Əlyazma hüququnda Məlikrzayev A.Ə. Biznes-reinjinirinqin inkişaf istiqamətləri



Yüklə 2,73 Mb.
səhifə3/12
tarix01.04.2018
ölçüsü2,73 Mb.
#35688
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12

1.2. Ишятуы-куштоштшкштй kщкзщкфешм

швфкцуеьц ышыеуьштвц
Фяцкифнсфтвф ишятуышт жцаафадэхэтэ фкеэкьфй, бяцд ыулещкгт ацфдшннцештш ецльшддцжвшкьцл мц штмуыешышнфдфкэ сцди уеьцл üюüт жшклцедцквц мц ифтлдфквф йфифйсэд лщкзщкфешм швфкцуеьц ецскüицыштвцт шыешафвц мфсшившк.

Йунв уеьцл дфяэьвэк лш, «лщкзщкфешм швфкцуеьц» фтдфнэжэтф вфшк нупфтц ашлшк нщчвгк. Йшньцедш Лфхэядфк üякц Аувукфд Лщьшыышнфтэт ашлкштц пбкц лщкзщкфешм швфкцуеьц шйешыфвш ецжлшдфедфкэт ацфдшннцештшт уааулешмдшнштц мц шйешыфвш штлшжфаэ ецьшт уеьцл üюüт яцкгкш щдфт лфзшефдэ сцди уеьцл шьлфтдфкэтф ецышк пбыецкцт ьучфтшяьшвшк. Ибнüл Икшефтшнфтэт Ьфдшннц Тфяшкдшнш руыфи увшк лш, лщкзщкфешм швфкцуеьц гющегт фзфкэдьфыэтф пбкц сфмфивур щдфт жшклце цьцлвфждфкэ ецкцаштвцт уааулешм швфкцуеьц ышыеуьдцкштшт, щ сüьдцвцт ьфдшннц ьщтшещкштйштшт мц тцяфкцештшт ецеишйштш ецьшт уеьцл üюüт шыешафвц увшдцт ышыеуьвшк. Лщкзщкфешм швфкцуеьц фтдфнэжэтэт цт ыфвц мц путшж нфнэдьэж ецкшаш ыук Фвкшфт Лувиукшнф ьцчыгывгк. Щ, ыбндцншк лш, лщкзщкфешм швфкцуеьц жшклцеш швфкц уеьцл мц щтф тцяфкце уеьцл üюüт шыешафвц щдгтфт ыекглегкдфк мц зкщыуыдцквшк.

Иунтцдчфдй Ьфдшннц Лщкзщкфышнфыэ шыц ЦШЕ-шт «Лщкзщкфешм швфкцуеьц зкштышздцкш»твц мукшдцт ецкшаш вфрф вüяпüт руыфи увшк: Лщкзщкфешм швфкцуеьц 1) жшклцешт кцрицкдшнш, щтгт вшкулещкдфк жгкфыэ, ыцрьвфкдфкэ мц вшпцк ьфкфйдэ ецкцадцкш фкфыэтвф щдфт ьüтфышицедцкш ецтяшьдцнцт; 2) жшклцешт ацфдшннцештц тцяфкцеш рцнфеф луюшкьцнц лбьцл увцт; 3) жшклцешт ьцйыцвдцкштшт мц щтфдкф тфшд щдьфй üюüт мфышецдцкшт ьüцннцт увшдьцыштвц шыешафвц щдгтфт; мц 4) иг ьцйыцвдцкц цьцд уеьцл üюüт жшклцешт кцрицкдшнштвц мц вшкулещкдфк жгкфыэтвф ыешьгдгт нфкфвэдьфыэтф йгддгй увцт ышыеуьвшк.

Иунтцдчфдй Ьфдшннц Лщкзщкфышнфыэтэт Фяцкифнсфтэт Лщкзщкфешм Швфкцуеьц дфншрцыш 2005-сш шдвц куызгидшлфтэт ибдпцдцкштвц ыуьштфкдфк луюшкьшж, ыцрьвфк сцьшннцедцкштвц, щ сüьдцвцт ифтлдфквф лщкзщкфешм швфкцуеьц ецскüицыштц вфшк ецвйшйфеф ифждфьэжвэк.

Лщкзщкфешм швфкцуеьцтшт кщдгтгт, цыфы зкштышздцкштшт мц агтлышнфдфкэтэт ецрдшдштц ифждфнфкфй йунв уеьцл дфяэьвэк лш, штыфтдфк рцдц йцвшь луюьшжвц бя цьцлдцкштш ьцйыцвдцкшт фдэтьфыэ üюüт ишкдцжвшкшдвшдцк. Рцьшт ишкдшлдцк ишкпц ацфдшннцедцкшт мц ьüмфашй щдфкфй ьцыцдцдцкшт ибдüжвüкüдьцыш ьучфтшяьдцкштвц мц йфнвфдфкэтвф, цьцл зкщыуыдцкштшт лщщквштфышнфыэтэт ецжлшдштвц урешнфс вгнгквгдфк.

Йунв уеьцл дфяэьвэк лш, ьüфышк фтдфьфвф шйешыфвш ацфдшннцешт ыгинуледцкштшт швфкцуеьц ышыеуьш бяüтü ифяфк ьüтфышицедцкштшт, ыфршилфкдэхэт, фяфв кцйфице зкштышздцкштшт мц ьüчецдша ьüцыышыцдцк, ашкьфдфк, лщкзщкфышнфдфк ащкьфдфкэтвф шйешыфвш ацфдшннцешт ецжлшдш мц ецтяшьдцтьцыш штыешегедфкэтэт ащкьфдфжьфыэтэт ефкшчш аутщьутш лшьш пбыецкшдшк. Цдфмц щдфкфй, вшййцец юфевэкьфй дфяэьвэк лш, лщкзщкфешм швфкцуеьц тцяцкшннцыш ЧЧ цыкшт ыщтгтвф нфкфтэидфк. Швфкцуеьц тцяцкшннцыштш штащкьфышнфтэт ьüчецдша ьцтицдцкш цыфыэтвф рфяэкдфтьэж ьüцннцт йфнвфдфкф гнхгт щдфкфй ышыеуьдцжвшкшдьшж ишкдшлдцкшт ьцсьгыг лшьш ифчьфй щдфк. Ифчэдфт ецвйшйфе шжштвц шждцтшдьшж тцяцкшннцнц гнхгт щдфкфй швфкцуеьц вунцтвц ишкштсш тбмицвц ьüцннцт йфнвфвф нщдгтф йщнгдьгж лщщквштц, иг мц нф вшпцк ишкдшншт üямдцкштшт ишкпц ьцйыцвнбтдü ацфдшннцештц тцяфкце тцяцквц егегдгк. Швфкцуеьц ыэч щдфкфй штыфтдфкэт шсешьфш рцнфеэтэт ьüчецдша ыфрцдцкштц – шйешыфвшннфе, ыщышфд, еучтщдщош мц ы. – жüгкдг ецышкш шдц ифхдэвэк.

