AZ
ƏRBAYCAN
Xülas
ə
Konstitusiya din azadlığını təmin edir; lakin digər qanun və siyasətlər de fakto dini
azadlığı məhdudlaşdırır. Bir çox dini qruplar hökum ətin müdaxiləsi olmadan
toplaşmışdır; bununla belə, hakimiyyət işçiləri tərəfindən bəzi dini xidmətlərə
n
əzarət və reyd halları, dini materialların müsadirə edilməsi və bəzi müsəlman və
xristian qrupların üzvlərinə qarşı saxlama və təqib halları ilə bağlı məlumat daxil
olmuşdur. Dövlət bu qruplardan bəzilərini onların ölkədə mövcud olduqları tarixin
qısa olduğuna görə “qeyri-ənənəvi” hesab edir. Dövlət dini qruplar üçün üzücü
qeydiyyat t
ələbləri tətbiq etmişdir. İl ərzində qəbul edilmiş qanunvericilik aktları
dini qruplara şamil edilən məhdudiyyətləri artırmışdır. Lakin təcrübədə dövlət dini
azadl
ıq hüququna hörmət və onun qorunması istiqamətində nə irəliyə, nə də geriyə
doğru meyl nümayiş etdirməmişdir.
Dini m
ənsubiyyət, etiqad, yaxud ibadətə görə cəmiyyət tərəfindən ictimai qınaq və
ayrı-seçkiliyə məruz qalmalar haqqında ayrı-ayrı məlumatlar daxil olmuşdur. Öz
dinini t
əbliğ edən qruplara, xüsusən Yehovanın Şahidlərinə, Yevangelist
xristianlara v
ə digər missioner qruplara qarşı bəzən düşmənçilik münasibəti
olmuşdur.
ABŞ hökuməti insan haqlarının ümumi təbliğ və müdafiə olunması
siyas
ətinin tərkib hissəsi olaraq dini azadlıq məsələlərini hökumət, müxtəlif
qeyri-hökum
ət təşkilatları (QHT-lər) və dini liderlərlə müzakirə etmişdir.
Bölm
ə I. Dini demoqrafiya
Əhalinin təxminən 96%-i müsəlmanlardır, əhalinin qalan hissəsi əsasən rus
pravoslav, erm
əni qriqoryan, digər xristian qruplarının üzvləri, yəhudilər və
ateistl
ərdən ibarətdir. Dini məsələlər üzrə siyasətin həyata keçirilməsi, müvafiq
qaydaların tətbiq edilməsi və dini təşkilatlarla əməkdaşlığa görə məsuliyyət
daşıyan Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin (DQİDK) verdiyi məlumata
gör
ə, müsəlman əhalisinin 65 faizi Şiə, 35 faizi isə Sünnilərdir. Xristianlar Bakı və
bir sıra digər şəhərlərdə cəm halında yaşayırlar. Xristianların böyük əksəriyyəti
Rus Pravoslavlarıdır ki, onların da kimliyi, müsəlmanlar kimi, dinə olduğu qədər
m
ədəniyyətə və etnik mənsubiyyətə əsaslanır. Ölkənin 20000 nəfərlik yəhudi
icmasının böyük hissəsi Bakıda yaşayır, başqa ərazilərdə də kiçik icmalar
mövcuddur.
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZ
ƏRBAYCAN
2
Şiələrin, Lüteranların, Roma Katoliklərinin, Baptistlərin, Molokanların (köhnə Rus
Pravoslav t
əriqətçiləri) , Yeddinci Günün Adventistlərinin və Bəhailərin kiçik
icmaları ölkədə yüz ildən artıqdır ki mövcuddurlar.
1991-ci ild
ə müstəqillik əldə edildikdən bəri Sələfi müsəlmanlar, Əllincilər və
dig
ər Yevangelist xristianlar, Yehova Şahidləri və Hari Krişna kimi hökumətin
əcnəbi və ya “qeyri-ənənəvi” icma hesab etdiyi dini qruplar yaranmışdır. Bakıda
kifay
ət qədər əcnəbi xristian icmaları vardır.
