Erməni xəyanəti

14 
 
oxĢarlıq yoxdur. Eyni fikri son Tunc və Dəmir dövrünə aid tapıntılar da təsdiq edir 
(Bunak V.V., Qraniə Armeniə, M., 1927, str. 26). 
Bundan  əlavə  kəllə  quruluĢuna  görə  aparılan  antropoloji  tədqiqatlar 
erməniləri  qısabaĢlılar  və  ya  braxikranlar  qrupuna  aid  edir.  Antropoloqlar  (böyük 
alman alimi Virxov və baĢqa məĢhur alimlər) Qafqazın qədim qəbiristanlıqlarından 
tapılan kəllələrin ölçülməsinə əsasən müəyyənləĢdirmiĢlər ki, bu diyarın aborigen 
əhalisi,  yəni  ən  qədim  yerli  sakinləri  uzunbaĢlılar  və  ya  dolixokranlar  qrupuna 
aiddirlər, yəni ermənilərin  mənsub olduğu qısabaĢlılar və  ya braxikranlar qrupuna 
aid  deyillər!  Bu  da  bir  daha  sübut  edir  ki,  indiki  ermənilər  Qafqazın  yerli  əhalisi 
deyillər (DjavaxaĢvili Ġ.A., Ġstoriə qruzinskoqo naroda, Tiflis, 1916, str. 11-12). 
Tədqiqatçılar göstərir ki, müasir ermənilərin əcdadları olduğu güman edilən 
köçəri  qəbilələr  eramızdan  əvvəl  təxminən  12-ci  əsrdə  Balkan  yarımadasından 
hərəkətə  baĢlayıb  Kiçik  Asiyaya  keçmiĢ  və  Yuxarı  Fərat  vadisində  (Van  gölünə 
doğru  ərazilərdə)  məskən  salmıĢlar.  Ermənilərin  əcdadlarının  bu  əraziyə  gəlmə 
olduqları  tarix  elmində  sübut  edilmiĢ  faktdır  (Məsələn,  bax:  Дяконов  И.М., 
Предыстория  армянского  народа,  Ереван,  1968).  M.Dyakonov  həmin  əsərində 
ermənilərin  əcdadlarının  (əgər  onları  həqiqətən  ermənilərin  əcdadı  hesab  etmək 
mümkünsə!) Yuxarı Fərat vadisinə gəlmə olduqlarını tutarlı linqvistik və arxeoloji 
mənbələrlə sübut edir. O, öz tədqiqatlarını daha da dərinləĢdirərək sonralar yenidən 
bu  mövzuya  qayıtmıĢ  və  yuxarıdakı  konsepsiyasını  təsdiqləyən  əlavə  dəlillər 
gətirmiĢdir  (И.М.Дьяконов.
 
Малая  Азия  и  Армения  около  600  г.  до.  н.э.  и 
северные походы вавилонеких царей// “Вестник древней истории”, 1981, ?2, 
с.34-63).  Ġ.M.Dyakonovun  bu  məqaləsindəki  bəzi  fikirləri  oxucuların  diqqətinə 
olduğu  kimi  çatdırmağı  lazım  bilirəm:  «Протоармяне  появились  в  бассейне 
верхнего  Евррата  в  качестве  пришлого  (а  стало  быть,  неоседлого 
скотоводческого)  народа  в период  господства  здесь  лувийской  и  хурритско-
урартской цивилизаций ... об автохтонности протоармянского нет речи (с.54-
55).  «Следует  учитывать,  что  протоармянские  пришельцы,  повидимому, 
состояли  в  меньшинстве  по  сравнении  с  местным  лувийским  и  хурритским 
населением» (с.59) 
Yeri  gəlmiĢkən,  Ġ.M.Dyakonovun  göstərdiyi  Yuxarı  Fərat  vadisində 
hökmranlıq  edən  yerli-aborigen  hürrilər  Azərbaycan  xalqının  ulu  babalarından 
biridir.  BaĢqa  sözlə,  elm  çox  aydın  təsdiq  edir  ki,  bu  torpaqlarda,  o  cümlədən 
yuxarı  Fərat  vadisində  məhz  biz  azərbaycanlılar  yerliyik,  ermənilər  isə  köçüb 
gəlmədirlər! 
Ermənilərin  Asiya  qitəsinə,  o  cümlədən  də  Cənubi  Qafqaza  gəlmə  etnos 
olduqlarını  baĢqa  tədqiqatlar  da  sübut  edir.  Məsələn,  görkəmli  antropoloq 
V.V.Bunak Göyçə  (indiki Sevan)  hövzəsində qədim  kəllə  sümüklərini araĢdıraraq 
qəti  qənaətə  gəlmiĢdir  ki,  bunların  sonradan  həmin  əraziyə  köçüb  gəlmiĢ 
ermənilərlə heç bir  əlaqəsi  yoxdur (Вах: Бунак В.В. «Черепа железного века из 
Севанского  района  Армении  -  Русский  атроиологически  журнал»,  1928,  том 