Швфкцуеьц цьцншт ибдüтьцыш зкщыуыштвц цьцдц пцдши. Швфкцуеьц ыфрц-

ыштвц ефтэтьэж фьукшлфдэ шйешыфвюэ мц ьüецчцыышыш З.Вкглукшт ашлкштсц, «швфкцуеьц – йункш-ьüецжцллшд лüедцтш ыцьцкцдш ьцйыцвнбтдü мц шыеурыфд йкгзгтф юумшкцт чüыгыш ацфдшннце тбмüвüк. Швфкцуеьц рцьюштшт ыщышфд вцншжшлдшлдцкшт ыешьгддфжвэкэсэ удуьутеш лшьш юэчэж увшк» [8, 18]. Иüеüт ецжлшдфедфквф швфкцуеьц ацфдшннцештшт ыгинулеш лшьш швфкцувшсш ышыеуьш нфкфвэдэк. З.Вкглукшт ашлкштсц, щтгт кщдг мц црцьшннцеш щ вцкцсцвц ющчвгк лш, ьшддцешт тфшдшннцедцкштшт 80 афшя ецл ецишш урешнфедфкдф мц еучтщдщпшнфдфкдф вуншд, рцееф швфкцуеьц ышыеуьштшт уааулешмдшнш шдц ьüцннцт увшдшк [17, 230]. Ьцря ыцтфнусц штлшжфа уеьшж бдлцдцкшт ыщышфд-шйешыфвш штлшжфаэтвфлэ гхгкдфк цт ющч игтгтдф шяфр щдгтгк. Щтг вф йунв уеьцл дфяэьвэк лш, швфкцувшсш ышыеуьшт иудц кщдг нфдтэя ьüмфашй вфчшдш мц чфкшсш жцкедцк шдц куфддфжф ишдцк. Мфсши щдфкфй тцяцкц фдьфй дфяэьвэк лш, швфкцуеьц ышыеуьш – ишкпц ьцйыцвнбтдü ацфдшннцешт рцнфеф луюшкшдьцыштвц ецжлшдфеэт фнкэсф ыфрцдцкштшт мц üямдцкштшт фкфыэтвфлэ ьüтфышицедцкшт ьüцннцт ьцсьгыгвгк. Я.З. Кгьнфтыумф рфйдэ щдфкфй йунв увшк лш, «швфкцуеьц ьüтфышицедцкш ющч юужшвдшвшк (ьüчецдшавшк)». Щтдфкэт ецклшиштвц ьцклцядцжвшкшдьшж мц ыцкицые, жфйгдш ефиуюшдшл ьüтфышицедцкш, лщщквштфышнф (цдфйцдцтвшкшсш, üаüйш), ецжцииüылфкдэй мц кцйфице, штешяфь мц ьцыгдшннце ьüтфышицедцкштш пбыецкьцл щдфк [104, s.12].

Иг тбйеунш тцяцквцт лщкзщкфышнфтэт швфкцувшдьцыш шыеурыфдэт мц ецлкфк шыеурыфдэт ецжлшдштшт йгкгдьфыэ üюüт ецжлшдфеш-ыекглегк ьüтфышицедцкшт ьüчецдша удуьутедцкштшт фкфыэтвфлэ ышыеуь лшьш бяüтü ишкгяц мукшк. Игкфвф лщкзщкфешм швфкцуеьц ышыеуьштшт лщтыузегфд цыфыдфкэтэт ецншт увшдьцыш мфсши црцьшннце лцыи увшк.

А.Ш. Жфьчфдщм рфйдэ щдфкфй йунв увшк лш, «Швфкцуеьц бяüтü гтшмукыфд аутщьут лшьш шафвц увшк… Швфкцуеьц – ецишш (ецлфьüд) мц нф ыüтш нщддф цьцдцпцдьшж, ецжлшд щдгтьгж ышыеуьдцкшт агтлышнфыэвэк. Шыецтшдцт ецжлшдфеш ышыеуьш иг аутщьутышя ецыцммüк уеьцл йункш-ьüьлüтвüк» [114, s.199].

Иüебмдüлвц, ьутусьуте мц нф швфкцуеьц шыецтшдцт ьцрыгддфкэт мц чшвьцедцкшт нфкфвэдьфыэ üюüт штыфт, ьфввш, згд, цйдш, штащкьфышнф мц вшпцк куыгкыдфкэт шыешафвцыш мц ыцьцкцдш нукдцжвшкшдьцыш нщдг шдц ьцйыцвдцкшт тфшд щдгтьфыэтф шыешйфьцедцтвшкшдьшж зкщыуывшк. Иг лщтеулыец ьутусьутешт ыцьцкцдшдшнш ьüцыышыцтшт ацфдшннцештшт тцешсцдцкш мц щтдфкэт фдэтьфыэтф куыгкыдфкэт шыешафвцыш тшыицеш цыфыэтвф ецншт увшдшк.

«Лщкзщкфешм швфкцуеьц» фтдфнэжэ удьш мц зкфлешл ишдшншт ыфрцыштш мц швфкцуеьцтшт тбмüтü – лщкзщкфышнф жцлдштвц шкш ьüцыышыцдцкшт ацфдшннцештшт ецтяшьдцтьцыш мц ыекглегк ецжлшдштшт зкщидуьдцкш шдц ифхдэ зкфлешл ацфдшннце вфшкцыштш црфец увшк. Лщкзщкфешм швфкцуеьцнц яцкгкшдшл ецжлшдфеш йгкгдгжгт ьüкцллцидшнш, лщкзщкфышнфтэт ющчюужшвдшнш мц щкфвф цьцншт ибдüтьцыш шдц

цдфйцвфквэк [84, s.126].

Йунв уеьцл щдфк лш, йцки бдлцдцкшт жшклцедцкштвц фвцецт, щзукфешм мц штяшифеюэдэй агтлышнфдфк ишк-ишкдцкштвцт ацкйдцтшкдцк. Шчешыфыдфжьфдфкф вшййце сцди щдгтгк, ибдьцдцкшт ацфдшннцеш «нгчфкэвфт фжфхэнф» ефзжэкэйдфк ышыеуьшдц лщщквштц мц тцяфкце увшдшк. Игкфвф рцьюштшт ецлифжэтф кцрицкдшл зкштышзштц

кшфнце щдгтгк.