Bölm
ə II. Hökumətin Din azadlığına riayət etməsinin vəziyyəti
Hüquqi/Siyas
ət çərçivəsi
Konstitusiya din azadlığını təmin edir; lakin digər qanun və siyasətlər təcrübədə
dini azadlığı məhdudlaşdırır.
Konstitusiyaya gör
ə hər bir şəxsin dinini (o cümlədən ateizmi) seçmək və
d
əyişmək, istədikləri dini qruplara qoşulmaq və ya yaratmaq və öz dini etiqadını
yerin
ə yetirmək hüququ vardır.
Qanun hökum
ətin hər hansı şəxsin və ya qrupun dini fəaliyyətinə müdaxilə
etm
əsini açıq şəkildə qadağan edir; bununla belə, müəyyən istisnalar vardır. Qanun
dini t
əşkilatların fəaliyyətinin dayandırılması hallarını, o cümlədən təşkilatın
yaranma m
əqsədlərinə zidd fəaliyyətləri; irqi, milli, dini, yaxud sosial
düşmənçiliyin salınmasını; və insanın şərəf və ləyaqətinin alçaldılmasını, yaxud
humanizm prinsipl
ərinə zidd amillərin təbliğini tənzimləyir. Dini təşkilatların
f
əaliyyətinin dayandırılması üçün digər əsaslara dünyəvi tədrisə maneələrin
yaradılması və dini təşkilatların üzvlərinin və digər fərdlərin mülkiyyətlərini dini
t
əşkilata verməyə sövq edilməsi daxildir. Qanun həmçinin təmin edir ki, heç bir kəs
öz dini etiqad, yaxud inancını ifad ə, yaxud nümayiş etdirməyə məcbur edilə bilməz.
Bir sıra qanuni müddəalar hökumətin dini qrupları tənzimləməsinə imkan verir,
m
əsələn, dini etiqad azadlığı haqqında qanun dini təşkilatların, o cümlədən bir
m
əzhəbin ayrı-ayrı icmalarının hökumət qeydiyyatından keçməsini tələb edir.
Qeydiyyat dini t
əşkilata bank hesabı açmağa, əmlakı icarəyə götürməyə və
ümumiyy
ətlə hüquqi şəxs kimi çıxış etməyə imkan verir.
DQİDK-nin, xüsusən onun sədrinin qeydiyyat məsələləri ilə bağlı geniş səlahiyyəti
vardır və hətta dini qrupun fəaliyyətinin dayandırılması ilə bağlı məhkəməyə
ape
lyasiya şikayəti verə bilər. DQİDK
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZERBAIJAN
3
qeydiyyat v
ə dini ədəbiyyatın nəşri, idxalı və yayılmasına da nəzarət edir. Bütün
dini
ədəbiyyat hüquqi satış və yayılma üçün DQİDK tərəfindən yoxlanmalı və
t
əsdiq edilməlidir.
Qanunların tətbiq və təfsir edilməsində yerli hakimiyyət orqanları nəzərəçarpacaq
s
əlahiyyətə malikdirlər və məhdudiyyətlərlə bağlı daxil olan məlumatların bəziləri
paytaxdan k
ənar əraziləri əhatə edir.
Qeydiyyat prosesi hökum
ətin arzuolunmaz hesab etdiyi dini qruplara qarşı istifadə
etdiyi bir vasit
ə rolunu oynayır. Hökumətin ciddi nəzarətinə ən çox məruz qalan
qruplar, bir qayda olaraq, daha az m
əlum olan dini qruplardır ki, bunların bəziləri
müs
əlmanlardır. Rəsmi qeydiyyat olmadan fəaliyyət göstərən təşkilatlar hələ də
hökum
ətin müdaxiləsinə məruz qalırlar, buraya inzibati xətalara görə cərimələr və
onların bağlanmasını tələb edən məhkəmə işləri daxildir. Nəticədə bu qruplar üçün
f
əaliyyət göstərmək çətin, yaxud bəzi hallarda, qeyri-mümkün olur. Qeydiyyata
alınmamış qruplar hüquqi baxımdan qeyri-müəyyən mövqedə olmuşdur; onlar
qanuni şəkildə toplaşa bilməmiş və hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən
sıxışdırılmışdır.
