın madenlerinin keşfedilmesi dünya altın üretimini 10 kat artırmıştı.

  • Piyasa fiyatı düşen altın Fransa’ya ithal edilirken değeri düşük belirlenmiş gümüş Fransa’dan gümüş standardının geçerli olduğu Uzakdoğu’ya ihraç edildi.

  • Öte yandan 1859’da Neva’da da gümüş madenlerinin keşfi yanında düşük ayarlı cevherden gümüş elde etmeyi mümkün gelişmeler kılan bu akımı tersine çevirdi.

  • Çift metal sisteminin istikrarını 1870’e kadar Fransa ve A.B.D sağlamıştır.

  • 1860’larda A.B.D’ de iç savaş yanında Fransa’nın Prusya ile savaşlar çift metal sisteminin sonu oldu.

  • 1870 ile 1914 arasında dünya genişlemekte olan bir altın bloku ile daralmakta olan bir gümüş bloku arasında bölünmüştü





Tarihte en yaygın olarak uygulanan ilk uluslararası para sistemi altın standardıdır. Sistemin en etkin olarak işlediği dönem ise 19. yüzyıl sonlarından I. Dünya Savaşına kadar olan süredir.

  • Tarihte en yaygın olarak uygulanan ilk uluslararası para sistemi altın standardıdır. Sistemin en etkin olarak işlediği dönem ise 19. yüzyıl sonlarından I. Dünya Savaşına kadar olan süredir.

  • Altın standardı altında pariteler merkez bankalarının düzenleyici müdahaleleri olmaksızın muhafaza edilebilmiş, kur dalgalanmaları altın giriş çıkış noktalarını ayıran marjlar içinde gerçekleşmiştir. Bu sistemde, otomatik uyarlama mekanizması sayesinde kurlar istikrarlı olabilmekte, ancak belli marjlar içinde dalgalanabilmektedir.

  • Bu sistemde altının, ülkeler arasındaki ödemeler dengesizliklerini düzenlemek ve tüm milli paraların bağlı olduğu bir değer ölçüsü olmak gibi iki önemli rolü vardır.



Dış ticaretin serbest olduğu varsayılan durumda ödemeler dengesinde ortaya çıkacak açık ve fazlalıkların kendiliğinden ortadan kalkacağını savunan teorik çalışmalar iktisat literatürüne “Otomatik Altın Standardı” teoremi adıyla girmiştir.

  • Dış ticaretin serbest olduğu varsayılan durumda ödemeler dengesinde ortaya çıkacak açık ve fazlalıkların kendiliğinden ortadan kalkacağını savunan teorik çalışmalar iktisat literatürüne “Otomatik Altın Standardı” teoremi adıyla girmiştir.

  • Altın standardını uygulayan ülkelerde altın, tek değer ölçüsü olarak kabul edilmiştir. Kamu otoritesi para biriminin altın karşılığını saptamıştır. Merkez bankası altın ve banknotu resmi değeri üzerinden değiştirmekle görevlendirilmiştir. Altın standardının altın sikke, altın külçe ve altın kambiyo standardı olmak üzere üç farklı türü bulunmaktadır.

    • Altın Sikke Standardı (Gold Spece Standard)
    • Altın Külçe Standardı (Gold Bullion Standard)
    • Altın Kambiyo Sistemi (Gold Exchange Standard)


Bu döneme liberal finansal sistem dönemi de demek mümkündür.

  • Bu döneme liberal finansal sistem dönemi de demek mümkündür.

  • Bu rejimde merkez bankalarının tek amacı paranın altına çevrilebilirliğini garanti altına almak, dolayısıyla paranın aynı anda hem iç, hem de dış değerini korumaktır.

  • Bu dönemde para politikası araçları da aktif olarak kullanılmaya başlanılmıştır.

  • Amaca ulaşmak için kullanılan temel araç faiz oranlarının kontrolü olmuştur.