Йцки ьüцыышыцдцкштвцт ацкйдш щдфкфй нфзщт жшклцедцкштвц ибдьцдцк фкфыэтвф мц щтдфкэт вфчшдштвц üаüйш лщщквштфышнф üыеüтдüл ецжлшд увшк. Игкфвф ашкьфвфчшдш куыгкыдфкэт вцйшй ибдüжвüкüдьцыш нщчвгк, рцееф штяшифеш мц щзукфешм ацфдшннцешт ибдüтьцыштвцт шыешафвц увшдьшк. Игтгтдф иудц нфзщт лщкзщкфышнфдфкэтвф йцки ьüцыышыцдцкш шдц ьüйфншыцвц штяшифеш шжюшдцкшт чüыгыш юцлшыш фжфхэвэк мц кцрицкдцтцт ацрдцдцк фкфыэтвфлэ цьцл рфййэ ацкйдш фявэк. Ьüцыышыцнц вфчшд щдфт нутш штащкьфышнф нгчфкэ шукфкчшл штыефтышнфдфкэт ьüвфчшдцыш щдьфвфт шжюш йкгзгтгт ибнüл ишк ршыыцышдц уьфд щдгтгк [60, s.89].

Фдьфт ецвйшйфеюэыэ Е.Ьшчфдылштшт йунв уевшнш лшьш, «нфзщт ьщвудштвц шчешыфыдфжьф уааулеш щзукфешм ацфдшннцец йгкифт мукшдшк. Цыфы мфче ецдшьц, üтышннцец мц вфтэжэйдфкф фнкэдэк. Иудц ишк рфдвф штащкьфышнф фчэтдфкэ цыфыцт йункш-ащкьфд üыгддф зфндфжвэкэдэк мц уьфд щдгтгк» [93, s.6].

Шйешыфвшннфеэт ьüфышк ышыеуьдцкш, щтгт ацфдшннцештшт чüыгышннцедцкш, штлшжфаэтэт цыфы шыешйфьцедцкш мц ьунддцкш швфкцувшсшдцквцт щтдфкф йщнгдфт агтлышнфдфкэ щзукфешм мц уааулешм нукштц нуешкьцл шьлфтэ мукцт иüеüт лщьздулы чфкфлеукшыешлфдфкэт щдьфыэтэ ецдци увшкдцк. Ефзжэкэдфт ьцыцдцдцкшт нукштц нуешкшдьцыштц ьцыгдшннцеш бя üяцкштц пбеüкьцлвцт бекü, швфкцувшсш шдл тбмицвц ьфкфйдэ щдьфдэвэк лш, ецлдша щдгтфт мцяшацтш егеыгт; ашкьфтэт ьцйыцвдцкш шдц кфяэдфжьфдэвэк; йщнгдфт ьцйыцвдцкц юфеьфй üыгдгтг вüяпüт йцигд уеышт.

М.Нфтюумылш рфйдэ щдфкфй йунв увшк лш, кцрицк üюüт яцкгкш щдфт лунашннцедцквцт шдл тбмицвц «штыфтдфкэт штеуддулештш ишкдцжвшкьцл ифсфкэхэ, щтдфквф ецжцииüылфкдэхэ, нфкфвэсэдэхэ, тщмфещкдгхг щнфеьфй, тфшдшннцедцкц, щкшоштфд, ыцкицые йцкфкдфкф ыцндцкш фкеэкьфй мц рцьюштшт ецжлшдфеф зкщауыышщтфддфкэ сцди уеьцл йфишдшннцеш, нüлыцл ыефтвфкедфк ыцмшннцыштвц шждцьцлвшк» [120, s.3].

Ифчэдфт лщтеулывц ьüдлшннцеюштшт мц ьутусукшт ыцдфршннцедцкштшт вцйшй пбыецкшдьцыштшт ибнüл црцьшннцеш мфквэк. «Ьüдлшннцеюштшт мц ьутусукшт фтдфьфдфкэтэт йфкжэдэйдэ яцьфтцедцкштшт лшафнце йцвцк тцяфкцеш ьüцыышыцтшт ишятуы-здфтэ мукшк. Щ йфифйсфвфт ьутусукц рфтыэ шждцкшт пбкüдьцыштц шьлфт нфкфвэк мц üьгьшннцедц, рфтыэ тцешсцдцкц пцешкши юэчфкф ишдьцыштш пбыецкшк. Ишятуы здфтэ ьутусук бяü ецкеши уеьцдшвшк» [67].

Фяцкифнсфтвф ифяфк ьüтфышицедцкштц луюшвдц ифхдэ ьüфышк шйешыфвш жцкфше ьüцыышыцдцкшт ашкьфвфчшдш здфтдфжвэкэдьфыэтф нутш нфтфжьф вшлец увшк. Щтдфк йцигд щдгтфт йцкфкдфкэт ьфлышьфд уааулешмдшнштш ецьшт увц ишдцсцл здфтдфжвэкьфтэт ащкьф мц ьуещвдфкэтэ фчефкьфхф ьцсигквгкдфк. Иг ьцыцдцтшт щзешьфд рцддш ишятуы-здфтвэк. Вüтнф мц ьшддш ецскüицтшт пбыецквшнш лшьш ишятуы-здфт рфьэнф дфяэьвэк: ыфршилфкэт бя дфншрцыштш куфддфжвэкьфй ьцйыцвшдц яцкгкш щдфт лкувшеш фдьфй üюüт ьüкфсшце уеьцл шыецвшнш ифтлшкдцкц, штмуыещкдфкф, вшпцк ыфршилфкдфкф, цт цыфыэ шыц ьüецьфвш щдфкфй бя швунфдфкэтэ ецрдшд уеьцл, щтдфкэт вüяпüтдüнüтü нщчдфьфй üюüт шж фвфьэтэт бяüтц дфяэьвэк.

Ишятуы-здфтэт ецкеши щдгтьфыэтф ьцыдцрцеюшдцк, улызукедцк вцмце щдгтф ишдцкдцк, дфлшт ишятуы-здфтэт ецкеши щдгтьфыэ сшввш ыгкцевц ашкьф кцрицкдшнштшт шжешкфлэтэ ецдци увшк. Ишятуы-здфтэт ецкеши щдгтьфыэтвф кцрицкшт жцчыш шжешкфлэ щ йцвцк мфсшившк лш, чфкшсш ифтлдфк мц штмуыешышнф лщьзфтшнфдфкэ ишятуы-здфтэт цммцдвцт фчэкф лшьш лцтфквфт щдфт ьцыдцрцеюш ецкцаштвцт рфяэкдфтвэхэтэ, кцрицкшт шыц щтг нфдтэя шьяфдфвэхэ бнкцтвшлвц лкувше мукьцл üюüт цкшяцдцкц ифчьфнфйвфт шьештф увшкдцк.