Dini qrupların qeydiyyat ərizəsinin rədd edilməsindən apellyasiya şikayəti vermək
hüququ vardır. Dini etiqad azadlığı haqqında qanuna görə, dini icmanın fəaliyyəti,
m
əqsədi, yaxud dinin mahiyyəti konstitusiya və digər qanunlarla ziddiyyət təşkil
etdiyi t
əqdirdə səlahiyyətli orqanlar onun qeydiyyata alınmasından imtina edə
bil
ərlər. Qanun habelə təsbit edir ki, icma dini birlik kimi tanınmadıqda, onun
nizamnam
ə və digər təsis sənədləri qanunvericiliyə zidd olduqda, yaxud
m
əlumatlar saxta olduqda onun qeydiyyata alınması rədd edilə bilər.
Qeydiyyatdan keçmiş müsəlman təşkilatları məscidlərə axundlar təyin edən, İslam
t
əhsil müəssisələrini idarə edən, müntəzəm olaraq mərasimlərə nəzarət edən və hər
il M
əkkəyə həcc ziyarətini təşkil edən Sovet dövründən qalmış müftilik – Qafqaz
Müs
əlmanları İdarəsinə (QMİ) tabedirlər. Müsəlman dini qrupları DQİDK-da
qeydiyyatdan keçm
əzdən əvvəl mütləq QMİ-dən təsdiq məktubu almalıdırlar.
QMİ-nin müvafiq icra hakimiyyətini məlumatlandırmaqla İslam təhsil
mü
əssisələrini idarə edən axundları təyin etmək səlahiyyəti vardır.
İyulun 10-da Milli Məclis dini etiqad azadlığı haqqında qanuna 19 dəyişiklik qəbul
etmişdir. Yeni dəyişikliklər bütün İslam təşkilatlarının QMİ-yə hesabat verməsini
t
ələb etməklə QMİ-nin mövqeyini gücləndirmişdir. Dəyişikliklərə görə, qeydiyyat
üçün t
ələb olunan üzvlərin sayı 10-dan 50-yə qaldırılmışdır.
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZERBAIJAN
4
Dekabrın 12 və 13-də Prezidentin fərmanı ilə müvafiq olaraq Cinayət Məcəlləsi və
İnzibati Xətalar Məcəlləsinə edilmiş dəyişikliklər qüvvəyə minmişdir, bununla da
dini
ədəbiyyatın (DQDİK tərəfindən təsdiq edilməmiş) qanunsuz istehsalı,
yayılması və idxalına görə daha ciddi cəzalar nəzərdə tutulmuşdur. Dəyişiklik
edilmiş qanuna görə, cəzaya ilk hüquq pozuntusuna görə 5000 – 7000 manat
($6,329 - $8,860) c
ərimə, yaxud iki il həbs cəzası, sonrakı hüquq pozuntularına
gör
ə isə 7000 - 9000 manat ($8,860 - $11,392) cərimə, yaxud iki ildən beş ilədək
h
əbs cəzası daxildir.
Dini etiqad
azadlığı haqqında qanun, vətəndaşlara qadağan etməsə də, əcnəbilər
t
ərəfindən dinin yayılması və təbliğini qadağan edir. Qanunda habelə qeyd edilir
ki, İslam ayin və mərasimləri yalnız ölkədə təhsil almış, yaxud dini təhsili
hökum
ət tərəfindən təsdiq edilmiş vətəndaşlar həyata keçirə bilər. Bununla belə,
dig
ər dinlərə ibadət edən əcnəbilər, hökumət tərəfindən qeydiyyata alındıqları
t
əqdirdə, ritual və mərasimləri həyata keçirməkdə azaddırlar.
Dini t
əhsil icbari deyil və özəl, yaxud dövlət ibtidai və orta məktəblərində heç bir
dini t
ədris proqramı yoxdur. Tələbələr dini kurslara ali məktəbdə gedə bilərlər.
QMİ xaricdə bəzi dini təlimlərə sponsorluq edir. Dövlət tərəfindən dəstəklənən
din üzr
ə xaricdə təhsil almaq istəyənlər mütləq ya DQİDK-dan, ya da Təhsil
Nazirliyind
ən icazə almalıdırlar. Bundan başqa xaricdə hər hansı sahədə təhsil
almaq üçün dövl
ət orqanlarından hər hansı icazə alınması tələb olunmur.
