F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
7 bilməz, bu fövqəladə bir itdir, bunda mütləq fantastik, sehrli bir cəhət olmalıdır. Bu bəlkə də it sifətində zahir olmuş Mefistofeldir, onun taleyi naməlum, sirli yollarla sahibinin taleyi ilə bağlıdır. Ona baxanda siz dərhal deyəcəksiniz ki, yəqin bu it iyirmi ildir ki, ağzına bir şey almamışdır. O elə arıq idi ki, deyirdin skeletdir, yaxud skeletdən heç də yaxşı olmayan ağası kimi arıq idi. Onun tükü tökülmüşdü, ancaq ora-burasında bir az qalmışdı, tüksüz quyruğu ağac kimi sallanırdı, həmişə də bərk-bərk arxasına qısılmış olurdu. Uzun qulaqlı başı dərdli-dərdli aşağı sallanırdı. Mən heç ömrümdə belə murdar it görməmişdim. Onlar – sahibi qabaqca, it də onun dalınca, küçə ilə gedəndə, itin burnu sahibinin ətəyinə dəyirdi, elə bil ki, onun burnu sahibinin ətəyinə yapışdırılmışdı. Bu zaman onların yerişi də, görünüşü də, az qala hər addımda deyirdi: “Biz qocayıq, ilahi, biz çox qocayıq!” Yadımdadır, bir gün ağlıma belə bir şey gəldi: yəqin bu qoca ilə it Qofmanın Qavarni tərəfindən illüstrə edilmiş kitabının səhifəsindən birtəhər sürünə-sürünə çıxıb, bu nəşrin canlı bir afişası kimi, yer üzündə gəzir... Küçənin o downloaded from KitabYurdu.org 8 biri tərəfinə keçib, qocanın ardınca qənnadı dükanına girdim. Əvvəllər də burada qocanın çox qəribə bir adam olduğunu bilirdilər, Miller son vaxtlarda piştaxtanın arxasında duraraq, bu xoşa gəlməyən adamın içəri girdiyini görüb, narazı halda üz-gözünü turşudurdu. Bu qəribə qonaq heç bir şey almazdı. Həmişə gələndə birbaşa küncə, sobanın yanına gedər, orada stulda oturardı. Sobanın yanındakı yer tutulmuş olsa, qoca mənasızlıq ifadə olunan heyrət və tərəddüdlə, onun yerini tutan adamın qarşısında bir qədər dayanar, sonra da çətinə düşmüş kimi, o biri bucağa, pəncərənin qabağına gedərdi. Orada özünə bir stul seçib ağır-ağır oturardı, şlyapasını çıxarıb yerə qoyar, əl ağacını da şlyapasının yanına uzadardı, sonra da stulun arxasına söykənər, heç tərpənmədən, üç-dörd saat bu vəziyyətdə qalardı. O heç əlinə qəzet almazdı, bircə kəlmə söz söyləməzdi, heç səsini də çıxarmazdı, ancaq oturub mənasız, cansız nəzərlərlə öz önünə baxardı, lap mərc gəlmək olardı ki, o heç bir şey görmür, heç bir şey eşitmirdi. İt də, iki-üç dəfə öz yerində hərləndikdən sonra, sahibinin ayağı altında downloaded from KitabYurdu.org 9 qəmgin-qəmgin uzanar, dərindən nəfəs alıb burnunu onun çəkmələri arasına soxardı, o da sahibi kimi heç tərpənməzdi, elə zənn etmək olardı ki, ölmüşdür. Adama elə gəlirdi ki, bu iki məxluq bütün günü haradasa ölüb qalır, gün batan kimi birdən dirilir, özü də ancaq ona görə dirilir ki, Millerin qənnadı dükanına gəlsinlər, bununla da heç kəsə məlum olmayan sirli bir vəzifəni yerinə yetirsinlər. Qoca üç-dörd saat oturduqdan sonra yerindən qalxar, şlyapasını götürüb evinə gedərdi. O ayağa qalxanda it də yerindən qalxar, yenə də quyruğunu arxasına qısar, başını aşağı əyib, əvvəlki kimi ağır-ağır onun ardınca gedərdi. Dükana gələnlər mümkün qədər ondan uzaq olmağa çalışardılar, hətta onun yanında oturmazdılar, sanki ondan ikrah edirdilər. Lakin qoca bu şeyləri duymurdu. Qənnadı dükanına gələnlərin çoxu alman idi. Onlar bura Voznesenski küçəsindən gəlib toplaşırdılar. Hamısı müxtəlif emalatxana sahibi idi: kimisi dülgər, kimisi şlyapaçı, kimisi də sərrac idi, hamısı da alman qaydasınca patriarxal adamlar idi. Ümumiyyətlə, Millerin dükanında patriarxallıq əlaqələri nəzərə çarpırdı. Çox vaxt o, tanış downloaded from KitabYurdu.org 10
adamların oturduğu stola yanaşır, onların yanında oturub xeyli punş içirdi. Onun itləri, xırda uşaqları da bəzən müştərilərin yanına gəlirdi, müştərilər də bu itlərə, uşaqlara mehribanlıq göstərirdi. Onlar hamısı bir-birilə tanış idi, bir- birinə hörmət edirdi. Müştərilər alman qəzetləri oxumağa başlayanda, qapı dalından, Millerin mənzilindən avqustin 1
oxşayan sarışın saçlı, burma hörüklü böyük qızı pozuq səsli fortepianoda çalardı. Valsa məmnuniyyətlə qulaq asardılar. Mən rus jurnallarını oxumaq üçün hər ayın ilk günlərində Millerin dükanına gedərdim, bu jurnalları o alırdı. Dükana girəndə gördüm ki, qoca pəncərənin qabağında oturmuş, it də əvvəlki kimi, onun ayaqları altında uzanmışdır. Mən dinməz-söyləməz küncdə oturub, fikrimdə öz-özümə belə bir sual verdim: “Mən bura niyə gəldim, mənim ki burada heç bir işim yoxdur, mən axı xəstəyəm, mən gərək tez evə gedəydim, çay içib yatağımda uzanaydım!” Öz-özümə acığım tutdu. Qocanı küçədə
1 О zaman аlmanmeşşanları arasında çoxyayılmış оlаn“Меinlibеr Аuistеn” (“mənim sevimliАvqustinim” ) mahnısı. downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|