---

15 
 
XVII,  вып.  3-4).  Odontologiya  sahəsində  aparılan  tədqiqatlar  da  eyni  nəticəni 
təsdiq  edir:  “etnik  odontologiya  erməni  etnosunun  “Qafqaz  mənĢəli  olduğunu” 
təsdiq etmir” (Кочиев Р.С. Закавказье и Северный Кавказ. - В кн.: Этническая 
одонтология  СССР.  Москва,  1970,  с.  135,  141).  Rus  QafqazĢünası  Ġ.ġopen  isə 
daha  konkret  və  birmənalı  nəticəyə  gəlmiĢdi:  ermənilər  gəlmədirlər;  onlar 
frigiyalıların  və  ioniyalıların  qərbdən,  yəni  Avropadan  Anadolu  dağlarının  ġimal 
vadilərinə  köçüb  gəlmiĢ  nəsilləridir  (Шопен  И.  Новые  заметки  на  древнюю 
историю Кавказа  и его обитателей. С.-Петербург, 1896, с.26). Bir sözlə, bütün 
yuxarıda göstərilənlər və digər axtarıĢlar “tarixin atası” Herodotun hələ eramızdan 
əvvəl V əsrdə yazdığı bir həqiqəti təsdiq edir: ermənilər Kiçik Asiyaya qərbdən - 
Avropadan  köçüb  gəlmiĢlər;  onlar  frigiyalıların  nəsilləridir  (Геродот.  История  в 
девяти книгах. I: 180, 194; III: 93; В: 49, 52; VII: 73). 
 
Yaqub Mahmudov, 
Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü,  
Tarix İnstitutunun direktoru, Millət vəkili 
 
ERMƏNĠLĠK BƏġƏRĠYYƏTƏ QARġI TƏHLÜKƏDĠR 
 
Türkiyə,  Azərbaycan  və  Gürcüstan,  Balkan  regionunun  bəzi  xristian 
ölkələrinin,  Rusiya  və  Ġsrailin  real  olaraq  üzləĢdiyi  müasir  ermənilik  bir  anlayıĢ 
kimi  olduqca  mürəkkəbdir.  Onu  zahirən  sadələĢdirmək  üçün  lap  əvvəldən  bu 
anlayıĢa həddən ziyadə məntiqsizlik, qeyri-sosial elementlər daxil edilmiĢdir. 
Bundan  baĢqa,  yeni  siyasi  oyunun  aparıcılarından  biri  kimi  (etnik 
amillərdən kənarda dayanan) bu anlayıĢı hər hansı bir yolla sadələĢdirmək naminə 
cəhdlər  “ermənilik”  kəlməsinin  dəqiq  sosial-siyasi  izahını  vermir  və  yaranmıĢ 
vəziyyətdən çıxıĢ yollarını göstərmir. 
Müasir  “millət”  anlayıĢının  fövqündə  dayanan,  onun  siyasi  qayda  və 
formaları  üzrə  fəaliyyət  göstərən,  bununla  belə,  etnik  korporasiya  olaraq  qalan 
ermənilik  dünya  ilə  çoxcəhətli  münasibətlərdə  geniĢ  Ģəbəkəyə  malikdir.  Erməni 
uĢaq  yazıçısı  Sergey  Vardanyanın  növbəti  “təxmini  hesablamalarına”  görə, 
erməniliyin  Yerevandan  savayı  Qars,  Armavir  Ģəhərləri  də  daxil  olmaqla  22 
paytaxtı var. 
Bununla  belə,  “Ermənistanın  paytaxtları”  kitabının  müəllifi  jurnalistin 
“görəsən,  nə  üçün  belə  az?”  sualına  cavab  olaraq  sadəlövcəsinə  ah  çəkir  və 
“Ermənistanın  bütün  22  paytaxtı  haqqında  yazmağa  bir  ömür  bəs  etmədiyini” 
kədərlə  söyləyir.  Yeri  gəlmiĢkən,  həmin  kitab  Vatikan  kitabxanasının  rəflərində 
heç  də  az  hörmətli  yerdə  qərar  tutmayıb.  Diaspor  Ģəklində  dünyaya  səpələnmiĢ 
erməni balaları isə tarix boyu onların guya 22 paytaxtının olması və bu Ģəhərlərin 
nə  vaxtsa  pis  əmilər  -  bədxah  iĢğalçılar  tərəfindən  süquta  yetirildiyi  barədə 
möhkəm əqidə ilə boy atırlar. 

---