Altın Standardının İşleyebilmesi İçin Şu Şartların Sağlanması Gerekiyordu:

  • Altın Standardının İşleyebilmesi İçin Şu Şartların Sağlanması Gerekiyordu:

  • Her ülke ulusal parasını belli ağırlıkta saf altına bağlaması ve ülke içinde dolaşımın serbestleştirilmesi,

  • Altın paranın basımı serbest olması,

  • Altın ihraç ve ithalinin serbest bırakılması,

  • İç ve dış dengenin eşanlı sağlanması için ücret ve fiyatların esnek olması







I. Dünya Savaşı ile birlikte büyük miktarda asgari harcamalar hükümetleri büyük bütçe açıkları ile karşı karşıya bırakmıştı.

  • I. Dünya Savaşı ile birlikte büyük miktarda asgari harcamalar hükümetleri büyük bütçe açıkları ile karşı karşıya bırakmıştı.

  • Ulusal paralarının altına olan konvertibilitelerini kaldıran ülkeler ayrıca kambiyo kontrolleri de uygulamaya başladılar.

  • Bu ülkelerin sistemi teşkil ederek altın stoklarını elden çıkarmasıyla altının fiyatı düştü.

  • Altın standardını sürdüren A.B.D’de fiyatların ikiye katlanmasıyla sonuçlanmış oldu.

  • 1914-1924 arasındaki dönemde yalnız Dolar altına bağlı kalırken, diğer paraların Dolara göre dalgalandığı ve kambiyo kontrolleri ile istikrarı korumaya çalıştığı bu aralığa dolar standardı adı verilmektedir









Bretton Woods sistemi Amerikan dolarına ve onun aracılığı ile dolaylı yoldan altına bağlı bir parasal sitemdir. Bu yeni uluslararası para sistemi “IMF Sistemi”, “Bretton Woods Sistemi”, “Altın Döviz Sistemi olarak veya öngörmüş olduğu kur düzenlemelerinden dolayı “Ayarlanabilir Kur (adjustable peg) Sistemi”adı ile nitelendirilmektedir.

  • Bretton Woods sistemi Amerikan dolarına ve onun aracılığı ile dolaylı yoldan altına bağlı bir parasal sitemdir. Bu yeni uluslararası para sistemi “IMF Sistemi”, “Bretton Woods Sistemi”, “Altın Döviz Sistemi olarak veya öngörmüş olduğu kur düzenlemelerinden dolayı “Ayarlanabilir Kur (adjustable peg) Sistemi”adı ile nitelendirilmektedir.

  • Bu toplantıda iki yeni örgütün kurulmasına gerek duyuldu.

  • Bunlar uluslararası mali ilişkileri düzenlemek üzere Uluslararası Para Fonu (IMF) ile Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) resmi adıyla “Dünya Bankası”dır.



Sistemin Özellikleri Ve İşleyişi

  • Sistemin Özellikleri Ve İşleyişi

  • IMF’ye üye olarak anlaşmayı kabul eden ülkeler ulusal paralarını sabit bir kurdan Amerikan dolarına bağlayacaklardı. Buna mukabil ABD doları ise (1 onz saf altın = 35 Dolar) üzerinden altına bağlamıştı.

  • Bunun yanı sıra anlaşmaya imza atmış olan ülkelerin Merkez Bankasına konvertibilite hakkı verilmişti. Bu durumda ABD Merkez Bankası (American Federal Reserve Bank), yabancı Merkez Bankalarınca kendisine arz edilecek dolarlar karşılığı belirlenen sabit fiyattan altın satma taahhüdüne girmiş oluyordu.

  • Böylece sisteme göre her ulusal para dolaylı yoldan altına bağlanmış oluyordu.

  • Özetle dolar altına diğer ülkelerin paraları ise dolaylı olarak dolar sabit kuru üzerinden yine altına endekslenmişti. Üye ülkelerin bu ulusal paranın bu sabit kuruna “Dolar Paritesi”, altın cinsinden değerine ise “Altın Paritesi” denilmekteydi

  • Not: 1 ons tam olarak 31,1034768 grama eşittir, ancak bu saf altın için geçerlidir.

  • Normal olarak 1 ons = 28,3495231 gram a eşittir.



Sisteme göre her ülke parasının döviz piyasasında dolar paritesi etrafında en fazla %1’lik alt ve üst sınırlar içinde dalgalanmasına izin verecektir.