Фяцкифнсфт ьüцыышыцдцкштшт кцрицкдцкш мц фзфкэсэ ьüецчцыышыдцкш ишятуы-здфтдфжвэкьф ыфрцыштвц рцдц ющч яцша щдвгйдфкэтвфn ишятуы-здфтэт шждцтьцыштшт йцки ьуещвшлфыэтвфт шыешафвц чундш юцештвшк. Чфкшсш ьуещвшлф ефьфьшдц ифжйф шжпüяфк ьüрше üюüт тцяцквц егегдги.

Ишятуывц здфт ьуещвдфкэтэт флешм шыешафвцыш, чüыгышдц вц, ишятуы-здфтдфжвэкьфтэт ецеишйш – ьутусьутешт ибнüл гğгкдфкэвэк. Дфлшт ишя вфшьш мц еуя-еуя вцншжшлдшлдцкшт ифж муквшнш ишк яфьфтвф нфжфнэкэй, Bг isə ишятуышт швфкц увшдьцыштшт йфкжэыэтф нутш мц вфрф ибнüл ецдцидцк йщнгк. Куызгидшлфьэявф ишятуы-здфтдфжвэкьфтэт зщеутышфдэ ефь ьшйнфывф мц лун-ашннцевц ьцтшьыцтшдьцвшнштц пбкц вшпцк уааулешм ьутусук шттщмфышнфдфкэт-вфт шыешафвц щдгтгк. Иг ыфрцвц шыц нгчфкэвфлэ ецдцидцкц сфмфи мукцт шттщ-мфышнф ишятуы ьщвуддцжвшкьцвшк. Ишятуы ьщвуддцжвшкьцтшт цыфы üыеüтдüнü щтвфт шифкцевшк лш, иг фдцешт ецеишйш штоштшкштй мц куштоштшкштй кими идаряетмя йениликляринин тятбигиня имкан йарадыр. Моделляшдирмя менеüментин диэяр алятляринин тятбиг сащясинин вя потенсиалынын эенишляндирилмясиня имкан верир. Буну бизнес-реинжининиг мисалында ясасландыраг [101, s.92].

Бизнес пландан бизнес моделляшдитрмяйя кечид эетдикüя даща айдын олур. Мцтяхяссислярин фикринüя «Бизнес-план да бизнесин моделляшдирилилмяси üящдидир, амма 30 иллик кющнялмякля». О модел сявиййясиндя ширкятин йалныз малиййя вязиййятинин якс етдирмяйя имкан верир, галанлары (базар мювгейи, тяшкилаты структур вя с.) сюзлярля ифадя олунур. Йени технолоэийалар индики вя эяляüяк ситуасийанын менеüментин бцтцн компонентляриндя модел гурмаьа имкан верир. Бу ялагяли йазылышдыр, щансы ки, бир моделдяки дяйишикликляр автоматик олараг, диэяринин дя дяйишмясиня сябяб олур. Беляликля тяк бизнес план йох, щятта фирманын бцтцн бизнеси ящатя олунур [117, s.13]. Моделляшдирмянин тятбиги йени имканлар ачыр. Яввялляр гябул олунмайан информасийалар инди артыг нязяря алыныр, ишлянир вя истифадя олунур. Яслиндя инди дя бир чох фирмаларда иш моделляшдирмядян, мювüуд практика ясасында фяалиййят эюстярирляр. Лакин функсийаларын сайы эетдикüя артыр, тез-тез дяйишир, иштиракчылар арасында йенидян бюлцшдцрцлцр. Бу да бизнес моделляшдирмянин даща эениш истифадясини тяляб едир.

Мялум олдуьу кими, ишин кейфиййяти тякüя функсийаларла дейил, щям дя онунла баьлы олан просеслярля мцяййян олунур. Яэяр бурада ялагя тяшкил олунмайыбса, онда иш бошдайанмаларынын эцнащкарларынын мцяййян олуна билмядийи ситуасийа йараныр. Бизнес-моделляшдирмя зярури təshihləri етмяйя имкан верир. Бу ясасян 3 мярщялядя щяйата кечирилир:

- тяшкилаты моделляшдирмя;

- бизнес просеслярин моделляшдирилмяси;

- кямиййят моделляшдирилмяси.

Бизнесин моделляшдирилмясини ашаьыдакы схемдяки кими эюстярмяк олар:



Корпoратив идаряетмянин обйектив гиймятляндирилмяси нюгтейи-нязяриндян дювлятин ролуну вя ящямиййятини кянара чыхартмаг олмаз. Ваcиб олараг гейд етмяк лазымдыр ки, ХХ яср бойунüа бизнес, дювлят вя üямиййят арасын-дакы мцнасибятляр характери даим дяйиширди. Хцсусян, сянайеcəя инкишаф етмиш юлкялярдя базар сферасында бирбаша тянзимлямя зяифляйиб вя сосиал ящямиййятли сащялярдя, мясялян ятраф мцщитин горунмасы, ямяк мцнасибятляри сферасында ещтийаüы оланлара йардым вя с. нязарят артыб. Дювлятя мяхсус ири корпорасийаларын мювcудлуьу юлкянин бцтцн игтисадиййатынын тянзимлянмяси просесини асанлашдырыр, онун идаря олунмасыны артырır, чцнки дювлят сектору бцтцн игтисадиййата бирбаша тясир едилмясиня имкан верир. Бу мянада мисал олараг Франсада дювлят юнcя ири компанийалара нязаряти гурур вя беляликля истещсалын стратеjи мцщцм сащяляринин истигамятлярини мцяййян етмяк вя инкишафа нязарят етмяк имканы ялдя едир [56, s.19].

Корпорасийанын еффектив инфраструктурунун ваüиб елементляри пешякарлыг, сийаси нейтраллыг, инновасийа мцщити, мядяниййятлярин гаршылыглы ялагяси вя с. Peşəkarlıq сямяряли идаряетмянин тяминatının ясас ваcиб шяртидир. О, ясасян кечид игтисадиййатлы юлкяляр цчцн лазямдяр, чцнки бунларда азад базар системи щяля там формалашмайыб. Идаряетмя системиниn йцксяк кейфиййят яламяти – юзцнцтянзимлямя имканыдыр вя мягсяд мящсулун майа дяйяриня görə rentabillik нормасындан бцтцн кянарлашмаларын ашкар олунмасы, гойулмуш мясялялярин йериня йетирилмяси мцддятляри вя мцвафиг тядбирлярин гябул едилмясидир.

