Elmi-kütləvi nəşr
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Abdullayev Dəmir
17 Nəhayət ki, ilk dəfə polyak astronom Nikolay Kopernik (1473-1543) “Günəşi dayandırıb Yeri hərəkətə gətirdi”. İndi yəqin ki, Yer üzərində elə bir adam tapılmaz ki, Yerin kürə şəklində olduğuna, həm öz oxu ətrafında, həm də Günəşin ətrafına fırlanmasına inanmasın. 2000-ci ildə Roma papası II İohann Pavel kilsənin tökdüyü günahsız qanlar üçün dünya ictimaiyyətindən üzr istədi. Yaxın keçmişdə SSRİ-də “kibernetika”, “genetika” kimi elmləri rəsmi olaraq qadağan etmişdilər. İrsiyyət qanunları “noxud qanunları” adlandırılaraq ələ salınırdı (Mendel, Morqan irsiyyət qanunlarını noxudlar üzərində apardıqları təcrübələrlə kəşf etmişdilər). XIX əsrin holland filosofu Benedikt Spinoza deyirdi: “beyinin fikrə münasibəti qara ciyərin ödə olan münasibəti kimidir, yəni qara ciyər öd ifraz etdiyi kimi, beyin də fikir ifraz edir”. Marksist filosoflar Spinozanı tənqid atəşinə tutaraq, onu idealizmə yuvarlanmaqda, fikrin maddi olmasını qəbul etməklə materiyanın fikirdən, şüurdan yaradıla biləcəyinə inanmaqda günahlandırırdılar. Volf Messinqin, həmyerlimiz Tofiq Dadaşovun və başqalarının fikri məsafədən “oxumaları”, fikirlə işə salına bilən robotların yaradılması, fikrin maddi olmasını sübut etmirmi? Bu ucsuz-bucaqsız, bir yandan da genişlənməkdə olan kainatda insanların, elə bəzi alimlərin də, öz məhdud bilikləri ilə, bu gün üçün yeni, izahedilməz faktlarla qarşılaşdıqda “yox, bu ola bilməz” hökmünü vermələri olduqca gülünc və yersizdir. Bunları nəzərə alaraq, kitabın müqəddiməsindəki: “o alimlər alicənab sayılırlar ki, onların dilində “bu ola bilməz” anlayışı yoxdur, əksinə, onlar: tədqiq etməyə çalışarıq, müəyyən nəticəyə gəldikdən sonra sözümüzü deyərik” ifadəsini işlədirlər”, cümləni kitaba epiqraf kimi verilməsini müəllifə tövsiyyə edəcəyəm. 18 Kitabı oxuduqca məndə belə bir təəssürat yarandı ki, kitabın yazılmasının əsas səbəbi insanların heterotrof qidalanmaları ilə başqa canlılara (heyvanlara və bitkilərə) qənim kəsilməsidir. Müəlifin daxili saflığının, mənəvi təmizliyinin, insanpərvərlikdən də o yana, bütün canlı varlıqlara (bitkilərə, heyvanlara) olan rəğbətinin, əsl insani münasibətinin bəhrəsi olan bu kitab, eyni zamanda insanların bu günkü yaşayış, davranış tərzinə, onların “vəhşilər” kimi qidalanmasına müəllifin daxilindən gələn etirazıdır, üsyanıdır, kinidir, hətta nifrətidir! İndiqo uşaqların tez-tez doğulmaları, günəşiyeyənlərin sayının 30 minə çatması, bəlkə doğrudan da yeni irqin, yeni insan növünün yaranmasının başlanğıcıdır və yaxın gələcəkdə bütün insanlar Günəş enerjisi ilə, kosmik enerji ilə qidalanacaqlar. Belə olarsa, onda Yer üzü, Adəmlə Həvvanın ilk dəfə göndərildikləri behiştə çevrilərdi. Hər mənada... Kimya elmləri namizədi: Abdullayev Dəmir 19 O alimlər alicənab sayılırlar ki, onların dilində “bu ola bilməz” anlayışı yoxdur, əksinə, onlar: “tədqiq etməyə çalışarıq, müəyyən nəticəyə gəldikdən sonra sözümüzü deyərik” ifadəsini işlədirlər Müəllif Müqəddimə Bilavasitə daxilində yaşadığımız ətraf təbii mühitin problemləri