Qanuna
əsasən siyasi partiyalar dini fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər. Dini
r
əhbərlər eyni zamanda həm dövlət idarəsində çalışa, həm də dini rəhbərlik edə
bilm
əzlər, lakin bu müddəa dövlət məmurunun etiqad etmək hüququnu
m
əhdudlaşdırmır. Dini obyektlər siyasi məqsədlər üçün istifadə edilə bilməz.
Konstitusiya
əqidəsinə görə hərbi xidmət keçmək istəməyən, lakin qanunvericiliyə
riay
ət edilməsi tələb olunduğu hallarda alternativ hərbi xidməti nəzərdə tutur.
Alternativ xidm
ətin həyata keçirilməsi üçün müvafiq qanun qüvvəyə minməmişdir
v
ə sülh dövründə hərbi xidmətdən imtina Cinayət Məcəlləsinə müvafiq şəkildə
c
əzalandırılır.
Bir çox ictimai yerl
ərdə hicablara icazə verilsə də, rəsmi şəkillərdə buna qadağa
qoyulmuşdur.
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZERBAIJAN
5
Hökum
ət aşağıdakı dini bayramları milli bayram kimi qeyd edir: Qurban bayramı
(Eid al-Adha) v
ə Ramazan (Ramadan).
R
əsmi praktika
Dini etiqad
azadlığının, o cümlədən dindar məhbus və saxlananların azadlıqlarının
pozulması haqqında məlumatlar olmuşdur. Hökumət dini icmalara da reydlər
t
əşkil etmiş və dini ədəbiyyatı müsadirə etmişdir. Hökumət, çox vaxt, “qeyri-
ənənəvi” hesab etdiyi dini qrupları, o cümlədən Yehovanın Şahidlərini və icazəsiz
müs
əlman dini təşkilatlarını hədəf seçmişdir, hökumətin iddiasına görə,
sonuncular İslamın siyasiləşdirilməsi ilə məşğuldurlar. De fakto bəzi qruplar
qeydiyyatsız ibadətə görə hökumətin reydlərinə məruz qalmışdır.
Hökum
ət təhsil nazirinin qızlara ibtidai və orta məktəblərdə hicab taxmaq
hüququn
u qadağan edən göstərişinin həyata keçirilməsi ilə bağlı heç bir qanuni
addım atmamışı və ölkədə məktəb inzibatçılarının əksəriyyəti nazirin göstərişinə
riay
ət etməmişdir.
Mayın 6-da ibtidai və orta məktəblərdə hicab geyilməsi ilə bağlı təhsil nazirinin
göst
ərişinə etiraz etmək üçün Təhsil Nazirliyinin qarşısına bir qrup şəxs
toplaşmışdır. Çox saylı polis qüvvəsi etirazçıları dağıtmış və verilən məlumatlara
gör
ə, səlahiyyətli orqanlar ertəsi gün 40 nəfər saxlanılan şəxsi buraxmışdır, qalan
beş nəfər isə xuliqanlıq, həbsə müqavimət və ictimai asayişin pozulmasına görə 12
– 15 gün h
əbs edilmişlər.
Yerli insan hüquqları müşahidəçiləri hökuməti icbari hərbi xidmətə alternativ
mülki xidm
əti təşkil etməməkdə ittiham etmiş və Yehova Şahidləri icmasının
üzvl
əri iddia etmişlər ki, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasını imzalamaqla
ölk
ə icbari hərbi xidmətə alternativ mülki xidməti təşkil etməyə borcludur.
Hökum
ət hərbi xidmətdən şüurlu şəkildə imtina edənləri ittiham etməyə və onlara
qarşı həbs qətimkan tədbirini seçməyə davam etmişdir. 2010-cu ildə məhkəmə
Yehova Şahidlərinin üzvü Fərid Məmmədovu sülh dövründə hərbi xidmətdən
imtinada t
əqsirli bilmiş və onu 9 ay azadlıqdan nəhrum etmişdir. Hakimiyyət
orqanları iyunun 8-də onu azad etmişlər.
