F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
21
– Vasilyevski adasında... altıncı küçədə... al-tıncı kü- çə-də... – Siz Vasilyevski adasında yaşayırsınız? Axı siz ora getmirdiniz, ora sol tərəfdədir, sağ tərəfdə deyil. Mən bu saat sizi apararam... Qoca tərpənmirdi. Mən onun əlini əlimə aldım, onun əli ölü əli kimi yanına düşdü. Qocanın üzünə baxdım, əlimi ona toxundurdum – o ölmüşdü. Mənə elə gəldi ki, bu şeyləri yuxuda görürəm. Bu hadisə başımı çox qarışdırdı, bu iş içində titrətməm də öz-özünə keçib getdi. Qocanın otağını axtarıb tapdıq. O, Vasilyevski adasında deyil, oturduğu yerdən iki addım kənarda, Klugenin evində, taxtapuşun lap altında, beşinci mərtəbədə, ayrıca bir mənzildə yaşayırdı. Onun mənzili kiçik bir dəhlizdən, böyük, lakin çox alçaq bir otaqdan ibarət idi, otağın pəncərəyə oxşayan üç işıq gələn yeri vardı. O çox kasıb imiş. Evində bir stoldan, bir də hər tərəfindən lifləri çıxan çox köhnə, daş kimi bərk bir divandan başqa, ayrı bir mebeli yox idi. Bu divan da, heç demə, mülk sahibinin imiş. Görünür, soba çoxdan yandırılmırmış, şam da tapılmadı. downloaded from KitabYurdu.org
22
Mən indi başa düşdüm ki, qoca Millerin dükanına ancaq şam işığında oturmaq və qızınmaq üçün gedirmiş. Stolun üstündə boş bir çölmək, bir parça da köhnə, quru çörək vardı. Qocanın bircə qəpik də pulu çıxmadı. Hətta onu basdırmaq üçün ayrı bir tuman-köynəyi də yox idi, kim isə öz köynəyini verdi. Məlum şeydir ki, o belə təkbaşına yaşaya bilməzdi, yəqin kim isə, gec-gec də olsa, onun yanına gəlirmiş. Stolun gözündən pasportunu tapdılar. Mərhum əcnəbi də olsa, rus təbəəsi imiş, adı da İeremiya Smit imiş, yetmiş səkkiz yaşı varmış, özü də maşinist imiş. Stolun üstündə iki kitab vardı: bunlardan biri qısa coğrafiya, biri də rus dilinə tərcümə edilmiş Əhdi-Cədid kitabı idi, bu kitabın səhifələrinin kənarına başdan-başa karandaşla cızıqlar çəkilmiş, dırnaqla işarələr edilmişdi. Bu kitabları mən götürdüm. Kirayənişinlərdən, ev sahibindən qoca haqqında nə soruşduqsa, heç kəs bir şey deyə bilmədi. Bu evdə kirayənişinlər çox idi, bunların da, bəlkə hamısı ya əsnaf idi, ya da yemək və qulluqçu ilə otaq kirayə verən alman qadınları idi. Yuxarı təbəqədən olan ev müdiri də öz kirayənişini haqqında elə bir məlumat verə bilmədi, təkcə downloaded from KitabYurdu.org
23
bunu dedi ki, mənzil ayda altı manata kirayəyə verilirdi, mərhum qoca da bu mənzildə dörd ay yaşamışdır, ancaq axırıncı iki ayın kirayəsindən bircə qəpik də verməmişdir, belə ki, onu mənzildən qovmaq lazım gəlirdi. Soruşduq ki, onun yanına heç gələn vardımı? Bu suala əməlli-başlı bir cavab verən olmadı. Dedilər ki, böyük evdir, belə bir Nuh gəmisinə gəlib-gedən çoxdur, hamını yadda saxlamaq olmaz ki! Evin dalandarı da iki həftə bundan əvvəl öz vətəninə gəzməyə getmişdi. Bu evdə beş il idi işləyirmiş, yəqin ki, qoca haqqında az-çox məlumat verə bilərdi. O öz yerində qardaşı oğlunu qoymuşdu, o da cavan oğlan idi, hələ heç kirayənişinlərin yarısını da şəxsən tanımırdı. O zaman qoca haqqında toplanılan bu məlumatın nə ilə nəticələndiyini bilmirəm, ancaq bunu bilirəm ki, axırda qocanı aparıb basdırdıq. Bir neçə gün başım çox qarışıq oldu, işim çox olsa da, Vasilyevski adasına, altıncı küçəyə getdim. Ancaq ora gedəndən sonra özüm öz hərəkətimə güldüm: altıncı küçədə, mən sıra ilə yan-yana düzülmüş adi evlərdən başqa nə görə bilərdim?! Lakin onu da fikirləşirdim ki, bəs niyə downloaded from KitabYurdu.org 24
axı qoca öləndə, Vasilyevski adasındakı altıncı küçənin adını çəkdi? Yoxsa mən bunu yuxuda görmüşdüm? Smitin boşalmış otağını gözdən keçirtdim: otaq xoşuma gəldi. Otağı tutdum. Otaq çox alçaq idi, amma böyük idi, mənə elə xoş gələn də onun böyüklüyü idi, ilk vaxtlar mənə elə gəlirdi ki, başım tavana dəyəcək. Çox keçmədi ki, mən buna öyrəşdim. Ayda altı manat kirayə ilə bundan yaxşı otaq tapmaq olmazdı. Otağın ayrı olması məni həvəsləndirirdi, indi də qulluqçu tutmaq lazım idi, çünki qulluqçusuz yaşamaq qətiyyən mümkün deyildi. Dalandar ilk vaxtlar, gündə bircə dəfə də olsa, gəlib ən mühüm ev işlərində mənə qulluq edəcəyini vəd etmişdi. Deyirdim ki, kim bilir, bəlkə qocanı yoxlamağa gələn bir adam oldu. Lakin beş gün idi ki, o ölmüşdü, hələ də gələn yox idi.
downloaded from KitabYurdu.org 25
II FƏSİL
O zaman, yəni bir il bundan əvvəl, mən hələ də jurnallarda iştirak edir, kiçik məqalələr yazır, böyük və yaxşı bir əsər yazacağıma çox inanırdım. O zaman böyük bir roman üstündə işləyirdim. Ancaq məsələ bununla qurtardı ki, indi mən xəstəxanadayam, özüm də, deyəsən, bu yaxında öləcəyəm. Əgər bu yaxında öləcəyəmsə, onda bu qeydləri yazmağın da heç mənası yoxdur. Mən qeyri-ixtiyari olaraq, həyatımın bu ağır və son ilini həmişə xatırlayıram. İndi mən nə olubsa, hamısını yazmaq istəyirəm, mənə elə gəlir ki, əgər bu məşğuliyyəti tapmasaydım, darıxıb ölərdim. Bütün bu keçmiş təəssürat bəzən məni həyəcanlandırır, mənə əzab və iztirab verir. Əlimə qələm alıb bu təəssüratı yazsam, onlar daha elə həyəcanlandırıcı və qatmaqarışıq olmaz, sayıqlamaya, qarabasmaya az oxşayar. Mənə belə gəlir. Elə təkcə yazmaq özü nəyə desən dəyər, məni sakitləşdirər, soyudar, əvvəlki yazıçılıq vərdişini hərəkətə gətirər, xatirələrimi və xəstə xəyallarımı işə, məşğuliyyətə çevirər... Bəli, bu mənim yaxşı downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|