nəinki alimlərin, həmçinin planetimizdə məskunlaşmış bütün bəşəriyyətin böyük həyəcanına və qayğısına səbəb olmuşdur. Axı yaxın onilliklərdə nəinki müasir formalaşmış sosial struktura və həm də biosferaya qarşısıalınmaz dərəcədə fəlakət gətirə bilən, bütün bəşəriyyəti Yer üzündən silə bilən ekokatastrof baş verə bilər. Artıq planetin bir sıra regionlarında ekoloji böhran katastrof halına keçmişdir. İndi çoxlarına məlumdur ki, insanlığın ənənəvi inkişaf yolu – biosferaya antropogen təsir üsulu son iki yüzillikdə onu yaşadan canlı təbiətin – həmin biosferanın məhvinə gətirib çıxarır. Lakin bu yolu necə dəyişməli, hansı istiqamətə getməli – bu vaxta kimi hələ məlum deyildir. Biz artıq kəskin şəkildə belə ekoloji qarmaqarışıqlığı duyur və anlayırıq, amma hələki ətraf mühitin ekoloji problemlərini necə həll edək – bilmirik. Əlbəttə, söhbət açıq-aşkar təsərrüfatsızlıqdan və təbiətə qarşı səhvlərimizdən gedəndə, o saat qəti şəkildə belə mülahizələr irəli sürürük ki, bir zavodun işləməsini dayandıraq, o birini tikməyək, üçüncüsünü daha müasir, təmiz texnologiya əsasında yaradaq. Lakin bəlli ekoloji 20 səhvlərin və neqativlətrin aradan qaldırılması ətraf mühitin problemlərinin tam həllini göstərmir, çünki bu problem yeni yanaşma tərzinin, hətta cəmiyyətin təbiətə münasibətində yeni üsulların işlənib hazırlanmasını tələb edir. Köhnə, ənənəvi təbiətdən istifadə üsulu min illər bundan öncə “yığıb-toplamaq” halından “istehsal təsərrüfatına” keçmişdir. Hal-hazırda bu şəkildə mövcud olan istehsal münasibətləri təbiəti məhv edir, bəşəriyyətin və bütün canlıların planetdə həyatfəaliyyətlərinin təbii şərtlərini – biosferanı dağıdır. İndi bu sahədə bütün dünya alimləri, ekoloqları, fauna və flora üzrə mütəxəssislər baş sındırırlar, bir sıra təkliflər və modellər irəli sürülsə də hələki qəti olaraq bir çıxış yolu tapılmamışdır. Məsələn, belə bir fikir irəli sürülür ki, insanın təbiəti qoruması üçün ona fasiləsiz və balans şəklində öz münasibətini dəyişməlidir (“Dayanıqlı inkişaf modeli”). Prinsipcə bu mümkündürmü və ya bəlkə problem düzgün qoyulmamışdır? Əgər mümkündürsə, onda bütün insan fəaliyyətinin ekoloji strategiyası necə olmalıdır? Bu suallara müasir elm tərəfindən hələ cavab alınmamışdır. Lakin buna baxmayaraq, bu qlobal problemin həlli üzrə ümumbəşəri inkişaf modellərinin yeni konsepsiyaları, dayanıqlı ekoinkişafın strategiyasının formalaşması işlənib hazırlanmaqdadır. K.E. Siolkovski adına kosmonavtika Akademiyasının prezidenti, akademik A.D.Ursula görə, bu ekoloji kataklizmdən yaxa qurtarmağın yolu kosmonavtikanı daha da inkişaf etdirmək, insanları Yerdən kənar məkana – kosmosa köçürmək gərəkdir (“Kosmos” modeli”) {181-183}. Bu fərziyyəyə görə, insan Yerdən kənar məkanda özünə sığınacaq taparaq, oranın təbii sərvətlərindən (Ayın, asterodlərin, meteoritlərin, kometaların) istifadə edə bilər. Düzünə qalsa, bu ideya müasir sivilizasiya dövründə hələki utopiyadan başqa bir şeyə oxşamır. Akademik V.İ.Vernadskiyə görə isə {164- 168} (ilk dəfə insanın avtotrof yaşaya bilməsinin Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|