B
əzi dini qruplar hələ də qeydiyyata alınmamışdır. 2010-cu ildə hökumət bütün
dini qrupların DQİDK-də yenidən qeydiyyatdan keçməsini tələb etmişdir. DQİDK
çoxlu sayda müs
əlman və bir neçə qeyri-müsəlman qrupu qeydiyyata alsa da, ilin
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZERBAIJAN
6
sonunda o, müxt
əlif dinlərə aid ən azı 12 qrupu yenidən qeydiyyata almaqdan ya
imtina etmiş, ya da bunun əleyhinə məhkəmə qərarı almışdır. Qeydiyyat
ərizələrinin alınmasından sonrakı 30 gün ərzində onlara baxılması ilə bağlı tələbin
olmasına baxmayaraq, dini təşkilatların müşahidələrinə görə, qeyri-şəffaf
qeydiyyat prosedu
rları bu prosesi uzatmışdır.
İl ərzində Yehova Şahidlərinin müxtəlif orqanlara qarşı məhkəmə çəkişmələri
başlamış, davam etmiş, yaxud tamamlanmışdır. Mübahisə mövzusu DQİDK-nın
yenid
ən qeydiyyatdan imtina etməsi və Yehovanın Şahidlərinin idxal etmək
ist
ədikləri bir sıra nəşrlərin məzmunu ilə bağlı senzuradan ibarət olmuşdur.
Yeho
vanın Şahidləri habelə üzvlərinin bəzi mühakimələri və cərimələrindən də
apell
yasiya şikayəti vermişdir. Məsələn, iyunun 12-də Gəncədə rəsmi orqanlar
Yehova Şahidlərinin dörd üzvünü Gəncədə qanunsuz dini toplantıda iştirak adı ilə
saxlamış, sonra azad etmiş, daha sonra mühakimə etmiş və 500 - 1500 manat ($633
- $1,898) c
ərimə təyin etmişdir. Iyunun 11-də Gəncə şəhər Apellyasiya
M
əhkəməsi Yehova Şahidlərinin bu ittihamlardan apellyasiya şikayətini rədd
etm
əklə bağlı yekun qərar qəbul etmişdir.
Dini t
əşkilatlar hakimiyyət orqanlarının reydləri və dini materialları müsadirə
etm
əsi halları haqqında məlumat verməyə davam etmişdir. Mayda polis Mədh
Kils
əsinin Sumqayıt şəhərində yerləşən restoranda keçirilən toplantısını
dayandırmışdır, iştirak edənlərin adlarını qeyd etmiş və sorğu-sual üçün qrupun bir
neç
ə üzvünü polis şöbəsinə aparmışdır. İki nəfər qeydiyyat yerindən kənarda
yerl
əşən kilsədə toplandıqlarına görə inzibati cəza almış və 149 manat ($190)
c
ərimələnmişdir. Mayda baş verən digər hadisə zamanı təxminən 20 nəfər polis və
dövl
ət komitəsinin rəsmisi Cənubi Koreya vətəndaşının özəl evinə reyd etmiş, 60
İncil və digər xristian kitabını müsadirə etmişdir.
Media n
əşrləri dini icmalarla (əsas etibarilə müsəlman) hüquq-mühafizə orqanları
arasında ara-sıra baş verən ziddiyyətlər haqqında məlumat vermişlər. Belə
hadis
ələr zamanı, çox vaxt ya dini müsəlman bayramlarından qabaq, ya da
bayramlar zamanı, rəsmi orqanlarının müsəlmanlara təzyiq göstərməsi, bir neçə
g
ün saxlaması, məcburən sorğu-sual etməsi, yaxud xəbərdarlıq etməsi ilə bağlı
m
əlumat verilmişdir. Məsələn, xəbər verirlir ki, dekabrda polis Aşura günündən
qabaq G
əncədə bir neçə Şiə ruhanisi ilə görüşmüş, onlarla söhbət etmiş və Şiə
icmasını dini mərasim zamanı asayişə riayət edilməsinin vacibliyi haqqında
x
əbərdarlıq etmişdir.