  • Sisteme göre her ülke parasının döviz piyasasında dolar paritesi etrafında en fazla %1’lik alt ve üst sınırlar içinde dalgalanmasına izin verecektir.

  • Bu sınırı aşan durumlarda merkez bankaları piyasaya müdahale etmeleri –piyasaya dolar satılması veya alımı – ile engellenmesi gerekiyordu.

  • Ancak ülkenin ödemeler bilançosunda köklü bir değişiklik bulunması durumunda IMF‘onayı ile üye ülkelere paralarını dolara göre develüe etme yetkisi verilmişti.



Sistem ABD Dolarına ve ekonomisine dayanmaktaydı. Bu sistemde ABD dünyanın merkez bankacısı durumuna dönüşmüştü.

  • Sistem ABD Dolarına ve ekonomisine dayanmaktaydı. Bu sistemde ABD dünyanın merkez bankacısı durumuna dönüşmüştü.

  • Bu durum ABD ekonomisinin o günkü koşullar altında dünya ekonomisindeki rakipsiz üstünlüğünden kaynaklanıyordu.

  • II. Dünya Savaşından güçlenerek çıkan ABD, sistemi besleyecek altın rezervlerine yeterli ölçüde sahip görünmekteydi.













Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 1

  • Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 1

  • - Sistem, uzun dönemde, ulusla­rarası rezervlerde düzenli bir büyümeyi sağlayamadı.

  • Başlangıçta, IMF kredilerinin ve altın arzında meydana gelecek artı­şın dünyanın rezerv ihtiyacını karşılayacağı öngörülmüştü.

  • Uygulamada, bu potansiyel kaynakların yetersiz olduğu görüldü.



Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 2

  • Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 2

  • - Üye ülkelerin ulusal paralarını altın yerine ABD dolarına bağlamış olmaları; ABD dışındaki ülkelerin, döviz piyasalarına müdahale etmek amacıyla altın rezervi bulundurmalarının gerekmemesi anlamına geliyordu.

  • Fakat, bu ülkelerin, müdahale dışında da altın talep etmeleri için sebepleri vardı.

  • Altın fiyatı yükselebilirdi ve bu şekilde bir kazanç sağlama ihtimali vardı (Spekülatif kazaç)

  • - 1949 ile 1967 yılları arasında döviz kurlarının esneklikten hayli uzak bir hâle gelmesi sistemin çöküşünü hazırlayan bir başka sebep, olmuştur.



Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 3

  • Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 3

  • İhracata dönük büyümeye önem veren Almanya ile Japonya, bu sektörlerine zarar verecek bir revalüasyondan kaçınarak, döviz rezervlerinin artmasına izin verdiler.

  • Buna karşılık, ABD ve İngiltere, millî gurur ve daha önemlisi, paralarının uluslararası rezerv para olması sebebiyle, devalüasyondan kaçındılar.

  • Devalüasyon yapmaları hâlinde, bu paraları ellerinde tutan ülkelerin rezervleri reel olarak değer kaybedecek, dolayısıyla, artık bu paraları daha az miktarda elde tutmak isteyeceklerdi.

  • Buna ek olarak, ABD'nin devalüasyon yapması, altının resmî fiyatının yükseltilmesi anlamına gelecek ve spekülatörler kazançlı çıkacaktı.



Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 4

  • Bretton Woods Sisteminin Çöküş Nedenleri 4

  • Son olarak; sistem, ekonomik şartlarda meydana gelen farklılaşmanın yanında küresel istikrarsızlıklar sebebi ile de gerilim altında kaldı:

  • 1960'ların sonları ile 1970'lerin başlarında, ülkeler arasındaki faiz farklılıklarında hızlı bir artış oldu; rezerv hareketleri hızla yön değiştirmeye başladı.

  • Nihayet, 1972-1973 yıllarındaki, tüketim malları fiyatındaki hızlı artış ve daha da önemlisi, 1973-1974 yıllarında meydana gelen petrol şoku, sisteme son darbeyi vurdu.







Yüklə 1,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə