Əlyazması hüququnda
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
53
Yeni iqtisadi sistemə keçid mərhələsində müstəqillik əldə edən respublikamız üçün struktur siyasətinin, islahatların özünəməxsus modeli mövcuddur. Dəyişikliklərin strukturunun Azərbaycan modelində dövlətin sosial yönümlü siyasəti ilə azad bazar iqtisadiyyatının tələbləri arasında ziddiyyət müşahidə olunmur. Konstitusiyanın 15-ci maddəsinin II hissəsinə edilən "sosial yönümlü" sözləri də bu baxımdan nəzəri cəlb edir. Bu dəyişikliyə görə, "Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri əsasında "sosial yönümlü" iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa təminat verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçılığa və haqsız rəqabətə yol vermir". Bu sahədə ilk növbədə daxili resurslara əsaslanan və sosial yönümlü islahatlar məqsədə çatmaq üçün aparılan islahatlar daha realdır. Neft-energetika resurslarının , kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı,ixracı və istehlakı kimi əsas struktur əmələ gətirən sahələrin inkişafı əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsində, ən səmərəli yoldur. Bu gün müstəqillik əldə etmiş respublikamızda struktur investisiya siyasəti ictimai iqtisadi və siyasi problemlərin təsiri altında formalaşır və struktur siyasətinin başlıca istiqaməti respublikada resursların emalı mərhələsini dərinləşdirməyə imkan verən sahələrin inkişafı ilə bağlıdır. Investisiya avans edilmiş kapitaldır və investisiyanın uzunmüddətli məqsədlər üçün qoyulması iqtisadiyyatın sahə quruluşuna təsir edir. Struktur dəyişmələr üçün qoyulan investisiya həmin dövr üçün yeni iqtisadi struktura maddi əməyə və istehsal qabiliyyətinə görə perspektiv elmi- texniki tərəqqi üçün istehsal strukturuna səbəb olur, həmçinin iş yerlərinə və məşğuliyyət səviyyəsinin yüksək olması hesabına istehlak üçün lazım olan resursların artımına səbəb olur. Son nəticədə, respublikada həyata keçiriləcək struktur- investisiya siyasəti Azərbaycanın dünya bazarına çıxış imkanlarının genişləndirilməsinə xidmət etməlidir. Ümumiyyətlə, struktur dəyişmələrinin əsas meyarı əmək bölgüsünə təsir etməklə iqtisadi artımın təmin olunmasına və istehlakın təkmilləşdirilməsinə yönəlməli, ÜDM-un istehsal strukturunda əmək tutumlu sahələrin üstün artması strateji məqsəd olmalıdır.
54
Sahibkarlığı inkişaf etdirmək,əlverişli biznes və investisiya mühiti yaratmaqla daxili və xarici investisiyaları cəlb etmək,qeyri-neft sektorunun inkişafına nail olmaq bu mərhələdə həyata keçirilən iqtisadi siyasətin səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri olmuşdur.Həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində Azərbaycanda sahibkarlar təbəqəsi formalaşmış,özəl sektorun ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında rolu artmışdır Azərbaycan Respublikasının ÜDM-un sahə strukturunda özəl sektor daha çox üstünlük təşkil edir. Belə ki, qeyri-dövlət sektorunun ÜDM-un sahə strukturunda xüsusi çəkisi 62%, kənd təsərrüfatı məhsulunun istehsalında 95% və əmtəə dövriyyəsində 98%-ə çatır. ÜDM-un bölgüsü və yenidən bölgüsündə istehsal yönlü vəsaitin artımı və dövlət büdcəsinin yenidən bölgüsündə rolunun artması, investisiya həcmində və kredit resurslarının tərkibində daxili resursların artması struktur islahatlarının həyata keçirilməsində dövlətin rolunu əsaslandırır. İqtisadiyyatın sahəvi quruluşu bütün ölkələr üçün eyni olsada onun ayrı – ayrı sahələrinin milli iqtisadiyyatda xüsusi çəkisi, rolu və əhəmiyyəti, inkişafı imkanları müxtəlif olur. İqtisadiyyatın sahəvi quruluşu dedikdə keyfiyyətcə eyni tipli təsərrüfat subyektlərinin məcmusu nəzərdə tutulur. Bu, ayrı – ayrı təsərrüfat subyektlərini ictimai əmək bölgüsü sistemidə istehsal şəraitinə görə fərqləndirilir. Praktiki olaraq hazırda dünya təsərrüfatı sistemi, o cümlədən ayrı – ayrı ölkələrin milli iqtisadiyyatlarının strukturu üç əsas sahəni əhatə edir: 1. Sənaye 2. Kənd təsərrüfatı 3. Xidmət sahəsi. Azərbaycan iqtisadiyyatında son illərdəki inkişaf meyillərini və dəyişikliklərin strukturunu müşahidə edərkən, sözsüz ki, sənayenin yüksək inkişaf dinamikasını aydın görmək mümkündür. Azərbaycan iqtisadiyyatında son illərdəki inkişaf 55
meyillərini müşahidə edərkən, sözsüz ki, sənayenin yüksək inkişaf dinamikasını aydın görmək mümkündür. Hazırda Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun tərkibində əsas yer sənaye məhsullarının payına düşür. Azərbaycan sənayenin sürətli inkişafına görə MDB dövlətləri içərisində nəhəng sənaye komplekslərinə malik Rusiya və Ukrayna ilə rəqabətə davam gətirir. Sənayeləşmənin iqtisadi təməlləri, ilk növbədə, Azərbaycanda güclü sənaye potensialının inkişafına stimul verən zəngin xammal bazasının mövcud olması və nəhəng sənaye kompleksləri infrastrukturları ilə bağlıdır . Bakı, Sumqayıt və Gəncə şəhərlərinin sənayeləşmənin mərkəzi rayonlarına çevrilməsinə baxmayaraq, bölgələrdəki xammal infrastrukturunda başlıca rol oynayan Daşkəsən, Gədəbəy, Naxçıvan, Mingəçevirin sənaye marşrutunun bazası olması danılmazdır. Bu çoxşəbəkəli marşrutların postsənayeləşmənin vahid kompleksinə çevrilməsi Azərbaycanın iqtisadiyyatında yeni mənzərənin yaranması deməkdir. Respublikamızın zəngin təbii ehtiyatlara malik olması da sənaye potensialından maksimum faydalanmağa zəmin yaradır. Xüsusilə də Gəncə şəhərində və bura yaxın zonalarda xammal bazasının mövcudluğu yeni sənaye müəssisələrinin yaradılmasına əlverişli imkanlar açmışdır. Gəncədə polad kompleksinin və «Det-al» alüminium zavodunun təməlinin qoyulması da bu layihələrin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Bunlarla yanaşı son üç-dörd ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının ,xüsusiylə sənayenin inkişaf istiqamətləri , strukturu və ərazi təşkilində bir sıra keyfiyyət dəyişiklikləri baş vermişdir.Birincisi və ən başlıcası son illərdə regionların inkişafı üzrə Dövlət proqramlarına uyğun olaraq qeyri neft sektoru sürətlə inkişaf etmiş və nəticədə Respublika iqtisadiyyatının ağırlıq mərkəzi həm artım sürətinə ,həm də investisiya qoyuluşunun miqdarına görə neft sektorundan qeyri neft sektorunun ,o cümlədən neft sənayesindən qeyri neft sənayesinin üzərinə keçmişdir.Qeyri neft sektoru isə başlıca olaraq Abşerondan kənar iqtisadi rayonların üzərinə keçir.Son illərdə qeyri neft
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|