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZ
ƏRBAYCAN
7
İyulun 18-də Azərbaycan Təhlükəsizlik və Müdafiə İctimai Assosiasiyası (MilAz)
x
əbər vermişdir ki, Milli Ordunun üç zabitinin namaz qıldığına görə rütbəsi aşağı
salınmışdır. Müdafiə Nazirliyi bu məlumatı təkzib etmiş və zabitlərin başqa hərbi
hiss
ələrə köçürülərək səmərəsiz fəaliyyətlərinə görə rütbələrinin salındığını iddia
etmişdir.
QHT t
ərəfindən təsdiq edilməmiş məlumatlar verilmişdir ki, hökumət dövlət
m
əmurlarının bəzi idarələrində dini təsvir və ədəbiyyatın qadağan edilməsini
davam etdirmişdir.
Qanun DQDİK-in təsdiqi ilə dini ədəbiyyatın istehsalı və yayılmasına icazə verir;
bununla bel
ə, hökumət orqanları dini materialların təsdiqinə seçmə üsulla
yanaşmışlar, bu, xüsusən ölkədə uzun müddət mövcud olmayan dinlər, məs.,
Yehovanın Şahidləri ilə bağlı müşahidə edilmişdir. Dini ədəbiyyatın idxal
edilm
əsinə icazə alınması üzücü proses olaraq qalmaqdadır və müsəlman və
xristian qruplar prosesin çox vaxt aparması v ə senzuranın artmasından şikayət
etmişlər.
Dini televiziya verilişləri və metro stansiyalarında dini ədəbiyyatın satılması
üz
ərində nəzarət hələ də qüvvədədir.
Əlavə məhdudiyyətlərə məs., Mədh Kilsəsi ilə bağlı əmlak mübahisələri və bəzi
ərazilərdə azana qoyulmuş qadağalar daxildir.
Hakimiyy
ət orqanları məscidləri və ibadət yerlərini bağlamaqla “qeyri-ənənəvi”
müs
əlman icmalarının fəaliyyətlərinə məhdudiyyət qoymağa davam etmişlər.
Böyük Ba
kı ərazisi və şimal regionlarında müsəlman ibadət evlərinin bağlanması
haqqında məlumatlar daxil olmuşdur. Hökumət iddia etmişdir ki, bu ibadət evləri
müxt
əlif təşkilatların binalarından icazəsiz istifadə etmiş və qeydiyyat prosesindən
lazımi şəkildə keçə bilməmişdir. Məs., dekabrda Bakı şəhər Yasamal rayonunun
hakimiyy
ət orqanları Hüseyniyyə ibadət evini bağlamışdır. DQİDK izah etmişdir
ki, bu, dig
ər qurumlara aid binalardan qanunsuz istifadə və qeydiyyata saldıra
bilm
əməyə görə həyata keçirilmişdir.
2010-cu ild
ə hakimiyyət orqanları tərəfindən bağlanmış bir neçə məscid hələ də
bağlıdır. Onlardan bəziləri yerli icra hakimiyyəti tərəfindən təmirə ehtiyac olması
əsası ilə, yaxud təhlükəsizlik səbəbindən bağlanmışdır, məs., Şəhidlər Məscidi.
G
əncə şəhərində yerləşən Sünni Cümə məscidi qeydiyyat tələblərinə riayət
etm
əmək səbəbindən bağlanmışdır. Bu hallarla bağlı heç bir irəliləyiş müşahidə
edilm
əmişdir.
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZ
ƏRBAYCAN
8
Bakı şəhəri Suraxanı rayonunun Yeni Günəşli qəsəbəsində Fatimeyi-Zəhra Şiə
m
əscidinin tikintisi 2011-ci ildə dayandırılmışdır, çünki icmanın qeydiyyat
müraci
əti hələ də həll edilməmişdir.