Игтисадиййатын фяалиййятинин вя инкишафынын мцасир шяраитляриндя бир чох мцяссисяляр рентабеллик щцдудунда таразлыьы ахтармаьа чалышырлар. Базарда ися рягабят эет-эедя эцcлянир, гейри-еффектив идаряетмядян мцяссисядяки иткиляр ашкар олунур, хцсусиля аьыр кечир вя чох вахт тамамланмыр. Бу эцн анcаг интуисийайа ясасланараг мцяссисяни дцзэцн вя сямяряли идаря етмяк гейри-мцмкцндцр. Тез артан тяшкилатда проблемлярин сайы вя мцряккяблийи сцрятля артыр. Бунунла ялагядар фирмаларын рящбярлийиндя идаряетмя системинин йенидянгурулмасына вя эяляcяк инкишафына дцзэцн йанашма зярурилийи чохалыр. Бунунла ялагядар сон илляр игтисадиййат елминдя сащибкарлыг мцщитиндя тяшкилати-идаряетмя структурунун йени формаларынын вя моделляринин щазырланмасына вя реаллашдырылмасына истигамятляндирилмиш сяйляр мцшaщидя олунур. Беля ки, мисал цчцн тяшкилати инкишаф консепсийасы ишлянилмишдир. Исвечря алими Н.Том гейд едир ки, «тяшкилати инкишаф ады алтында эениш ящатяли иштиракчыларын cялб едилмяси иля сосиал системлярин дяйишилмяси просесляринин щяйата кечирилмяси вя планлашдырылмасы консепсийасы эцман едилир. Тяшкилати инкишаф, мцяссисянин вя орада чалышан инсанларын дяйишилмяси просеси кими мцяййян еимяк олар» [94, s.11].

Тяшкилати инкишаф консепсийасы структур вя кадр аспектлярини дахил едир. Биринcиси, тяшкилати тянзимлямядя дяйишикликляр кюмяйиля мягсядляря наил олмасына ялверишли шяртлярин гурулмасы cящdляри эюрцлцр. Икинcиси, тядбирляр щяйата кечирилир вя онларын мягсяди ямякдашларын пeşəkarlıq сявиййясинин артмасыдыр вя дяйишикликлярин баш вермясиня щявясляндирилмясидир. Гейд етсяк ки, тяшкилатдакы дяйишикликляр юз цзвляри тяряфиндян щяйата кечирилир, онда бу тамаиля баша дцшцлясидир. Бу мянада фирмадахили вя хариcи мяслящятчиляр щансылары ки, дяйишикликляр аэентляри адландырылырлар, йалныз йардымчы гцввя кими гябул олунур. Бу о демякдир ки, дяйишикликляря мяруз галан инсанлар онларын ясас аэентляриня чеврилирляр. Мцвафиг олараг тяшкилати инкишафын нятиüяси ямяйин демократикляшдирилмяси вя артыг ийareрхийа пиллялярин ляьви ола биляр.

Яэяр тясярrцфат реинjиниринги консепсийасы «йухарыдан-ашаьыйа» олан дяйишикликляри нязярдя тутурса, онда тяшкилати инкишаф консепсийасы дяйишикликлярин бир нечя вариантларыны тяклиф едир, тяк «ашаьыдан-йухарыйа» щярякят дейил, щятта иyерaхийанын ашаьы вя йухары щиссяляриндя онун ейни заманда эюстярилмясидир. Дяйишикликляр просеси щямчинин бир нечя иерархик сащялярдя вя мцхтялиф иерархик сявиййялярдя башлайа биляр.

Тяшкилатын нязяриййяси цчцн мцасир тякамцл нязяриййясинин ясасыны тяшкил едян принсипляр мцщцм ящямиййят кясб едир. Онлар нязяриййянин тякамцл инкишафынын мейллярини, ясас истигамятлярини вя ганунауйьунлугларыны дцзэцн изащ етмяйя кюмяк едирляр. Мисал цчцн фирмайа аид олан чох сявиййяляр принсипини эюстярмяк олар. Сурих унверситетинин «Мцяссисялярин игтисадиййатынын тядгиги» институнун профессору С.Закс фяаллыьын 5 гаршылыглы фяалиййятини, мцщцм стратеjи сявиййялярини эюстярир [80, s.18]:

- тяшкилатын тякамцлцня тясир едян база системли елеmентляр сявиййяси. Бунун кюмяйиля мцхтялиф мцяссисялярля там охшар ситуасийаларда айры-айры щярякятляр башланыр;

- ямтяя-базар комбинасийаларын сявиййяси, бурада юн плана идаряетмя-нин орта сявиййяли функсийасы чыхарылыр вя щятта онун идаряетмясинин сявий-йясиля гаршылыглы ялагяси;

- мцяссисянин сявиййяси, ясас диггят адаптасийанын сахланылмасына йюнялдилир;

- алйанслар сявиййяси, мянасы ондан ибарятдир ки, мцяссисяляр щям мцш-тяриляр вя йа рягибляр кими игтисади мараглар груплары иля вя щям дя гейри-ба-

зар мараглы групларла бирликляр баьлайа билярляр;

- cямиййятин сявиййяси-сосиал контекстин дяриндян дярин дярк едилмясиня имкан йарадан вя мцвафиг олараг хошаэялмяз хариüи шяртлярин цстцндян кечмяк имканыны тямин етмяк, щямчинин мцяссисясинин сямярялилийинин вя щяйат габлиййятлилийин сахланылмасы мягсядляриня üаваб вермяйян гярарларын гябулундан узаглашмаг.

Ы.Яфлы руыфи уевшнш лшьш, ющч ыцмшннцдцк зкштышзштшт ьфршннцеш щтвфт шифкцевшк лш, иг ыцмшннцдцк штеукфлешм цдфйцвц нукдцжшкдцк. Ишк ыцмшннцвц щдфт йфнвф вшпцк ыцмшннцдцкшт ацфддэхэтвф цлы щдгтгк. Ашкьфтэт рць вфчшдш мц рць вц чфкшсш ыцмшннцдцкштц вшййце нуешкыцл пбкцкшл лш, щтгт ыуюшь зкщыуыштвц, ьüмцаацйшннцештвц ецл шйешыфвш ьунфк вуншд, рцееф ыцьцкцдшдшншт ыщышфд ьунфкдфкэ вф црцьшннцедшвшк. Вуьцдш, вцншжшлдшлдцкшт швфкц увшдьцыш ьüчецдша ышегфышнфдфквф ецеишй увшдц ишдцк мц цт ьüчецдша ащкьфдфквф рцнфеф луюшкшдц ишдцк. Унтш яфьфтвф йунв уеьцл дфяэьвэк лш, ецыцккüафе куштоштшкштй мц ецжлшдфеш штлшжфа фкфыэтвф вцншжшлдшлдцкшт фкфдэй мфкшфтедфкэ ьбмсгввгк мц щтдфк ишк-ишкштвцт рунце üямдцкштшт шжешкфл вцкцсцыштц пбкц ацкйдцтшкдцк.

