Əlyazması hüququnda
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
47
ölkələr arasında fərq daha da artır. İqtisadi qloballaşma şəraitində əsas amillərdən biri və ən birincisi milli iqtisadi asılılığa yol vermədən qarşılıqlı iqtisadi münasibətlərin qurulmasıdır. Məhz bunun üçün əsas vacib şərt məsələnin nəzəri əsaslarını başa düşülməsini tam dərk etmək və təmin etməkdir. Öz-özlüyündə qloballaşma və iqtisadi qloballaşma anlayışı mürəkkəb sistemə malik həm nəzəri bilik sahəsi, həm də təcrübi prosesdir. Bu baxımdan problem həm də kompleks yanaşma tələb edir. Burada nəzərə alınmalıdır ki, prosesin özünü tənzimləməsi amili təbii baş verən inkişafda özünü doğruldur. Son dövrün dünya təcrübəsi göstərir ki, milli iqtisadiyyatların qarşılıqlı iqtisadi əlaqələri sırasında diqqəti daha çox cəlb edəni, güclü təsiredici amili sayılan və eyni zamanda həmin əlaqələrə dünyəvi xarakter verən proses qlobal xarakterli xarici iqtisadi fəaliyyətdir. Bu baxımdan qeyd olunan fəaliyyətin səmərəliliyinin yüksəldilməsi yollarını fikrimizcə aşağıdakı kimi formalaşdırmaq məqsədəuyğun olardı: a).iqtisadi qloballaşma şəraitində əsas amillərdən biri və ən birincisi milli iqtisadi asılılığa yol vermədən qarşılıqlı iqtisadi münasibətlərin qurulmasıdır; b).subsidiya, güzəştli vergi dərəcələri, maliyyə yardımı və s. həvəsləndirici vasitələr tətbiq etməklə ixracat potensialının inkişaf etdirilməsi və onun strukturunun tədricən təkmilləşdirilməsi; c).respublikanın xarici iqtisadi əlaqələrinin strukturunda “ixrac sindikatlarının” tətbiq edilməsi; d).idxalın struktur çevikliyi və elastikliyi tətbiq olunmaqla onun iqtisadi cəhətdən səmərəli təşkilinə nail olunması; e).milli iqtisadiyyatın sabit artımı, texniki modernləşmə və ümumilikdə, səmərəlilik səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədi ilə xarici investisiyaların cəlb edilməsi; f).hazır məhsul istehsalı üçün ondan məqsədəuyğun istifadəsi və lisenziyaların satışı vasitəsilə tətbiq olunma sferasının genişləndirilməsi. Müasir qloballaşma şəraitində Azərbaycan iqtisadiyyatının mövcud vəziyyətinin 48
təhlili və onun inkişaf strategiyasının prioritetlərinin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində aparılan tədqiqat araşdırmaları ilə aşağıdakı nəticələr əldə edilmişdir: a).qeyri-neft sektorunun inkişafının prioritet istiqamətləri müəyyənləşdirilmiş və onun strateji inkişafının problemləri ətraflı araşdırılmışdır; b). sənayedə istehsal olunan məhsulların rəqabətqabiliyyətliliyinin və keyfiyyət göstəricilərinin artırılması hesabına ölkə iqtisadiyyatının dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyası məsələləri sistemli tədqiq edilmişdir; c). aparılmış hərtərəfli elmi araşdırmaların ümumiləşdirilməsi əsasında ölkə iqtisadiyyatının yaxın gələcəkdə inkişaf konturları və əsas
hədəfləri müəyyənləşdirilmişdir; d). Azərbaycanın 2020-ci ilədək olan dövrü əhatə edəcək inkişaf konsepsiyasının hazırlanmasında nəzərə alınmalı amillər göstərilmiş, elmi əsaslara söykənən konkret müddəadan irəli sürülmüşdür; e). dayanıqlı iqtisadi inkişafın təmini, ölkənin istehsal potensialının gücləndirilməsi, daxili bazarın idxaldan asılılığının aradan qaldırılması, sənaye müəssisələrinin inkişafının prioritet istiqamətləri müəyyən olunmuşdur. İqtisadi nəzəriyyənin inkişafı gedişində müəyyən “standart” üsullar dəsti əmələ gəlmişdir ki, bunlardan istifadə həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətin konkret məqsədlərinə tabedir Məhz Azərbaycanın dayanıqlı inkişaf xəttinə keçidi yeni tip, sosial-iqtisadi, ekoloji və demoqrafik indikatorların dinamik tarazlığının qorunub saxlanılmasına, istehsalın yüksək səmərəliliyinə, elmi-texniki sahənin prioritet inkişafına istiqamətlənmiş təsərrüfatın yaradılmasını tələb edir 10 .
10 Yeni dünyada yeniləşən Azərbaycan iqrisadiyyatı. Səh.170-173 49
Azərbaycanın açıq iqtisadiyyatının formalaşmasının geoiqtisadi səmtlərinin müəyyən edilməsi müstəqillik əldə olunduqdan sonra dövlətin inkişafının mühüm məsələlərindən birinə çevrilmişdir. Hazırkı dövrdə Azərbaycan dünya iqtisadi sisteminə kifayət qədər inteqrasiya etmişdir. Buna aydın misal kimi “Əsrin müqaviləsi”- Bakı-Tbilisi-Ceyhan transmilli neft kəmərini göstərmək olar. Bu enerji dəhlizi çərçivəsində qlobal əməkdaşlığın inkişafı üçün güclü impuls rolunu oynayır. Bundan başqa Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin işlənib hazırlanması və Azərbaycandan Avropaya təbii qazın təchiz edilməsini də göstərmək olar (regionda 200 milyard barrel neft və 640 trilyon kub.fut qaz ehtiyatı qiymətləndirilmişdir, bu da dünya ehtiyatlarının 15 faizini təşkil edir). Azərbaycanın açıq iqtisadiyyatının səmərəli işləyən modeli özündə iki dialektik və ziddiyyətli, lakin bir-biri ilə qarşılıqlı şərtləşdirilən cəhəti birləşdirir. Bunlar strateji istiqamətlərdir ki, uzunmuddətli prioritetləri və milli inkişafın məqsədini əks etdirir. İkinci, dövlət tənzimlənməsi cəmiyyət və əhalinin ayrı-ayrı təbəqələri arasında vəsaitin daha da bərabərölçülü paylanmasına yönəldilmişdir və eləcə də vəsaitlərin zamanında paylanması ilə bağlıdır (təhsil, səhiyyə, müxtəlif kateqoriyadan olan insanların və əhalinin məşğulluğu və sosial müdafiəsi). Azərbaycan öz inkişafının ikinci dövrünə daxil olduğu vaxt inkişaf etmiş demokratik dövlətlər öz inkişafının yeni-qloballaşma və müasirləşmə,qlobal informasiya cəmiyyətinin inkişaf dövrünə daxil olmuşdur. Deməli, Respublikamız irəliyə doğru inkişafda elə bir strateji xətt seçməlidir ki, demokratik cəmiyyətin öz əsasları üzərində yüksək səviyyədə inkişafı və təkmilləşməsi dövrünə xas olan vəzifələri (qlobal informasiya cəmiyyətinin və insan amilinin rolunun artması dövrünün ) tələblərinə uyğun yerinə yetirə bilsin.Azərbaycan bir tərəfdən özünün zəngin təbii resurslarının,kənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahələrinin istehsal dövriyyəsinə cəlb olunması qeydinə qalmalı, digər tərəfdən iqtisadiyyatını modernləşdirərək onun səmərəliliyinin , məhsulun rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi qeydinə qalmalıdır.
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|