M
ədh Kilsəsinin hakimiyyət orqanları ilə uzun müddətli əmlak və qeydiyyat
mübahis
ələri davam etmiş və məhkəmələrdə qalmışdır. Mayın 25-də Ali Məhkəmə
Apellyasiya M
əhkəməsinin Mədh Kilsəsinin iddiasını rədd etməklə bağlı əvvəlki
q
ərarını ləğv etmişdir. İddiada qeyd edilirdi ki, kils ənin əmlakı qanunsuz şəkildə
müsadir
ə edilmişdir və iş yenidən baxılmaq üçün geri qaytarılmışdır. Lakin
icmadan bildirmişlər ki, kompensasiya kimi onlara müxtəlif yerlərdə torpaq təklif
edilmişdir.
İl ərzində QHT-lərdən biri iddia olunan məcburi saqqal qırxılması ilə bağlı xəbər
vermişdir. İyulun 26-da Zaqatala rayonunda polisin şəxsiyyət vəsiqəsi üçün şəkil
şəkdirmək məqsədilə saqqalını qırxmaqdan imtina edən 51 yaşlı şəxsin
döyülm
əsi və saqqalının məcburi şəkildə qırxılması haqqında məlumat daxil
olmuşdur. Lakin Daxili İşlər Nazirliyi məlumatı təkzib etmiş, köhnə şəxsiyyət
v
əsiqəsindəki şəklə uyğun gəlmək üçün həmin şəxsə ya yeni şəxsiyyət vəsiqəsi
üçün müraci
ət etmək, ya da saqqalını qırxmaq üçün seçim verildiyini və ona
qarşı heç bir fiziki təzyiq olmadan oranı tərk etdiyini iddia etmişdir.
Əvvəlki illərdən fəqli olaraq, özünü zəncirləməklə Aşura İslam mərasiminə riayət
ed
ən şəxslərin həbsi ilə bağlı məlumatlar olmamışdır. QMİ özünü zəncirləmənin
əvəzinə ictimai qanvermə tədbirini tövsiyə etmişdir.
Dekabrın 13-də Trend xəbərlər agentliyi məlumat vermişdir ki, yerli hakimiyyət
orqanları Yeddinci Günün Adventistlərinin naməlum sayda üzvünü saxlamış və
dini
ədəbiyyatı müsadirə etmişdir. Bu reyd zamanı hakimiyyət orqanları bir əcnəbi
v
ətəndaşı saxlamışlar.
Bir neç
ə xəbərlər agentliyi məlumat yaymışdır ki, oktyabrın 31-də hakimiyyət
orqanları məhsul yığımı festivalı üçün təxminən 80 nəfərin toplaşdığı özəl evə
reyd etdikd
ən sonra dörd baptisti beş günlük müddətə saxlamışdır.
Əvvəlki qeydiyyat statusundan asılı olmayaraq 2010-cu ildə bütün dini qrupların
yenid
ən qeydiyyata alınması tələbi bəzi qruplar tərəfindən asanlıqla həyata
keçirilmişdir. Bununla bel ə, hökumət digər qrupları qeydiyyata almaqdan imtina
etmiş, digərləri isə qeyri-müəyyən vəziyyətdədirlər. Məs, hökumət bəzi icmaları –
International Religious Freedom Report for 2011 United States
Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
AZERBAIJAN
9
Yehovanın Şahidlərini, Baptistləri, Yeddinci Günün Adventistlərini, Fatimeyi-
Z
əhra məscidini, Bakı Beynəlxalq Qardalığı və Əliabaddakı Baptist kilsəsini
qeydiyyata almaqdan imtina etmişdir. Sərhədsiz İnsan Hüquqları təşkilatına görə,
hakimiyy
ət Nehemiah və Əllincilər kilsələrinin də qeydiyyatını rədd etmişdir.
Qeydiyyata
alınmamış qruplar hüquqi baxımdan qeyri-müəyyən mövqedə
olmuşdur; onlar qanuni şəkildə toplaşa bilməmiş və hüquq-mühafizə orqanları
t
ərəfindən mümkün təzyiqlərə məruz qalmışlar.
Dekabrın 31-nə hökumət 570 dini icmanı qeydiyyata almışdır ki,
bunlardan 550-
i İslam və 20-si qeyri-islam icmalarıdır.