Ецжлшдфеш вцншжшлдшлдцкшт иг мц нф вшпцк ьуещвгтгт ыуюшьш ишк туюц фьшддцквцт фыэдэвэк. Ашкьфтэт мцяшннцештш ьüцннцт уеьцл üюüт нфкфтф ишдцсцл ашкьфвфчшдш мц ашкьфчфкшсш жцкедцк цыфыэтвф нфкфтф ишдцсцл цдфйцдцкш фжлфкф юэчфкьфй мц ецрдшд уеьцл мфсшившк. Иг фьшддцк шюцкшыштвц ьüцыышыцвц юфдэжфт шжюшдцкшт вцншдшлдшлдцкц ьüыице мц нф ьцташ ьüтфышицеш фя црцьшннце вфжэьэк. Цпцк куштоштшкштйшт ецеишйш дшлмшвдшл ибркфтэ жцкфшедцкштц вфрф гнхгтвгкыф, щтвф ецжлшдфеш вцншжшлдшлдцкшт зкштышздцкш мц еучтшлфыэ ыекфеуош ибркфтвф зкщидуьдцкшт рцддштц вфрф ьüтфыши щдф ишдцкдцк. Вуьцдш, рцк ишк

рфдвф ецыцккüафе зфкфьуекдцкштш мц лфвк афлещкгтг тцяцкц фдьфй дфяэь пцдшк.

Чфкшсш мц вфчшдш ьüршевц вцншжшлдшлдцкц щзукфешм куфлышнф мукьцл йфишдшннцеш тбйеунш-тцяцкштвцт швфкцуеьцтшт цтцтцмш жфйгдш-шукфкчшл мц штяшифеш ащкьфдфкэ ишк ющч рфддфквф ашкьфдфкф йфкжэ фкефт ецдцидцкц сфмфи мукьшкдцк. Чшвьце ыфрцыштшт путшждцтьцыш жцкфшештвц ецвфкüлсü шдц ьüжецкш фкфыэтвфлэ ишкпц цдфйцдцкшт вцкштдцжьцыштвц рцьшт иг ащкьфдфк нутш ецдцидцкц вбяьüкдцк, юüтлш, фвцецт щтдфк ьбмсгв ьüтфышицедцкшт ыефишддшнштц нбтцдвшдшидцк.

Йунв щдгтвгхг лшьш, рцк ишк ецжлшдфеф фюэй ышыеуь лшьш ифчэдэк мц щ, чфкшсш ьüрше шдц куыгкыдфкэт мц штащкьфышнфтэт вфшьш ьüифвшдцыш зкщыуыштвцвшк. Иудц ишк рфдвф рую ишк ашкьф гягт ьüввце вцншжшдьця ащкьфвф йфдф ишдьця. Игкфвф лщкзщкфышнфтэт иг мц нф вшпцк ыекглегкдфкэтэт мц ибдьцдцкштшт вфшьш вцншжшдьцыштвцт ыбрице фюьфй щдфк. Ифжйф ыбядц, лщкзщкфышнф вфшьш вцншжлцт чфкшсш ьüршедц кфыедфжэк. Шдл тбмицвц ифяфкэт мц ашкьфтэт чфкшсш ьüршештшт «пбтвцквшнш» штащкьфышнфдфкэвэк. Дфлшт ьутусукдцк ецкцаштвцт тцяфкце щдгтфт ашкьфтэт вфчшдш ьüршештшт зфкфьуекдцкштш вц нфввфт юэчфкьфй щдьфя. Вфчшдш ьüрше рцьюштшт вфшьш вцншжшдьцдцкц ьцкгя йфдэк, юüтлш щ, чфкшсш ьüршешт ецышкштвцт фяфв вуншд.

Чфкшсш мц вфчшдш ьüршевц ифж мукцт вцншжшлдшлдцкшт рць афнвфдэ щдф ишдцкдцк, рць вц ашкьфтэт пцдцсцл ацфдшннцеш мц штлшжфаэ üюüт ецрдüлцдцк нфкфвф ишдцкдцк.

Ьцклцядцжвшкьц ацфдшннцешт иг мц нф вшпцк тбмдцкштвцт шьештф, рунцешт шчешыфкэ мц ы. ьцйыцвдцк üюüт ишк ющч ьüцыышыцдцк куштоштшкштйвцт, ыекглегк вцншжшлдшлдцквцт шыешафвц увшкдцк. Ашкьфтэт ьшыышнфыэтэт щтгт ыекфеуош зкшщкшеуедцкштц гнхгт щдфкфй нутшдцжьцыш ацфдшннце ьучфтшяьштшт куштоштшкштйш мц ыекглегк нутшвцтйгкгдьфыэ шдц ьüедцй гядфжвэкэдьфдэвэк. Ьцря иудц ишкдцжьц тцешсцыштвц ьüцыышыцтшт кцйфицейфишдшннцедшдшнштш ецьшт уеьцл щдфк. Лщкзщкфышнф куштоштшкштйш фвэ фдеэтвф тц ифжф иüжüдüк? Куштоштшкштйшт ишк туюц фтдфнэжэ ьбмсгввгк. Ицяш шйешыфвюэдфк мц ыфршилфкдфк щтг ьüцыышыцтшт шж ьуещвдфкэтэт вцншжвшкшдьцыштшт цыфы фдцеш руыфи увшкдцк. Ыщт шддцквц ишк ющч ьüцыышыцдцк куштоштшкштйш бя ацфдшннцедцкштшт иüеüт зфкфьуекдцкштшт нфчжэдфжвэкэдьфыэ ьцйыцвдцкш шдц шыешафвц уеьцнц юфдэжэкдфк. Фтсфй иг рцьшжц пбядцтшдцт тцешсц мукьшквш. Ецыфвüаш вуншд лш, ьüецчцыышыдцк куштоштшкштйш рцввштвцт фкеэй ьучфтшлш мфышец руыфи увшкдцк мц игкфвф штыфт афлещкг тцяцкц фдэтьэк. Фвцецт, ьцря игтгтдф вф щтгт ецеишйш шдц ифхдэ гхгкыгядгйдфкэт нüлыцл вцкцсцыштш шяфр увшкдцк. Рцьюштшт щтф цт ющч ефлешлш фдце лшьш ифчэдэк.

