3.
Materialistlər: J.O.Lametri, D.Didro,
K.A.Helvesi, P.A.Holbax
XVIII
əsr fransız materialistlərinin görüşləri materializm
tarixində yeni mərhələ hesab olunur; çünki bu materializm
əvvəlki materialist təlimlərdən mahiyyətcə fərqlənir.
Filosof və həkim
Lametrinin
(1709-1751) fikrincə əbədi,
məhvedilməz, daim hərəkətdə olan materiya dünyadakı bütün
müxtəlifliyi yaratmaq qabiliyyətinə malikdir.
Lametriyə görə duyğular idrakın qaynağıdır. Lakin yalnız
təfəkkür duyğuların məlumatını ümumiləşdirərək əşyaların,
təzahürlərin bütün mənzərəsini yenidən canlandıra bilir və
onların mahiyyətinə nüfuz edir.
İnsan orqanizminə orijinal maşın kimi baxan və mexanika-
nın prinsiplərini bu işə cəlb edən Lametri təsdiq edirdi ki, insan
orqanizminin həyat
fəaliyyətini tənzimləyən mexanika
prinsiplərinin • pozulması, bu pozulmanın bərpa olunmazlığı
maşını sıradan çıxarır. Bu isə maşını bütövlükdə əhatə edən
ölüm deməkdir, yəni insanın həm bədəninin, həm də ruhunun
ölməsidir.
Didro
(1713-1784) filosof, yazıçı və ideoloq olaraq iyirmi
ildən çox vaxtını «Elm, incəsənət və peşə ensiklopediyası»nın
yaradılmasına sərf etmişdir. «Ensiklopediya»nın yazılmasında
XVIII əsr fransız maarifçiliyinin ən görkəmli nümayəndələri
iştirak etmişdir. Didro
«Ensiklopediya»nı
yaratmağa
başlayanda artıq materialist və ateist mövqedən çıxış edirdi.
Onun materializmi mexanist xarakter daşıyırdı.
Didroya görə materiya şüurdan kənarda və ondan asılı
olmayaraq mövcuddur. Bizim duyğularımız, təsəvvür və
anlayışlarımız obyektiv mövcud olan predmet və hadisələrin
əks olunmasıdır. O, sensualist idi, yəni duyğulan idrakın yeganə
qaynağı hesab edirdi.
Didro dinə qarşı çıxır, ona barışmaz münasibət bəsləyir,
həqiqətin ikiliyi təlimini inkar edirdi. Onun fikrincə, dini inam
nəinki ağılın əksinədir, o ağılı tamamilə sıxışdırıb məhv etmək
istəyir.
Dostları ilə paylaş: 