R
əsmi qeydiyyat olmadan fəaliyyət göstərmək yolunu seçmiş təşkilatların
qanunsuz elan edilm
ək və bağlanmaq, yaxud yerli hakimiyyət orqanları
t
ərəfindən seçmə yolla incidilmək qorxusu davam edir. Bunun nəticəsi olaraq
onların fəaliyyəti çətin, bəzi hallarda isə qeyri-mümkün olur.
Az
ərbaycanın öz hakimiyyətini Dağlıq Qarabağda həyata keçirməyə heç
bir imkanı yoxdur. Yehovanın Şahidləri və Forum 18 daxil olmaqla dini
qruplar v
ə QHT-lər xəbər vermişdir ki, onlar Dağlıq Qarabağda bəzi
m
əhdudiyyətlər və sui-istifadə ilə üzləşmişlər.
Dekabrda Dağlıq Qarabağdakı Yehovanın Şahidləri xəbər vermişlər ki,
üzvl
ərindən biri – Karen Ohacanyan hərbi xidmətdən boyun qaçırdığına görə 30
ay h
əbs cəzasına məhkum edilmişdir.
Din azadlığına riayət olunması ilə bağlı irəliləyiş və müsbət dəyişikliklər
Dekabrın 22-də Prezident Əliyev əsaslı təmir və bərpa edilmiş Əjdərbəy
m
əscidinin açılış mərasiminə qatılmışdır.
İyulun 7-də DQDİK Roman Katolik kilsəsini qeydiyyata almışdır. Hökumət
h
əmçinin Katolik Kilsəsinin ölkədə qanunu statusu haqqında Vatikanla müqavilə
imzalamışdır.
Aprelin 4-d
ə Dağ Yəhudiləri icması Bakıda yeni sinaqoq açmışdır. DQDİK-in
s
ədri Hidayət Orucov Prezident Əliyevin təbrikini çatdırmış və icmanın rəhbəri
yeni sinaqoqa gör
ə Prezident Əliyevə təşəkkürünü bildirmişdir.
Bölm
ə III. Dini azadlığa dair ictimai münasibətin vəziyyəti
Dini m
ənsubiyyətinə, inancına və etiqadına görə bəzi hallarda ictimai ayrı-
seçkiliyin olduğu barədə məlumat verilmişdir. Digər dini qəbul etmiş müsəlman
v
ətəndaşlarına qarşı geniş yayılmış mənfi fikir və öz dinini yayan qruplara,
konkret olaraq yevangelist xristianlara v
ə digər missioner qruplara qarşı
düşmənçilik münasibəti formalaşmışdır.
Ümumiyy
ətlə, cəmiyyət xarici (əksərən İran və Sələfi) müsəlman missioner
f
əaliyyətlərinə mənfi münasibət bəsləmişdir və çoxları buna siyasi İslamın
yayılması və buna görə də sabitliyə və sülhə təhlükə kimi baxmışdır.
Sentyabrın 3-də Azadlıq radiosu xəbər vermişdir ki, Lənkəran rayonundakı
Qumbaşı məscidinə atəş açılmış, nəticədə bir nəfər həlak olmuş və bir nəfər
yaralanmışdır.
Bölm
ə IV. U.S. ABŞ Hökumətinin siyasəti
S
əfirliyin nümayəndələri hökumət rəsmiləri və dini azadlıqla məşğul olan QHT-
l
ərlə sıx əlaqədə olmuşlar. Səfirlik rəsmiləri dini azadlığın monitorinqini aparmaq
üçün müxt
əlif dini icmaların liderləri ilə də əlaqə saxlamışlar. Mart ayında
müs
əlman, yəhudi, katolik və pravoslav icmaları ABŞ hökumətinin anti-
semitizml
ə mübarizə üzrə xüsusi nümayəndəsi və müsəlman icmaları ilə iş üzrə
xüsusi nümay
əndəsi ilə cəmiyyətdə və hökumətdə dini tolerantlıq v ə dinlərarası
münasib
ətlərə dair nümunələri müzakirə etmişlər. Avqust ayında səfirlik
hökum
ət rəsmiləri, müxtəlif dini liderləri və QHT nümayəndələri üçün iftar
süfr
əsi vermiş və dini azadlıq və tolerantlıq məsələlərini müzakirə etmişdir.
Dostları ilə paylaş: |