Ишк ыэкф ьüцддшадцк куштоштшкштйш ьцрыгдвфкдэхэт нüлыцдвшдьцыш мц шжюш фчэтдфкэтэт щзешьфддфжвэкэдьфыэ ьцйыцвшдц шыеурыфд здфтэтэт ыекфеуош зкщыуыдцкштшт сцдв мц кфвшлфд жцлшдвц нутшвцт йгкгдьфыэ лшьш чфкфлеукшяц увшкдцк. Вшпцкдцкш шыц щтф сцксдцк, чшвьцедцкшт лунашннцеш мц щзукфешмдшл лшьш пбыецкшсшдцкш нфчжэдфжвэкьфй ьцйыцвшдц ецжлшдфеш ыекглегкдфкэт уааулешмдшнштшт фкеэкэдьфыэ мц шыеурыфд зкщыуыдцкштц нутшвцт ифчэдьфыэ мфышецыш лшьш ифчэкдфк.

К.Зфенгкудшт йунв уевшнш лшьш, куштоштшкштй бяüтвц ыекфеуош здфтдфжвэкьф, вцншжшлдшлдцкшт швфкц щдгтьфыэ, нüлыцл лунашннцешт цдвц щдгтьфыэ мц штлшжфаэт фкчшеулегкфыэ лшьш ьуещвдфкдф нфтфжэ кфвшлфд вцншжшлдшлдцкц ыцици щдфт ьüцыышыцдцкшт чфкфлеукшыешлфдфкэтэт ецльшддцжвшкшдьцыш ьуещвгтг цлы уевшкшк. Иг рфдвф куштоштшкштй рць ьüцыышыцтшт ыекглегк ыцмшннцыштвц, рць вц шж зкщыуыдцкштвц кфвшлфд нутшвцтйгкьфтэ шафвц увшк. Зкщыувгкф ьüцннцт фдэсэ мц нф ифяфк ыуйьуnеш üюüт ьцрыгд шыеурыфдэтэ мц нф чшвьце пбыецкшдьцыштш ецьшт увцт ацфдшннце тбмдцкштшт ьцсьгыг лшьш ифчьфй щдфк [98, s.10]. К.Зфенгкудшт ашлкштсц, ьüцыышыцтшт шлш ацфдшннце тбмü шдц ьцжхгд щдвгхг рфддфквф, нцтш, цдфмц вцнцк нфкфвфт цыфы, лбьцлюш мц нф йункш-шыеурыфд ацфдшннцеш шдц ьцжхгд щдвгйвф куштоштшкштй ишкштсш тбм ацфдшннцешт уааулешмдшнштш фкеэкэк мц шлштсш тбм ацфдшннцешт уааулешмдшнштш шыц ьфлышьгь ьцрвгвдфжвэкэк.

Ибеüмдüлвц куштоштшкштй йэыф ишк мфчевф кфвшлфд üыгддфкдф рцнфеф луюшкшдцт агтлышщтфд ыекглегк ьщвудвцт зкщыуыдш ьщвудц луюшвш тцяцквц егегк. Тцешсцвц куштоштшкштйц нüлыцл лунашннцедш нутш лщкзщкфышнф ыекглегкгтгт нфкфтвэхэ зкщыуы лшьш ифчэдэк.

Шж зкщыувгкдфкэт куштоштшкштйш ьüцыышыцтшт ецжлшдфеш ыекглегкдфкэтэт ьüмфашй фвфзефышнфыэтэ тцяцквц егегк. Щ ьüцыышыц üюüт ыеraеуош зкщыуыдцкшт ыуюшдьцыштц нфквэьюэвэк. Игкфвф ецжлшдфеэт вшййцеш щтф яцкгкш щдфт зкщыуыдцквц сцьдцжвшкшдшк мц тцешсцдцкш щтдфкэт ьцйыцвдцкштц мц ьшыышнфыэтф гнхгтдфжвэкэдэк. Куштоштшкштйшт лбьцншдц шыеурыфд зкщыуыдцкштшт нутшвцт ецжлшдш рцнфеф луюшкшдшк, щтдфкэт рцк ишкшыш üюüт цммцдштш мц ыщтгтг, рцьюштшт ьüжецкшдцкшт урешнфсдфкэтф шыешйфьцедцтвшкшдьшж шж ьуещвдфкэтэ йунв уеьцл щдфк. Куштоштшкштйвц ецл ацфдшннце ышыеуьш нщч, рцееф лфвк ышнфыцештшт швфкцуеьц ышыеуьш мц ы. ьщвшашлфышнф вцншжшк. Шж зкщыувгкдфкэ мц щтдфкф тцяфкце ибдьцдцкдц вуншд, ашяшлш жцчыдцкдц мц нф штыфтдфк лщьфтвфыэ шдц рцнфеф луюшкшдшк. Иудц нутшвцт ецжлшд ьüцыышыцыштшт кцйфице йфишдшннцедшдшнштшт фкеэкэдьфыэтф нбтцдвшдшк. Ющч мфче куштоштшкштй лунашннцешт üьгьш швфкц увшдьцыш шдц ишкдшлвц шыешафвц увшдшк мц цыфы ьцйыцвш ьüжецкшдцкшт шыецлдцкштш ефь бвцьцл üюüт гягтьüввцедш ьцйыцвдцкшт цдвц щдгтьфыэвэк. Игкфвф ьцрыгддфкэт мц чшвьцедцкшт лунашннцештшт фкеэкэдьфыэтвф ецжлшдфеэт üямдцкштшт рфьэыэтэт мц нф цлыцк ющчдгхгтгт шжешкфлэ мфсшившк. М.Ефкфыщм нфяэк лш, лунашннцешт üьгьш швфкц увшдьцыш швущдщпшнфыэ куштоштшкштй ыекфеупшнфыэ шдц ефьфьдфтэк: цпцк лунашннцешт швфкц щдгтьфыэ «фжфхэвфт нгчфкэнф» ецжцииüыüтц нбтцдшиыц, куштоштшкштй ьбмсгв зкщыуыдцкш нутшдцкш шдц вцншжшк мц рцьшжц нгчфкэвфт ецжцииüы щдгтгк 108, s.14.

Иг ьцйыцвдцкц тфшд щдьфхэт яцкгкш жцкедцкштц шыеурыфдф мц ьüжецкшнц щкшутефышнф мц рцьюштшт ьутусукдцк ецкцаштвцт цт нутш штащкьфышнф еучтщдщпшнфдфкэтвфт нфкфвэсэ шыешафвц фшввшк. Игкфвф ьüцыышыцтшт ацфдшннцештшт шлштсш вцкцсцдш фызуледцкш иудц тцяцкц фдэтьфдэвэк лш, цыфы ьцйыцвдцкц юфеьфй üюüт иг яцкгкш щдыгт. Куштоштшкштйш шыеурыфдэт фмещьфедфжвэкэдьфыэ шдц унтшдцжвшкьцл щдьфя, щтг фтсфй ашкьфтэт ацфдшннцештвц, ьцрыгдгт юужшвштвц мц лунашннцештвц вцншжшлдшлдцкдц ецжлшдфеш нутшвцт йгкгдьфыэ ащкьфыэ лшьш ифчьфй щдфк. Куштоштшкштй ашкьфтэт шыешафвцыштвц щдфт ьфввш, ьфдшннц, штыфт, цйдш мц вшпцк куыгкыдфкэт ыцьцкцдш шыешафвцыштц шьлфт нфкфвэк, рцьюштшт шыеурыфдэт вфрф ьüецкцййш мфышецдцкштвцт шыешафвц мц ецеишй уеьцнц шьлфт мукшк.

Куштоштшкштй шукфкчшнфдэ иüкщлкфешл ецжлшдфевфт üаüйш, жцицлцдш мц вшпцк ыекглегкдфкф луюшвштш тцяцквц егегк, иг вф бя тбмицыштвц ашкьфтэт ыцьцкцдш ацфдшннцештц ецлфт мукц ишдцк. Шйешыфв здфт тбйеунш тцяцкштвцт куштоштшкштйшт цыфы ьцйыцвш ифяфквф бя кцйши ьцтфаудцкштш цдвц увши мц йщкгьфхф ьфдшл щдфт ашкьфтэт шжпüяфк ацфдшннцештшт уааулешм щдфт ыгинулештц юумкшдьцыштвцт шифкцевшк. Рцееф игкфвф ыцьцкцдшдшл ецл шыеурыфд пüсüтüт руыфиэтф мц ьцрыгдгт юужшвштшт ющчжфчцдшдшнштц пбкц вуншд, рцьюштшт ашкьфтэт ацфдшннц-ештшт щзешьфд ецжлшдш руыфиэтф цдвц увшдшк. Куштоштшкштйшт щинулештш ашкьфтэт агтлышщтфд ыекглегк ецжлшдштвцт фнкэдфтвфт ыщткф ишятуы-зкщыуыдцк ецжлшд увшк.

Щ aşağıdakıları тцяцквц егегк:


  • ишк туюц шждцкшт ишк нукц ишкдцжьцыш;

  • шжюшдцкшт бядцкш ецкцаштвцт йцкфкдфкэт йцигд увшдьцыш;

  • шждцкшт нукштц нуешкшдьцыштшт фквэсэддэй йфнвфыэ;

  • шжшт вфрф вф ыцьцкцдш ецжлшдш üюüт мфчеэтвф нукштц нуешкшдьцыш;

  • нщчдфьфдфкэт мц тцяфкцешт фяфдвэдьфыэ;

  • кфяэдфжьфдфкэт ьштшьгьф утвшкшдьцыш;

  • йфкэжэй цьцдшннфедфкэт ьбмсгвдгхг.

Йунв уеьцл дфяэьвэк лш, куштоштшкштй зкштышзсц рць нутш, рць вц цтцтцмш зкштышздцкш мц нфтфжьфдфкэ сцьдцжвшкшк. Шлштсш рфдвф ыбрице ацфдшннцешт лщщзукфышнфдфжьфыэтвфт мц цьцk ибдgüыüтвцт пувшк. Ишятуы-зкщыуыдцкшт куштоштшкштйш тцешсцыштвц ьфкфйдэ ишк ыекглегк цьцдц пцдшк – зкщыуы лщьфтвфдфкэ лшьш нутш ыекглегк мфршвдцкштшт ьбмсгвдгхг.

Куштоштшкштй цьцншт ибдgüsü зкштышзштвцт мц жшклцешт агтлышщтфд – ыекглегк ьщвудш, жфйгдш шукфкчшнфдэ иüкщлкфешл ецжлшдфевфт шьештф увшдьцыштш тцяцквц егегк. Ьüцыышыцтшт ацфдшннцештвц зкштышзшфд куыекглегкшяфышнф ифж мукшк, юüтлш игкфвф ишк туюц щтшддшлдцк вбмкüтвц гхгкдф ацфдшннце пбыецкьшж швфкцуеьц лщтыузышнфыэтвфт ыбрице пувшк. Куштоштшкштй ыгинуледцкштц жбицдцкш, чшвьцедцкш мц ы. жцлдштвц щдфт агтлышщтфд, иüкщлкфешл ыекглегк ибдьцдцкш вфчшд уеьцл щдьфя, ишк рфдвф лш, щтдфкэ ишятуы-зкщыуыдцк, зкщыуы лщьфтвфдфк, лщтлкуе жцчыдцк мц нф ашкьфвф йкгздфк шдц цмця щдгтф ишдцк. Вшпцк ецкцавцт, куштоштшкштйц агтлышщтфд ибдьцдцк нщч, нфдтэя ишятуы-зкщыуыдцк ьцкгя йфдэкдфк. Игтгтдф цдфйцвфк цдфмц юцештдшлдцк нфкфтэк мц иг шж ефзжэкэйдфкэтэт чфкфлеукштц тцяцкц юфкзфсфй ецышк пбыецкшк.

Пбкüтвüнü лшьш, куштоштшкштй ашкьфтэт цлыцк шжюшдцкштшт ьфкфйдфкэтф ещчгтгк мц щтдфк рцьшт иг куштоштшкштй ецвишкдцкштшт рцнфеф луюшкшдьцыш тцешсцыштвц бя нукдцкштш, ыефегыгтг шешкц ишдцкдцк. Вуьцдш, рцьшт ецвишкдцкшт куфддфжьфыэ здфтдфкэ щтдфк ецкцаштвцт сшввш ьüйфмшьцец кфые пцдц ишдцкдцк. Иудцдшлдц, щтдфкэт гхгкдф куфддфжьфыэтэт цыфы жцкедцкштвцт ишкш куштоштшкштй лщьфтвфыэтэт йщкгтьфыэвэк.

Куштоштшкштй ецеишйш шьлфтдфкэтэт йшньцедцтвшкшдьцыш яфьфтэ щтгт ьцдгь ьüыице сцрцедцкш шдц нфтфжэ, ицяш тбйыфтдфкэтэ вф тцяцкц фдьфй дфяэьвэк. Иудц лш, ьüецчцыышыдцкшт руыфидфьфдфкэтф пбкц куштоштшкштйшт ецеишйш рфддфкэтэт 30-50 афшяштвц гхгк цдвц увшдшк, йфдфт рфддфквф пбядцтшдцт уааулеш мукьшк. Юüтлш куштоштшкштйвц цдфйцдш ецвишкдцк ибнüл кшылдц ифхдэвэк лш, иг вф щтгт шыешафвц ьшйнфыэтэ ьцрвгвдфжвэкэк. Щтф пбкц куштоштшкштй шдлшт рфяэкдэй шждцкштш мц рцьюштшт рунце шдц ьüмфашй шжшт пбкüдьцыштш ецдци увшк.


Yüklə 2,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə